Türkiye Ovaları

Iğdır Ovası

Yüzölçümü 3588 Kmyi bulan bölgenin Ermenistan ile hududunu boydan boya Aras Nehri teşkil etmekte olup hattı 51 kmdir İl Dünya coğrafyasında eşine ender rastlanabilecek bir özelliğe sahiptir Bir yandan yurdumuzun en büyük ve dünyanın sayılı büyük dağlarından biri olan büyük Ağrı Dağı'nın 5165 metre yüksekliğindeki buzullarla kaplı sivri tepeleri ile diğer taraftan yüksek Doğu Anadolu platosunda ortalama rakımı 800-900 metre arasında değişen ve turunçgiller ile zeytin dışında her türlü meyve ve sebzenin bolca yetiştirilebildiği bereketli Sürmeli (Aras) çukurunu

bünyesinde iç içe barındırmaktadır İlin güneyinde yükselen Ağrı Dağı'nın zirvesindeki kar ile ovada yetişen pamuğun rengi soğuk ve sıcağı adeta yan yana getirmektedir Bu özellikleri onu yurt sathında "Doğunun Çukur ovası" olarak tanınmasını sağlamıştır

Doğu Anadolu gibi yüksek platolar ve dağlık bölgelerin geniş yer kapladığı bir bölgede bulunan İl gerek iklim gerekse toprak ve bitki örtüsü gibi tabii çevre özellikleri bakımından oldukça farklı özellikler gösterir

Bölge Aras Nehri'nin birtakım birleşme boğazları ile birbirlerine bağladığı Depresyonlardan (çöküntülerden) birisini oluşturur Ancak bu depresyon bölgesi Aras nehri ve bu nehrin yatağı boyunca geçen Türkiye-Ermenistan sınırı tarafından hemen hemen iki eşit parçaya bölünmüştür Sınırlarımız dışında kalan Erivan (Revan) ovası ile Iğdır Ovası''nın birlikte oluşturduğu bu depresyon bölgesinin tümüne "Sürmeli çukuru" da denilmektedir Fakat yörede bu çukurluğun sınırlarımız içerisinde kalan kısmına "Sürmeli Çukuru" Ermenistan sınırları içerisinde kalan bölümüne ise "Sahat çukuru" adı verilmektedir

Sürmeli Çukuru Arpaçay'ın Aras'la birleştiği Ergüder mevkiinden başlayıp Aras nehrinin ülkemiz sınırlarını terk ettiği Türkiye-İran-Nahcıvan sınırlarının birleşme noktasına kadar devam eder Yükseltisi batıdan-doğuya ve güneyden-kuzeye doğru azalan bu çukurluğun merkezinde ığdır şehri kurulmuştur

Aras nehri boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan ığdır Ovası Batı ığdır Doğu Iğdır ve Dil Ovası'ndan oluşmaktadır ığdır Ovası''nın güneydoğuya doğru bir uzantısı durumunda olan Dil Ovası (Dil Ucu) aynı zamanda ülkemizin en doğu uç noktasını (44 48') oluşturur

Bölgenin güneyinde kabaca batı-doğu doğrultusunda uzanan Orta Toroslar''ın uzantısı ve Munzur dağlarıyla başlayıp Karasu-Aras dağlarıyla devam eden dağlık kütlenin doğudaki bölümü yer almaktadır Bu bölüm üzerinde yer alan dağlar sırasıyla batıdan doğuya doğru Durak Dağı(2811) m) Zor Dağı (3196 m) Pamuk Dağı (2639 m) (Pamuk Dağı geçidi ile Büyük Ağrı Dağı'ndan ayrılan Pamuk Dağı ve Zor Dağı batısındaki Asma Geçidi ile Durak Dağlarından ayrılmaktadır Pamuk Dağı ile Zor Dağları arasında Çilli Geçidi bulunur) Büyük Ağrı Dağı (5165 m) ve Küçük Ağrı Dağı (3986 m) dağlarıdır Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı İran ile tabii bir sınır teşkil eder Anadolu ile Asya'dan uzanan sıradağların bir nevi buluşma noktasıdır

Muş Ovası

Muş ilindeki vadiler Murat ırmağı ve kollarınca açılmıştır Bu vadilerin en önemlisi Murat Vadisidir Muş il alanının yüzde 272'sini ovalar oluşturur En önemlisi Muş, Bulanık, Malazgirt ve Liz Ovalarıdır

1- Murat Vadisi
İl alanının kuzey batısında başlar Başlangıçta kuzey güney doğrultulu derin bir boğaz biçiminde olan vadi sonra batıya döner Bulanık ovasına girer Vadi tavanı Muş ovasında genişler Ovanın çıkışında yeniden derinleşir Murat Vadisi Ulukaya Köyünün güneyinde il sınırlarının dışına çıkar

2- Muş Ovası
Türkiye'nin en büyük ovalarından biridir Alanı yaklaşık 1650 km2'dır Uzunluğu 80 km, genişliği ise 30 km' yi bulur Basamaklı bir yapı gösterir Ovanın güneyini Haçreş Dağları çevirir Kuzeyde ise Şerafettin Dağları ve bu sıranın uzantıları vardır Muş ovasının doğu ucunda Nemrut Dağı yer alır Batı ucunda ise dağlık alanlar vardır Muş ovası 3 Jeolojik zamanın miyosen dönemi ortalarına kadar bir birikinti iken yer kabuğu hareketleri sonucu bir çöküntü alanına dönüşmüştür Bu alan sonraki jeolojik dönemlerde yeni alüvyonlarla da örtülerek verimli bir alan durumuna gelmiştir

3- Bulanık Ovası
İlin doğusundadır Yüzölçümü 525,2 km2'dır Bu ova Murat ırmağı boyunca uzanan ince bir şerit görünümündedir Genişliği ancak birkaç km olan ovanın uzunluğu yaklaşık 20 km kadardır Bulanık ovasında genellikle tahıl ve bol miktarda koyun ve sığır yetiştirilmektedir

4- Liz Ovası
Bilican Dağlarının güneyinden başlar Murat Irmağına kadar uzanır Yüzölçümü 160 km2'dır Dalgalı bir yapı gösterir Rakım Murat Irmağına doğru artar Geniş kesimi mera olan Liz Ovasında tahıl, koyun ve sığır yetiştirilir

5- Malazgirt Ovası
Muş il alanının doğusunda yer alır Yüzölçümü yaklaşık 450 km2'dir Murat ırmağı ovanının kuzeybatısında geçer Malazgirt ovası güneyde Süphan Dağı ve uzantıları ile Van Gölünden ayrılır Yer yer bu dağlardan inen akarsularca yarılmış olan ova geniş bir bozkır görünümündedir

Taybı Ovası

İskilip Taybı OvasıTaybı Ovası Çorum ilinin İskilip ilçesinde Kızılırmak havzasında bulunan topraklarının verimiyle bilinen bir ovadır Rakımı 550-560 metre arasındadır İskilip'in güneybatısında yer alır Ova; Sungurlu Uğurludağ ve Çankırı topraklarına sınırdırOvada çeltik üretiminin yanısıra arpa buğday şekerpancarı ayçiçeği üretimide yapılmaktadır

Obruk Barajı su tutmaya başladığında bu ovada mevcut üretim çeşitleri ve şekilleri değişim gösterecektir Gerek tarım arazilerinin azalması gerekse havada yoğunlaşacak bağıl nem miktarı üretimi çeşitlendirecektir

Ovanın faunasıda oldukça zengindir Ovada yaşayan belli başlı kuş ve hayvan çeşitleri turnalar yeşilbaş ördekler karabataklar balıkçınlar üveyik ibibik sığırcık serçe kırlangıç leylek keklik bıldırcın Sibirya kazları'nın yanısıra tavşan yaban domuzu tilki ve sansar gibi daha pek çok hayvan yaşamaktadır

Şimdiden yörede organik tarıma yönelik İskilip Belediyesi'nde destek verdiği İskilip'te kurulu bulunan İstarge (İskilip Tarımını Geliştirme) adlı sivil toplum kuruluşunun girişimiyle son yıllarda organik tarım konusu önem kazanmıştır Hedeflenen değişim ova genelinde zirai ilaçlama yerine tümüyle biyolojik mücadele yapısını oluşturarak organik tarıma destek vermektir

Turnalar Kızılırmak'ı yaşam alanı olarak kullanır Özellikle kışı bu havzada geçirirler Yöre halkı bu kuşları kutsal kabul eder ve gelin duvaklarında kullanır Allı Turna'nın al teliniOva kendi zengin florası ile hayvancılık içinde önemli bir yerdir Üretilen çeltik ve şekerpancarı atıkları ile bol sulu ortam hertürlü yem bitkisininde yetişmesine elverişlidir Organik tarıma parelel olarak organik sütçülükte ova köylerinde hızla gelişim göstermektedir Ankara gbi büyük bir pazarın hemen yanında bulunan bu verimli ova adeta organik tarım ve gıda üretim yerine dönmektedirÇiftçi ve köylü bilinçlendirilmeleri üniversite öğretim elemanlarınca 2001 yılından bu yana yapılmaktadır

Afyon Ovası

1-Afyon Ovası
Tamamı kapalı bir havza durumundadır Akarçay'ın kuzeybatı-güneydoğu yönünde katettiği geniş düzlükler halindedir Kuzeyinde Eynihan dağları (Beydağı 1750 m Şamdağ 1500 m Emirdağları 2066 m) ve batıda Kalecik tepelerinin yer aldığı Kumalar dağları vardır Akarçayın sağında ve solunda uzanan ova Eber ve Akşehir göllerine çok az bir eğimle alçalmaktadır

2-Dinar Ovası
Dinar Ovası Dinar'dan doğarak (Suçıkan) akan Büyük Menderes'in Samsun dağları ile Karadağ arasında geçtiği vadide daralıp tekrar genişleyerek il sınırlarına kadar devam eder

3-Dombay Ovası
Akdağ Kumalar ve Samsun dağları ile çevrilidir Bu ova güneye doğru alçalan bir tekne gibidirGüneyinde Çapalı bataklığına yer veren ova kuzeyinde Sandıklı-Dinar arasındaki arızalı sahayı meydana getirir

4-Sandıklı Ovası
Kufi çayının kolları olan Hamam çayı ile Sandıklı'nın içinden geçen (şimdi bu çay üzeri kapalı bir kanalla ilçe merkezinden geçer) Beylik deresinin birleştiği yerde yükselti 1000 m den aşağı düşmektedir Ova Kufi çayının akışı yönünde uzanarak Akdağ ile Burgaz dağları arasındaki vadide son bulur

5-Büyük Sincanlı Ovası
Kuzeyinde İlbudak dağları(1563 m) güneyindeAhır dağları batısında Murat dağları (2312 m) bulunmaktadır Bu ova doğuya doğru çok hafif bir meyille uzanarak Afyon ovası ile birleşir

6- Küçük Sincanlı Ovası
Büyük Sincanlı ve Sandıklı havzalarının arasında bulunan Küçük Sincanlı Ovası küçük bir çöküntü ovasıdır Ortalama yükseltisi 1190 molan ovanın etrafı dağlarla çevrilidir Küçük Sincanlı Ovası Başağaç Boğazı ile Sandıklı Ovası'na Damlalı Boğazı ile Büyük Sincanlı Ovasına bağlıdır

7-Şuhut Ovası
Doğusu bir plâto ile sınırlıdır Batısı derin vadilerle yarılmış dik ve çıplak Kumalar dağlarıyla güneyi ise Kocakal (1675 m) ve Kayrak dağı ile çevrilidir

8-Çöl Ovası
Geneli ve Çamurca Ovaları Bu küçük ovalar Sultandağlarının kuzey etekleriyle Kumalar dağlarının güney etekleri arasında sıralanır

9-Emirdağ Ovası
Güneyde Emirdağlarıyla (2066 m) çevrilidir Doğu-batı yönünde uzun kuzey-güney yönünde dardır Tabanlarında geniş çayırlıklar bulunur

Ovalar
Akarsular tarafından derin olarak yarılmamış üzerinde kabarıklar bulunmayan ve eğimi oldukça az olan düzlüklere Ova adı verilir Bu düzlüklerde akarsular genellikle, salınımlar yaparak yatakları boyunca akarlar Bafra Sakarya Konya Büyük Menderes ovaları gibi ovalar bulundukları yerlere göre ikiye ayrılırlar çukur ovalar yüksek ovalar

1-Çukur Ovalar
Deniz yüzeyinden olan yüksekliği az ovalara çukur ova denir Çukur ovalar deniz kıyıları boyunca uzanırlarÇukur ovaların denizden yüksekliği en çok 500 m’ye değin olur Çukurova Sakarya Antalya Ege Bölgesi ve Harranovası gibi ovalar birer çukur ovadır

2-Yüksek Ova
Deniz yüzeyinden olan yüksekliği çok ovalara yüksek ova denir Başka bir deyişle deniz yüzeyinden olan yüksekliği 500 m’den çok ovalar yüksek ova adını alır Bunlar genellikle iç bölgelerde bulunurlarKonya Doğubeyazıt Muş ovaları gibi ovalar yüksek ovadırOvalarda da diğer yeryüzü şekilleri gibi oluşum bakımından çeşitlilik gösterirler Bu özellikler ile dört grupta toplanırlar:

1-Aşıntı (Yontulma) Ovaları
Aşınmalar sonucu oluşmuş ovalardır Dış güçler yontukdüz ve kabarıklıkları aşındırarak bu ovaları oluştururlar

2-Çöküntü Ovaları
Kırılma olayları sonucu oluşmuş ovalardır Yerkabuğundaki kırılmalardan sonra oluşan çöküntü hendekleri dış güçlerin birikintileri ile dolar ve düzleştirilirse çöküntü ovaları oluşur Batı Anadolu’daki Gediz Bakırçay Küçük ve Büyük Menderes Hatay’ın Amik ovaları gibi

3-Birikinti Ovaları
Dış güçlerin taşıyıp getirdiği birikintilerle oluşmuş ovalardır Genellikle akarsu biriktirmesi ile oluşurlar Birikinti konileri gibi Akarsular taşıdıkları kum çakıl kil gibi dağınık Maddeleri hızlarının ya azaldığı ya da bittiği yerde biriktirerek bu ovaları doğururlar Buraları genellikle yamaçların eteği akarsuların genişleyen vadi tabanları ve ağızlarına yakın olan bölümleridir

4-Alüvyal Ovalar
Akarsuların taşıdığı alüvyonların deniz ve göl kıyılarında sığ yerleri de dolduracak biçimde biriktirilmesi ile oluşmuş ovalardır Gel-git genliği az iç denizlere dökülen akarsular taşıdıkları sürüntüleri döküldükleri göl ya da denizin kıyısında biriktirmeğe başlarlar Zamanla bu birikinti kıyının sığ yerlerini de doldurarak geniş düzlükler oluştururlar Böylece oluşan ovalara alüvyal ovalar adı verilir Çukurova Çarşamba ovaları gibi