Adet Görememe (amenore)

Adet Görememe (amenore)



Bir kadının adet görebilmesi için vücudundaki 4 kompartmanın düzenli çalışması gerekir


*


Kompartman 1 Rahim ve vajina

*


Kompartman 2 Yumurtalıklar

*


Kompartman 3 Hipofiz bezi

*


Kompartman 4 Beyin (Hipotalamus)


Tanım


14 yaşına kadar meme büyümesi, tüylenme gibi sekonder seks karakterlerinin gelişmemesi veya 16 yaşına rağmen ilk adetin görülmemesi veya normal adet gören kadında 3 siklus boyunca adet olmaması amenore olarak adlandırılır Hayatında hiç adet görmemiş ise buna primer amenore, daha önceden düzenli adet gören kadında adetin kesilmesine de sekonder amenore adı verilir


Değerlendirme


Gerek primer gerekse sekonder amenore mutlaka araştırılması gerek önemli bir durumdur Amenore şikayeti ile gelen bir kadında ilk önce hormon testleri yapılmalıdır Burada Tiroid hormonları, prolaktin ve bazı kadınlık hormonlarına bakılır


İkinci adımda bir progesteron challange test (PCT) yapılır Bu testte kadına 5 gün süreyle progesteron hormonu verilir ve ilaş kesilir1 hafta içinde kanama olur ise vücütta yeterli miktarda östrojen var demektir Östrojen varlığı anovülasyon tanısını yani yumurtlama olmaması tanısını koydurur Gebelik ya da yüksek miktarda erkeklik hormonu varlığında vücutta östrojen olmasına rağmen kanama olmaz Anovilasyon tanısı konduktan sonra bu teşhise yönelik tedavi protokollerinden biri seçilir


Eğer PCT ile kanama olmaz ise ya vücutta östrojen yetersizdir ya da kanama yollarında bir tıkanıklık vardır Bunu anlamak için östrojen ve progesteron siklik olarak verilir Bu tedavi sonucu kanama olursa bir sonraki aşamaya geçilir eğer bu tedavi ile kanama olmaz ise tıkanıklık düşünülür En sık sebep kürtaj sonrası meydana gelen yapışıklıklardır Tedavisi cerrahi işlemledir


Bir sonraki adımın amacı over ya da beyinde ki hormon salgılama merkezlerindeki defekti bulmaktırBu durumda gonadotropin ve östrojen değerlerine bakılırOver hormonları normal ve beyinden salgılanan hormonlar yüksek ise beyinde horman salgılayan bir kitle ya da yumurtalıklarda yetmezlik söz konusu olabilir Bu durum son derece nadir görülür Prematür over yetmezliği ya da yaygın adı ile erken menopoz son derece nadir görülen bir olaydır ve bağışıklık sistemi ile ilgili olabileceği düşünülmektedir Zaman zaman bu durumgeri dönüşümlü olabilir


Bazı durumlarda ise beyinden salgılanan gonadotropin adı verilen hormonlar normal düzeyde bulunabilir ancak bu hormonlar biyolojik olarak inaktif olduklarından yumurtalıkları uyaramazlar ve amenore ortaya çıkar


Eğer tüm tetkikler sonucu bir neticeye varılamıyor ise bu durumda hipotalamik amenoreden söz edilir Bu durumun kesin taanısı olanaksızdır Psikolojik faktörler, ani stres, üzüntü, ani kilo kaybı, yoğun egzersiz, hava değişimi gibi faktörler bu duruma yol açabilir


Kopmartmanlara göre amenore nedenleri


*


Kopmartman 1


Asherman sendromu: Geçirilmiş kürtajlara bağlı olarak rahim içinde yapışıklıklar olur ve amenore yanında normal fakat miktar olarak azalmış adetler olabilirTedavisi olayın şiddetine göre değişir


Gelişim Bozuklukları: Müllerian agenez olarak da bilinir Burada gelişimsel olarak rahim, tüpler ve vajenin üst kısmı yoktur Vajen kör bir sonla noktalanırOver fonksiyonları normaldir ancak kanama olmaz


Androjen duyarsızlığı, testiküler feminizasyon: Kişi genetik olarak erkektir ancak erkeklik hormonuna karşı duyarsızlık olduğundan kişinin batın içinde testisleri olmasına rağmen dış görünüşü kadın gibidirDurum fark edildiğinde testisler alınmalıdır


*


Kopmartpan 2


Turner Sendromu: Kişide genetik bir bozukluk vardır 46 yerine 45 kromozom bulunur


Gonadal agenez: Kişide overler gelişmemiştir


Resiztant over sendromu: Kişide over olmasına rağmen bu hormonlara karşı dirençlidir


Prematür over yetmezliği: Erken menopoz olarak da bilinir


Radyasyon ve kemoterapi: Tedavilere bağlı olarak overler fonksiyonlarını yitirir


*


Kopmartman 3


Hipofiz tümörü: Hipofiz bezinden kaynaklanan bir tümör nedeni ile hormonal düzen bozulur En sık prolaktinom görülür Burada süt hormonu olan prolaktinom fazla miktarda salgılanır ve bu diğer hormonların salınımını bozacağından adet düzenini bozar ve kısırlığa sebep olabilir En sık bulgu memelerden kendiliğinden süt gelmesidir Eğer tümör 10 mm'den büyükse cerrahi gerekebilir Diğer durumlarda ilaç tedavisi yeterli olur


Sheehan Sendromu: Doğum sonrası kanamaya bağlı olarak hipofiz bezinde enfarktüs olur ve hormon salgılanması bozulur


*


Kopmartman 4


Hipotalamik amenore: Daha öncede belirtildiği gibi stres, üzüntü, kilo değişimi gibi nedenlere bağlı olarak görülür