Çiftler için kısırlık tedavisi

İnfertilitenin tedavisi sebebine, ne kadardır infertil olunduğuna, çiftlerin yaşına ve diğer birçok kişisel özelliklere göre değişebilmektedir İnfertilitenin bazı sebepleri düzeltilemez Ancak yine de, yardımcı üreme teknikleri ile hamile kalınabilir


Çiftler için tedavi


Bu yaklaşımlar erkek, kadın veya her ikisini de ilgilendirebilir
Cinsel ilişki sayısını arttırmak Haftada 2 veya 3 defa ilişkide bulunmak doğurganlığı arttırabilir Ancak çok fazla boşalmak da, erkeğin sperm kalitesini azaltan bir etki yapabilir Spermler kadının üreme sisteminde 72 saate kadar yaşayabilirler, yumurtlama sonrası yumurta 24 saate kadar döllenebilir


Erkekler için tedavi


Genel Cinsel Problemler : İktidarsızlık veya erken boşalmanın teşhisi doğurganlığı arttırır Bunların tedavisi genelde ilaçla veya davranışsal yaklaşımlarla olabilir
Sperm Yoklulğu : Sperm yokluğundan şüphe ediliyorsa, operasyon, problemi düzeltme amaçlı hormonlar veya yardımcı üreme tekniklerinden faydalanılır Örneğin, varikosel durumu genellikle operasyonla düzeltilir Ejakulasyonu önleyen bir tıkanıklık varsa veya geri boşalma durumu varsa, operasyon ile testislerden sperm alınır ve mikroenjeksiyon yöntemi ile laboratuvar ortamında direkt olarak yumurtaya enjekte edilir


Kadınlar için tedavi


Yumurtlama problemi olan infertil kadınlarda, doğurganlık ilaçları en sık kullanılan tedavi yöntemidir Bu ilaçlar yumurtlamayı düzene sokar veya teşvik eder Genelde FSH, LH gibi doğal hormonlara benzer şekilde çalışırlar Genellikle kullanılan doğurganlık ilaçları şöyledir:


Klomifen Sitrat : Bu ilaç oral yolla alınır ve polikistik over sendromu veya diğer yumurtlama problemi olan kadınlarda yumurtlamayı uyarırlar Hipofiz bezini FSH ve LH salgılaması yönünde teşvik ederler


Human menopausal gonadotropin (hMG) : Bu ilaç hipofiz bezinin kusuru sonucu kendiliğinden yumurtlayamayan kadınlara enjeksiyon şeklinde verilir Hipofiz bezini uyaran Klomifen’in tersine, hMG ve diğer gonadotropin’ler yumurtalıkları direkt olarak uyarırlar Bu ilaçta hem FSH hem de LH bulunur


Follikül Uyaran Hormon veya FSH : Yumurtalık folliküllerini olgunlaştırmak için FSH yumurtalıkları uyarır


Human Chorionic Gonadotropin, (HCG) :Klomifen, hMG, FSH ile birlikte kullanılır; yumurtalığı yumurtayı serbest bırakması için uyarmaktadır


Gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH) analogları:Bu tedavi yumurtlama foksiyonu düzensiz olan veya hMG tedavisi esnasında ana follikül henüz yeteri kadar olgunlaşmadan yumurtlayan kadınlar içindir Gn-RH analogları hipofiz bezine sürekli Gn-RH gönderirler


Aromatase İnhibitörleri : Letrozole (Femara) ve Anastrozole (Arimidex) gibi bu sınıf ilaçlar göğüs kanseri tedavisi için onaylanmıştır Doktorlar bazen kendiliğinden yumurtlayamayan ve Klomifen Sitrat tedavisine cevap vermeyen kadınlara Letrozole reçete edebilirler


Metformin (Glucophage) : Bu ilaç yumurtlamayı destekleme amaçlı kullanılır İnsülin direnci bilinen veya şüphelenilen infertilite sebebi olduğunda kullanılır İnsülin direnci polikistik over sendromunda da rol oynayabilir


Bromocriptine (Parlodel) : Yüksek prolaktin düzeyine bağlı olarak yumurtlama döngüsü düzensiz olan kadınlar için kullanılır Bromocriptine prolaktin üretimini kısıtlar


Fertilite ilaçları ve çoğul gebelik riski
Enjeksiyon şeklide kullanılan fertilite ilaçları çoğul gebelik şansını arttırmaktadır Klomifen gibi oral yolla kullanılan fertilite ilaçları da çoğul gebelik şansını arttırır ama diğerine oranla daha azdır Bu ilaçların kullanımı sırasında hasta dikkatli bir şekilde kan testleri, hormon testleri ve follikül büyüklüklerini belirlemek için ultrason ile kontrol altında tutulmalıdır Genelde, fetus sayısı ne kadar çoksa, erken doğum riski de o oranda fazladır Premature doğan bebeklerde sağlık ve gelişme problemleri yaşanabilir Bu riskler en çok üçüz doğumlarda olur


Çoğul gebelik riski indirgenebilir Eğer kadının ovülasyonu tetiklemek için HCG’ye ihtiyacı varsa, ve ultrasonda çok fazla follikül geliştiği görülüyorsa, doktoruyla beraber HCG’yi askıya almaya karar verebilirler Yine de, birçok çift için hamile kalma arzusu çoğul gebelik ihtimalinin önüne geçmektedir


Çoğul gebelik olduğunda, bir veya birden çok fetusun operasyonla alınması kalan bebeklerin yaşama şansını arttırmaktadır Bunun, birçok çift için duygusal ve ahlaki açıdan bazı durumları da mevcuttur


Operasyon


Duruma göre, infertilite operasyon ile tedavi edilebilir Tıkanıklıklar ve tüplerdeki diğer problemler genellikle operasyonla tedavi edilebilir Laparoskopik teknikler ile tüplerde hassas operasyonları yapmak mümkündür


Endometrioz kaynaklı infertilitenin tedavisi genelde zordur Yine de infertilite tedavisinde kullanılmasa da, doğum kontrol haplarındaki hormonlar sayesinde bunların kullanımı ile tedavi ve ağrının giderilmesi etkili olmaktadır Eğer endometriozunuz varsa, doktorunuz sizi ilaçların yumurtlamayı düzenlediği veya uyardığı ovülasyon tedavisiyle ya da yumurta ve spermin laboratuvar ortamında buluşturulup döllendikten sonra oluşan embriyonun ana rahmine enjekte edildiği tüp bebek tedavisi ile tedavi edebilir


Yardımcı üreme teknikleri


Yardımcı üreme teknikleri infertilite tedavisinde devrim niteliğinde bir yöntemdir Ülkemizde de her yıl binlerce aile bu yöntemle bebek sahibi olmaktadır Medikal gelişmeler sonucu birçok çift kendi biyolojik çocuklarına sahip olmaktadırlar Yardımcı üreme ekibi doktorlar, psikologlar, embriyologlar, laborantlar, hemşireler ve sağlık profesyonellerinden oluşan profesyonel bir ekiptir


Yardımcı üreme tekniklerinin en çok kullanılan formları şunlardır :


İn Vitro Fertilizasyon (Tüp bebek tedavisi) : En etkili yardımcı üreme tekniğidir Kadının yumurtaları toplanır, laboratuvar ortamında erkekten alınan sperm ile birleştirilir, döllenen yumurtalar yani embryolar döllenmeden 3 – 5 gün içinde rahme yerleştirilir Kadının her iki tüpü de tıkalı olduğunda tüp bebek tedavisi tavsiye edilir


Endometrioz, açıklanamayan infertilite, serviksle ilgili infertilite, erkek kaynaklı infertilite ve yumurtlama bozuklukları gibi birçok durumda da kullanılır Tüp bebek tedavisi ile çoğul gebelik şansı artar çünkü genellikle birden çok embriyo anne adayına transfer edilir Ayrıca bu tedavide sık sık kan değerlerine ve hormon değerlerine bakılır
Ejakulasyon elde etme amaçlı elektro veya titreşimli uyarı : Bu yöntem sperm elde etmek amacıyla kullanılır Bu tedavi omurilik zedelenmesi olan ve başka türlü sperm veremeyen erkeklerde uygulanır


Operasyonla sperm elde etme : Bu teknik testislerden operasyonla sperm alınması esasına dayanır Sperm kanalı tıkalı olduğunda kullanılabilir
Mikroenjeksiyon (ICSI) : Normal tüp bebek tedavisindeki gibi elde edilen yumurtanın içine bir spermin enjekte edilmesi esasına dayanır Mikroenjeksiyon diğer yöntemlerle gebelik elde edemeyen çiftlerde uygulanabilir Düşük sperm sayısı olan erkeklerde mikroenjeksiyon başarıyı arttıran bir faktördür
Assisted Hatching : Bu teknik embryonun rahme tutunmasına yardımcı olur Tekrarlayan başarısızlıklarda uygulanabilir


Kadının sağlıklı bir rahmi olduğunda, fertilite ilaçlarına olumlu cevap verdiğinde, doğal yollarla yumurtladığında yardımcı üreme tekniklerinden en iyi şekilde faydalanılır Erkeğinse spermlerinin sağlıklı olması gerekmektedir 35 yaşından sonraki hastalarda başarı oranı gittikçe düşer


Tedavinin komplikasyonları


Tedavi sırasında bazı komplikasyonlar gelişebilir;
Çoğul Gebelik : En sık rastlanan komplikasyon budur Kaç sağlıklı embriyonun tutulacağı ve doğurulacağı çifte kalmış bir karardır Eğer çok fazla bebeğe hamile kalınmışsa, bunlardan 1 veya 2 tanesinin alınması diğerlerinin yaşama şansını arttırır


Over Hipersitumilasyon Sendromu (OHSS) : Kadının yumurtaları eğer fazla uyarılırsa, fazla büyürler ve ağrıya sebep olabilirler Hafiften orta dereceye kadar olan semptomlar genelde tedaviye gerek kalmadan geçer, ancak hamilelik durumu iyileşmeyi geciktirebilir Nadiren, sıvı karın ve göğüs boşluğunda birikerek karın şişmesine ve nefes darlığına sebep olabilir Şiddetli vakalar acil tedaviye gereksinim duyar Genç ve polikistik over senromu olan kadınların OHSS ihtimali diğer kadınlara göre daha fazladır


Kanama veya Enfeksiyon : Her invazif prosedür gibi yardımcı üreme tekniklerinde de kanama ve enfeksiyon riski vardır


Düşük Kilolu Doğum : Bunun en büyük tetikleyicisi çoğul gebeliktir


Doğum Kusurları : Yardımcı üreme teknikleri ve doğum kusurları arasındaki ilişki hakkında bazı endişeler mevcuttur Ancak bunu doğrulayacak daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir
Doç Dr Fatih ŞENDAĞ