Endometriozis Nedir

Endometirozis sık karşılaşılan ve üreme çağındaki kadınları etkileyen bir hastalıktırEndometriosis ya da endometriyozis olarak da ifade edilir Normalde rahim içini örten zar tabakasının (endometrium) olması gereken yer dışında herhangi bir yerde bulunmasıdır

Rahim iç tabakası olağan adet siklusunun seyrinde her ay kalınlaşan ve siklusun sonunda kanamayla dışarı atılan bir dokudur Rahim iç tabakası rahim iç yüzeyi dışında bir yere yerleştiğinde yine adet siklusu boyunca kalınlaşma gerçekleşir ve yine kanamayla doku uzaklaştırılmaya çalışılır Endometriyozis hastalığının yerleştiği dokular genellikle karın boşluğu,tüpler veya yumurtalık dokusu olup meydana gelen kanama bu dokuların içine olurYani kan hazne yoluyla rahim içinden dışarıya akamaz Endometriyozisde meydana gelen kan birikerek kistleşebilir yada çevre dokulara yerleşebilir Her ay düzenli olarak oluşan bu kanamanın vücut tarafından yok edilmesi sürecinde bölgede bir nevi iltihabi bir durum ve yapışıklıklar (adhezyon) oluşur Oluşan bu yapışıklıkların derecesine göre hastalarda farklı belirtiler görülür

Endometriosis hangi kişilerde sık görülür ve ne ebaddadır?

Endometriyozis tamamen östrojen (kadınlık hormonuna) bağımlı bir hastalık olduğu için 18-45 yaş arasındaki doğurganlık dönemine özgü bir hastalık olarak kabul edilmektedirBununla birlikte her yaş kadında görülmesi mümkündür

Hiç bir şikayeti olmayan ve farklı bir nedenle ultrasonografi yapılan bir kadında tamamen rastlantısal olarak saptanabilirKısırlık, karın alt kadranlarında ağrı,ağrılı adet görme ve yumurtalık kisti tanısı nedeniyle değerlendirilen kadınlarda sıklıkla tespit edilir

Çok genç hastalarda hastanın doğurganlık döneminde olmaması nedeni ile bazen endometriozis tanısından uzaklaşılmaktadır Oysa otopsilerde yeni doğanlarda ve menopozdaki kadınlarda bile endometriyozis saptanmaktadır

Endometriyosisin kesin tanısı cerrahi olarak konulduğu için gerçek görülme sıklığını saptamak mümkün değildir Bugün için kabul edilen % 5-10 oranında rastlanıldığıdır Endometriosis en sık (%75) yumurtalıklarda görülür Hastaların %25’ nde karın zarının rahmin arkasında kalan boşluğunda (douglas poşu), rahmi yerinde tutan bağlarda, tüplerde, bağırsaklarda, mesanede, rahim ağzı, vajina, dış cinsel organlarda, cerrahi yaralarda, dikişli doğum esnasında açılan kesilerde görülürler Nadiren göbek deliği, burun zarı gibi uzak organlarda bile görülebilir

Endometriosis odakları mikroskopik boyutta ve gözle görülemeyecek şekilde olabileceği gibi 10-15 santimetre gibi çok büyük çaplara da ulaşabilir



Endometriozis in oluşum nedeni nedir? Endometriosis' in oluşum teorileri nelerdir?

İlk olarak Rokitansky tarafından 1860 da ortaya çıkarılan bu hastalık, daha sonra Sampson tarafından Endometriyozis olarak adlandırılmıştır Bu tarihden itibaren çeşitli uzmanlar Endometriyozis’le ciddi bir şekilde ilgilenmişler ve bu rahatsızlığın klinik önemi ortaya çıkarılmıştır Uzun zamandır klinik ve bilimsel araştırmacılar bu konu ile uğraşmaktadırlar Buna rağmen hastalığın ortaya çıkış sebebi tam olarak açıklanamamıştır ve tam olarak bilinmemktedir Bir çok teori olmasına rağmen oluşumu ile ilgili iki tanesi itibar görmektedirBunlar;

Implantasyon teorisi: Bu teoriyi Amerikan kadın hastalıkları uzmanı Sampson ortaya attı Yaptığı çalışmalar sonucu bu araştırmacı bir aybaşı kanaması sonucu dökülen endometriyum’un (rahimin iç tabakası) rahim yolu vasıtasıyla karın boşluğunun içine akıp orada yuva kurduğu (implantasyon) keşfetti Bu teori bugüne kadar en anlamlı açıklama olarak kabul edildi Gerçekte endometriyum’un dökülen hücrelerine siklüsün her döneminde karın boşluğunda rastlanmak mümkündür Belli ki bu hücreler rahim yolundan karın boşluğuna geçip, orada gelişmektedirler Bu yüzden bu düşünce tarzı uygun bir açıklamadır

Metaplazi teorisi: Bu teoriyi Berlinli kadın hastalıkları uzmanı Robert Meyer ortaya çıkardı Doğumdan önce cinsiyet organları gelişmesine yol açan dokular, ilerdeki senelerde Östrojen gibi bazı faktörlerin etkisiyle değişebilirler (Metaplazi) Bunun sonucu olarak da oralarda endometriyum hücreleri gelişirler Robert Meyer mikroskop altında yaptığı çalışmaları sonucu, iltihaplı dokuların böyle metaplazilere yol açtığını gösterdi

Belirli klinik örnekler heriki teoriyi ispatlama gayesiyle sunulabilir Mayer-Rockitansky-Küster-Hauser sendromunda sık olarak Endometrioz’a rastlanır Bu sendromda rahim doğuştan mevcut olmadığından, Endometriyozis sadece bir metaplazi sonucu oluşmuş olabilir Yine de sık olarak böyle anomalilerde az miktarda da olsa rahim dokusunun mevcudiyeti gözden kaçabilir Bu da Endometriyozisin ortaya çıkabilmesi için bir odak teşkil etmiş olur
Metaplazi teorisine destek olarak Prostat kanseri sebebiyle yüksek dozda östrojenlerle tedavi edilen erkeklerde Endometriyozisin ortaya çıkması gösterilebilir Bu Endometrioziste ise karın cidarında (periton) görülmeyip, sadece kanser ve metastazlarının olduğu yerlerde rastlanır Çıkış yeri prostat guddesinin Ultriculus prostaticus bölümüdür Doğum öncesi embriyonal gelişme safhasında kadınlarda rahim de buradan gelişir

İmplantasyon teorisinin doğruluğu yönünden “İmperfore Hymen” (Kızlık zarının kapalı olması) diye adlandırılan hastalıkta Endometriyozisin sıkça görülmesi delil olarak gösterilir İmperfore Hymen ‘ de veya Jinatrezi durumında aybaşı kanı dışarıya akamadığından, kanın tümü karın boşluğuna dolar Bu kadınlarda ağır bir Endometriyozis görülür Bu genital aneomalinin ameliyatla düzeltilmesinden sonra Endometriyozis kaybolur

İki teori de Endometriyozis odaklarının ne sebeple rahim cidarı içinde de oluştuğunu izah edemez İmplantasyon teorisinin savunucuları Endometriosis genitalis interna’yı Adenomiyozis adı altında ayrı bir hastalık olarak kabullenirler Bu gurup Endometriyozis terimini sadece endometriyum tabakasının karın boşluğunda (pelvik endometriozis) görüldüğü durumlar için kullanır

İki teori de ortaya çıkan kısırlık problemlerinin izahı için bir açıklama yapmaktan uzaktırlar Hafif Endometriyoz durumlarında dahi döllenme başarısında bir düşme (Subfertilite) görülür İlaç ve ameliyatla Endometriyozisin tedavisinden sonra bir iyileşme beklenir Bu sebepten döllenme başarısının azalması (subfertilite) Endometriyozisin sonucu olmayıp, Endometriyozis ve subfertilitenin ortak bir sebebi olduğu tahmin edilir

İmplantasyon teorisi son zamanlarda pek inandırıcı olarak kabul edilmemektir Burada söz konusu olan aybaşı kanının geri geriye akması pek çok gebelik imkanına sahip kadında normal bir durum olup, bu kadınların ancak az bir kısmında Endometriyozis görülmektedir Daha çok bu kadınlarda karın içinde endometriyum hücrelerinin gelişmesi için uygun bir ortam hazırlayan, lokal bir direnç düşüklüğü söz konusu olabilir


Endometriyosis odakları nasıl görülür?

Erken dönemdeki lezyonlar küçük, yüzeyden kabarık olmayan mavi- siyah renkli, barut yanığına benzer oluşumlardır Bu lezyonlar değişmeden kalabilir, bir süre sonra kendiliklerinden kaybolabilir, büyüyebilir yada bulundukları yerlerde reaksiyona neden olup etraflarındaki normal dokuyu kendilerine çekerek yapışıklıklara yol açabilirler Ortaya çıkan yapışıklıklar anatomik yapıyı değiştirip şikayetlere neden olabilir

Yumurtalıklarda yerleşen endometriozis her adet döneminde kanayarak zaman içinde kist oluşturur ve bu kist içinde biriken kan zamanla kahverengi, koyu kıvamlı ve yapışkan bir hal alırEskimiş kan çikulataya benzediği için yumurtalıklarda yerleşen endometriozise endometriyoma yada çikolata (çukulata) kisti denir


Endometriosis in özellikleri :

ü Endometriyozis kısırlık nedeniyle tanısal laparoskopi yapılan kadınlarda hafif veya şiddetli derecelerde saptanabilmektedir

ü Yumurtalık kisti nedeniyle ameliyat edilen kadınlarda ameliyat esnasında çikolata kistinin saptanmasıyla endometriyozis tanısı konabilmektedir

ü Çok ender durumlarda genital bölgelerden uzak bölgelerde verdiği belirtilerle şaşıtıcı şekilde saptanabilirÖrneğin her ay burun kanaması geçiren bir kadında burun içinde yada her ay makattan kanama geçiren bir kadında makatta endometriyozis tanısı konabilir

ü Endometriyozis hastalığından korunmak için bilinen etkili bir yol şu anda mevcut değildir Doğum sonrası hastalığın gerileme eğiliminde olduğu bilinmektedir

ü Herhangi bir nedenle endometriyozis tanısı almış kadınların ameliyatla tedavi sonrası nüksleri önlemek amacıyla verilen ilaç tedavisini uygulamaları, nüksleri geciktirmek ve hatta tümüyle önlemek açısından önemlidir

ü Herhangi bir nedenle yumurtalık kisti ameliyatı olmuş kadınların doktorlarından kistin özellikleri hakkında bilgi istemeleri ve patoloji raporlarını daha sonra muhtemel bir doktor değişikliğinde yeni doktora sunmak açısından saklamaları çok önemlidir

ü Endometriyozis menopoza girene dek tekrarlayabilen bir hastalık olduğu için bu tanıyı alan ve çocuk arzusu olan kadının tedavisinin tamamlanması sonrasında gebe kalma girişimlerine hemen başlaması çok önemlidir Bu durum hem gebeliğin nüksleri geciktirici etkisi nedeniyle hem de endometriyozis hastalığının gebe kalamama riskini artırması nedeniyle çok önemlidir

ü Endometriyozis tedavisi sonrası kendiliğinden gebe kalmayı denemek uygun bir yaklaşımdırAncak tedaviyi planlayan hekim çeşitli nedenlerden dolayı direkt tüp bebek tedavisini de önerebilirBu nedenle bu konudaki nihai doğru karar doktor önerisi ile olmalıdır

Endometiyozis ile ilgili değişik istatiksel bilgiler…

Kadınların bu rahatsızlığının sıklığı hakkında tam bir bilgi yoktur Bir Amerikan istatistiğine göre Endometriyozis sebebiyle yapılan rahim alma ameliyatlarının (Histerktormi) sıklığı 1964’den 1984’e kadar iki misline çıkmıştır 1984’de her iki rahimden biri bu rahatsızlıktan dolayı alınmıştır Bu sayı bugün büyük bir olasalıkla daha da yüksektir

Endometriyozisin kesin teşhisi genellikle laparoskopi ile konur Bu yüzden laparoskopi yapılmış kadınlarda Endometriyozis teşhisini koyma olanağı daha fazladır Ağır adet şikayetleri olan (Dismenore) kadınların % 50’sinde Endometriyozis görülür Uzun yıllar çocuk sahibi olamayan kadınların ise % 30’unda bu rahatsızlık bulunur Endometriyozun varlığı bu kadınlarda kısırlığın tanısı için yapılan muayeneler sonucu ortaya çıkar Bunun dışında kadınların başka bir şikâyeti yokturHiç bir zorlukla karşılaşmadan gebe kalan kadınlarda nadiren Endometriyozis bulunur

Bazen ilk olarak gebelikten sonra ortaya çıkabilir Bu vakalarda da Endometriyozisin varlığı, ancak şikâyetler sebebiyle uygulanan bir ameliyat sonucu ortaya çıkar Kadınların çoğu yavaş gelişen alt karın bölgesindeki şikâyetleri çok ciddiye almazlar Son doğumdan 10 ve daha fazla sene geçip, laparoskopik yolla kısırlaştırılan kadınların % 30 unda hafif derecede de olsa Endometriyozis görülmektedir Bu sebeplerden dolayı Endometriyoz un aslında çok daha sık olduğu kolayca anlaşılabilir Kadınların çoğu şikâyetleri olsa bile bunlara jinekolojik rahatsızlık olarak katlanırlar ve kesin bir teşhis yapılmadığından, Endometriyoz'un tam rastlanma oranı bilinemez