Tüp bebek (Mikroenjeksiyon)

Tüp bebek yöntemiyle başarılan ilk bebek 1978 yılında dünyaya geldi Son 30 yılda tüp bebek tedavilerinde bilim ve teknoloji anlamında çok ciddi gelişmeler oldu ve doğal yollardan gebelik başaramayan bir çok çift için umut kaynağı haline geldi En sık kullanılan tüp bebek tedavi yöntemleri arasında IVF (in vitro fertilizasyon) ve mikroenjeksiyon (ICSI; intrasitoplazmik sperm injeksiyonu) bulunmaktadır


IVF'de yumurta hücresinin belirli sayıdaki sperm hücresi ile aynı ortama bırakılarak, spermin yumurta dış kabuğunu geçip döllemesi sağlanır ICSI2de ise tek bir sperm hücresi yumurta hücresinin içine enjekte edilir Son yıllarda, klasik IVF'e kıyasla daha iyi döllenme oranları elde edildiği için, birçok tüp bebek laboratuarında çoğu olgu için tercih edilen yöntem mikroenjeksiyon olmuştur


Günümüzde 4-6 yumurtlama takibi ve aşılama denemesine rağmen gebe kalamamış çiftlerde, ileri evre endometriyozisde, tüplerin çift taraflı kapalı olduğu olgularda, ağır erkek faktöründe, açıklanamayan kısırlık ve azalmış yumurtalık rezervi durumunda üremeye yardımcı yöntem olarak tüp bebek tedavileri tercih edilmelidir Aynı zamanda tekrarlayan gebelik kaybı olan çiftlerde veya karı-kocada çocuklarına aktarılacak genetik hastalık varsa preimplantasyon genetik tanı yapıp sağlıklı embriyoları transfer edebilmek için tüp bebek yöntemi kullanılabilir


Tüp bebek tedavisi 3 temel adımdan oluşmaktadır


- Yumurtalıkların çok sayıda yumurta hücresi üretebilmesi için ilaçlarla uyarılması (kontrollü ovaryan hiperstimülasyon)


- Yumurtaların toplanması ve sperm ile laboratuar koşullarında döllendirilerek embriyo gelişiminin sağlanması


- Embriyoların anne rahmine transfer edilmesi


Yumurtalıkları uyarmak için birkaç tedavi protokolü kullanılmaktadır Hepsinde temel prensip; bir yandan vücudun kendi ürettiği hormonların düzensiz ve zamansız etkilerini ortadan kaldırmak amacıyla kullanılan ilaçlardan faydalanırken, bir yandan da gonadotropin denilen iğnelerle yumurtalıkların uyarılması sağlanır Belirli aralıklarla ultrason monitorizasyonu ve kan östrojen düzeylerine bakılarak bu uyarılmanın kontrollü olması sağlanır ve ilaçların dozları ayarlanır Yumurtalar yeterli büyüklüğe ulaştığında yumurtaların son olgunlaşma basamağını tamamlamak üzere HCG enjeksiyonu yapılır Bu enjeksiyondan 34-36 saat sonra yumurta toplama işlemi gerçekleşir Yumurta toplama işlemi genel veya lokal anestezi altında ve ultrason eşliğinde gerçekleşir Erkek aynı gün meni verir Menide sperm bulunmayan azospermi olgularında, sperm testislerden cerrahi yollardan elde edilebilir Laboratuar ortamına alınan olgun yumurta hücrelerinin içerisine sperm hücresi enjekte edilir (ICSI) ve inkübatör adı verilen özel ortamlarda tutularak döllenmenin gerçekleşmesi beklenir ICSI'den 18-20 saat sonra döllenme kontrolü yapılır ve döllenen embriyoların özel kültür ortamında gelişimleri her gün takip edilir Embriyoların sayısı, kalitesi, gelişimi dikkate alınarak 2 gün, 3 gün veya 5 günde embriyo transferi yapılır


Pek çok Avrupa ülkesinde bir hastaya transfer edilen embriyo sayısını kısıtlayan yasal zorunluluklar mevcuttur Birden fazla embriyo transferi her zaman çoğul gebelik riskini gündeme getirir ve transfer edilen embriyo sayısı arttıkça çoğul gebelik riski de artmaktadır Ülkemizde ise transfer edilen embriyo sayısı 3 ile sınırlandırılmış olup, tibbi olarak gerekli olgularda daha fazla sayıda embryo transferi yapılabilmektedir Klinisyen ve embriyolog, kadının yaşını, kısırlık nedenini ve embriyoların kalitesini göz önüne alıp ve çifti de bilgilendirdikten sonra transfer edilecek embriyo sayısına karar vermelidir Gebelik başarılıp başarılmadığı embriyo transferinden 12 gün sonra kanda bakılan B HCG hormonunun düzeyi ile anlaşılır Gebelik var ise 3 hafta sonra ultrason ile gebelik kesesi değerlendirilir Embriyo transferi sonrasında dölyatağı ve büyüyen embriyonun gelişimi progesteron ile desteklenir


Tüp bebek uygulamalarında embriyo transferi yapıldıktan sonra geride kalan kullanılmamış kaliteli embriyolar ailenin de izni alındıktan sonra ileriki uygulamalarda dondurularak saklanır Dondurulmuş embriyoların kullanıldığı sikluslar öncesinde ilaç kullanımı, yumurta toplanması işlemleri gerekmediğinden çifte psikolojik ve maddi anlamda daha az yük getirir


Prof Dr Engin Oral