Yönetim Şekilleri (Aristokrasi)

Yönetim Şekilleri (Aristokrasi)

Aristokrat (Yunanca ἀριστοκρατία - en iyinin hükümdarlığı = ἀριστεύς - en iyi + κρατεῖν - hüküm sürmek), türkçesi'ise Takımerki (Takım + Erki) iktidarın imtiyazlı ve genellikle soya bağlı bir toplum sınıfının elinde bulunduğu siyasi hükümet şeklidir Ekonomik, toplumsal ve siyasi gücün soylular sınıfının elinde bulunduğu tarihi yönetim biçimidir

Terim ve Tanımı

Antik Yunan terimi olarak aristokrat "en iyinin (veya iyilerin) yönetimde" olduğu hükümet şeklidir Bu sebeple birçok sözlükte ilk verilen tanım budur
[size="3"]Terim Türkçe'ye Fransızca aristocratie sözcüğünden geçmiştir Kökeni ise, belirtildiği gibi, Yunanca'dır; aristokratia - aristos yani "en iyi" ve -kratia yani "güç"
Bununla birlikte tarihte aristokrasiler genelde verasete dayanan plütokrasi şeklinde olmuştur Bir siyasi hükümet terimi olarak, aristokrasi şu terimlerle karşılaştırılabilir:

• otokrasi - "bir tek bireyin yönetimidir
• meritokrasi - "yönetmeyi hak edenlerin yönetmesi"; her ne kadar bu terim anlam bakımından yüzeysel olarak aristokrasiye benzer gözükse de, aristokrasiden farklı olarak en iyinin liyakatıyla yönetimde kalacak durumda olması gerekir
• plütokrasi - "varlıklıların yönetimi"; tarihsel ve pratik anlamda aristokratlar sık sık sadece varlıklı oldukları için erdem ve liyakat açısından en iyi gibi kabul görmüşler ve sonuç olarak aristokrasiler daha çok plütokrasi olmuşturlar
• oligarşi - "birkaçın yönetimi" (birkaç kişinin yönetimi); bir aristokrasinin oligarşi olup olmaması "birkaç kişi" fikrinin nasıl yorumlandığına göre değişir
• monarşi - "bir tek bireyin yönetimi"; tarihsel anlamda monarkların çoğunluğu aristokrattır Bununla birlikte, rakipleri de aristokratlardan olduğu için, aristokrasi ile zıt kutuplarda olmuşturlar Yönetimdeki hanedan ile diğer rakip aristokrat hanedanlar arasındaki çatışmalar Orta Çağ'ın merkezi meselelerindendir
• demokrasi - "halkın yönetimi" (veya çoğunluğun yönetimi); genellikle aristokrasinin karşıtı olarak düşünülmüştür "Tüm insanlar eşittir" fikrinden yola çıkarak, yönetimin tüm insanların seçtiği biçimde oluşu ve böylece herkesin yönetimde olduğu (yönetimde hak sahibi olduğu) hükümet şekli olarak tanımlanabilir

Tarihçe

Aristokrasi terimi ilk kez Atina kent devletinde kullanılmıştır Terim orduların başında dövüşen genç vatandaşlara verilmiştir Zira askeri cesaret ve liyakat o dönemde büyük bir erdemOrta Çağı'na geçmiş ve askeri liderlerden oluşan, verasete dayanan bu sınıf "soylular sınıfı" olmuştur Antik Yunan'daki gibi bu sınıfın üyelerinin köleleri olan bir tebasısoylu veya en iyi olarak tanımlanıyorlardı olarak görülürdü; ordular "en iyi"ler tarafından yönetilmekteydi Terim antik Yunan geleneğinden Avrupa vardı ve bu kişiler askeri konumlarından dolayı
Aristokrasiye karşı şüphe uyanmasının çeşitli sebepleri olmuştur Felsefi anlamda Aydınlanma'nın getirdiği "herkes eşittir" söylemi önemliyken, Fransız Devrimi'nin de sebeplerinden sayılabilecek aristokrasinin artık toplumun en iyileri olmadığı fikri de önemlidir Bu fikrin oluşmasının nedenleri ise çeşitlidir Her şeyden önce ordu kavramı değişmeye başlamıştı, Kral XIV Louis orduyu modernize etmişti ve artık aristokratlar at sırtında ordunun başında yer almıyorlar, güvenli bir mesafede orduları uzaktan kumanda ediyor, çoğunlukla kendileri savaşmıyorlardı Bunun dışında Aydınlanma'nın başlattığı özgürlük fikri halkın aristokratların pratik yaşamda en iyi olmadıklarını görmesine yardımcı olmuştur Fransız Devrimi'nin odağında bu vardır, onlara göre aristokratlar herhangi bir liyakat veya üstün erdem ile değil de sadece doğarak en iyi yani aristokrat olmayı başarmışlardır Böylece kazanılmamış, hak edilmemiş bir mevkiyi işgal ettikleri düşünülmüştür Aristokratların en iyi oldukları inancının çöküşü, en iyinin yönetimi olan aristokrasinin de çöküşünü getirmiştir


Bugün Birleşik Krallık dahil çoğu Avrupa ülkesinde aristokratik ünvanlar hâlâ varlığını sürdürmektedir Artık yönetimsel bir fonksiyon taşımasa da bu ünvan çoğunlukla kişinin saygın ve belirli bir geçmişe sahip olduğunu veya varlıklı olduğunu, her daim olmasa da sık sık, ifade edebilir


Tarihi planda yönetici görevlere sahip askeri bir sınıf bulundurmamış ülkelerde ise aristokrasiAmerika Birleşik Devletleri'nde kişinin atalarının ilk göçmenlerden olması anlamında kullanılabilir