Apollon (Phoebus)

Apollon (Phoebus)


Zeus'un güzel saçlı Leto'dan olan oğlu ve Artemis'in ikiz kardeşidir Yunan mitolojsindeki en önemli tanrılardan biridirKıta Yunanistan'a özgü bir tanrı olarak kabul edilirken, yapılan araştırmalar Apollon'un artık Anadolu kökenli bir tanrı olduğunu ortaya koymuşturApollon kelimesi de Yunanca değildir Azra Erhat, Apollon'un asıl doğum yerinin Anadolu kıyıları yani Lykia ve özellikle doğduğu kentin Patara olduğunu belirtmektedir İlyada'nın bazı bölümlerinde Apollon, Lykegenos sıfatıyla da anılmaktadır Likyalı anlamına gelen bu sıfat onun Likya bölgesiyle bağlantısını gösterir

Efsanelerinde okçu, gümüş yaylı ya da hedefi vuran anlamında değişik sıfatlarla da anılmaktadırBazı efsanelerde onun için parlak, ışık saçan anlamına gelen Phoibos sıfatı kullanılır Ancak Apollon güneş ya da ışık tanrısı değildir Asıl güneş tanrısı Helios'tur Apollon'un sıfatlarından biri de sarışındır Bu sıfat Apollon'un yaydığı ışığa işaret edebileceği gibi doğrudan doğruya onun saç rengi ile de bağlantılı olabilir

Apollon çok iyi bir okçudur, hedefini hiç bir zaman şaşırmazKardeşi Artemis ile paylaştığı bu okçuluk yeteneği Apollon'a büyük bir üstünlük sağlarApollon ve Artemis'in oklarıyla ölmek tatlı, acısız, uykuya dalar gibi huzurlu bir ölüm demektir
Aletlerden ok, yay ve lir; hayvanlardan kurt, yunus balığı, kuğu, karga; bitkilerden defne, palmiye ve zeytin ağacı tanrının simgeleridir

Bir tanrı olarak Apollon'un nitelikleri çok fazladır

1) Ekin-tarım tanrısıdır

2) Çobanların tanrısıdır

3) Sağlık ve ceza tanrısıdırİnsanları iyileştirir, onları suçlarından arındırır (bu niteliği oğlu Asklepios'a geçmiştir)Ama aynı zamanda oklarıyla etrafa veba ve ölüm de saçar (İlyada'da Troya savaşı sırasında Akha ordularına oklarıyla veba salmıştır)

4) Geleceği haber verir Apollon bilicilik tanrısıdır Apollon tarafından esinlenen insanlar bilici, kahin veya falcı olurlarBilicilik İlkçağ'da son derece önem verilen adeta bir sanattırYunan efsanelerinde Delphoi önemli bilicilik merkezi olarak geçer Efsaneye göre;

Gaia, Python adında bir ejder doğurmuş, Python, Delphoi'da bulunan bilicilik merkezine bekçi olmuşturBaşlangıçta buranın adı Python imişApollon doğduktan 4 gün sonra Hephaistos'un oklarıyla silahlanarak Delphoi'a gitmiş, Python'u öldürerek aynı yere kendi bilicilik merkezini kurmuştur

Ancak ne var ki İlk Çağın ilk ve en önemli bilicilik merkezleri Anadolu'dadır Anadolu'daki en önemli ve en eski merkez Didim'dir (Apollon'un doğum yeri olan Patara'da önemli bir merkezdir) Didim'deki bilicilerin çoğu kadındır Ellerindeki kutsal bir değnekle kuyunun başında oturur, sularda gördükleri ışıltıları yorumlar, rahiplere bildirirlerBilici kadınlar arasında en ünlüsü Troya kralı Priamos'un kızı Kassandra'dır[1]

5) Kent kapılarındaki bekçiliğinden dolayı yeni kurulan şehirlerin koruyucusu, günlük yaşamın düzenleyicisidirYol ve kapılar tanrısıdır

6) Güzel sanatların bilim ve müziğin koruyucusudur Musalar korosunun yöneticisi olarak ün yapmış, bu konuda pek çok efsane oluşmuştur Kimi yetenekleri konusunda Apollon son derece kıskançtır Bu, özellikle Phrigya'lı Marsyas'a karşı öfkesini konu eden bir mitosta çok belirgindir Marsyas iki delikli kavalın bulucusu sayılırAncak bu kavalı asıl bulan tanrıça Athena'dır
Athena bir gün kavalını çalarken derede yansımasını görürKavalını, yanaklarını şişirip çirkinleştirdiği için dereye atarMarsyas kavalı bulur ve çalmaya başlarGiderek ustalaşır ve musalar korosunun yöneticisi olur Kendine olan güveni onu, Tanrı Apollon'nun liriyle yarışmaya cüret ettirir Apollon yarışmayı tek bir koşulla kabul ederYenen yenilene istediği cezayı verebilecektirHakem, Musalar ve Phrigya kralı Midas'tırMusalar Apollon'u, Kral Midas Marsyas'ı birinci seçerÇok sinirlenen Apollon, Midas'ın kulaklarını eşek kulaklarına çevirirMarsyas'ı da bir çam ağacına bağlayıp diri diri derisini yüzerAncak daha sonra buna çok pişman olur, lirini kırarak bir daha hiç çalmaz Marsyas'ı bir ırmak (Çine Çayı) haline getirir

Apollon çeşitli özelliklere sahip olsa da tasvirlerde genellikle tek bir biçimde gösterilir Güçlü ve ideal fiziğiyle genç erkek güzelliğini temsil eder ve genellikle çıplaktır

Efsanelerde Apollon'un aşkları da önemli yer tutmaktadır Bunların en ünlüsü Daphne'dirAncak Daphne ona yüz vermezApollon'dan korkup kaçar ancak ondan hızlı olan Apollon koşarak kızı yakalar Athena gibi bakire kalmaya yemin eden Daphne bunun üzerine kendisini saklması için toprağa yalvarır, bu isteği kabul edilirVücudu bir defne ağacına, saçları güzel kokulu yapraklara dönüşmüştür Bu duruma çok üzülen Apollon defneyi kutsal ağacı yapmış, ünlü ozan ve savaşçıları defne yapraklarından yapılmış taçlarla onurlandırmıştır



[1]Kassandra'nın bu özelliği ile ilgili çeşitli efsaneler vardırApollon'la ilgili olan şu şekildedir; Apollon, Kassandra'ya aşık olur ve Priamos'tan kızını kendisine verirse ona bilicilik bağışlayacağını söylerKassandra bunu kabul eder ve yeteneği alır ancak Apollon'a verdiği sözü tutmazApollon buna çok sinirlenerek kızın ağzının içine tükürür ve armağanını etkisiz kılarKassandra geleceği görecek, gördüklerini söyleyecek fakat kimseyi inandıramayacaktır


Kassandra , Troya tarihinin bütün olaylarını önceden görmüş ve söylemiştirOlaylar sonunda Agamemnon'un tutsağı olmuş ve Yunanistan'a getirilmiştirKassandra, Aiskhylos'un ünlü tragedyası Agamemnon'un esin kaynağıdırBu oyunda kendi ölümünü de görür, bunu söyler ama kimse aldırmazTragedya'nın sonunda ölmeden önce Apollon'un bağışladığı bilicilik hünerine lanet eder