Bir Kelime Neyi Gösterir?

BİR KELİME NEYİ GÖSTERİR?(İFADE EDER)


Bir kelime yahut terim neyi gösterir? Günlük tecrübelerimize dayanarak, bir terimin bir nesneyi gösterdiğini biliriz “Bu ağaç” dediğimde ağaç teriminin karşımdaki ağacın yerini tuttuğunu bilirim Bir terimin belli bir kontekse bağlı olarak işaret ettiği şeye nesne (gönderge, référence, supposition, suppléance) denir Ancak bir terim, bizi hep aynı nesneye (référence) göndermez, aynı terim, bizi oldukça farklı “nesneler”e gönderebilir Bir terimin bizi gönderdiği birçok nesne tabakası vardır Mantık açısından en önemli olanları şunlardır:
1)Hakikî nesne: Terim, hakikî anlamında kullanıldığında hakikî bir nesneyi ifade eder: “Arslan, ormanda yaşayan bir hayvandır”
2)Mecazî nesne: Terim, istiareli olarak kullanıldığında, yani kapalı bir benzetme ifade ettiğinde, mecazî bir nesneyi ifade eder: “Arslan, kılıcını savaş bitmeden kınına sokmadı
3)Gerçek nesne (Réelle): Bir terim, mevcut olan bir varlığı ifade etmek için kullanılmışsa, “gerçek nesne”yi göstermiş olur: “ Bahçedeki ağaç çiçek açtı” cümlesinde geçen “ağaç” terimi, gerçekten mevcut olan bir varlığa göndermede bulunmaktadır
4)Kategoriyel nesne (catégoriel): Bir terim, bir fikri, tasavvuru, bir kategoriyi, bir hayâli düşünceyi ifade etmek için kullanılmışsa, “kategoriyel nesne”yi göstermiş olur: “Ağaç bir bitki türüdür” cümlesinde “ağaç” terimi, belli bir ağacı değil, ağaç kavramını ifade eder, dolayısıyla kategoriyeldir
5)Dilbilimsel nesne (linguistique): Bir terim, doğrudan doğruya kendisini gösteriyorsa yani kendi dilsel varlığını göstermek için kullanılıyorsa “dilbilimsel nesne”yi göstermiş olur: “Ağaç dört harfli bir kelimedir” cümlesinde “ağaç” terimi, dilbilimsel bir nesneyi ifade etmektedir
6)Tekil nesne (singuliére): Tekil bir nesne, tek bir varlığı ifade eder Bu tür nesne, terimin kaplamıyla ilişkilidir: “Bu kitap yararlıdır” gibi
7)Tikel nesne (particulière): Tikel nesne, birçok varlığı ifade eder Bu tür nesne, terimin kaplamıyla ilişkilidir: “Bazı kitaplar yararlıdır” gibi
8)Tümel nesne (universelle): Tümel nesne, terimin bütün kaplamını ifade eder: “Bütün kitaplar yararlıdır” gibi

Bir akıl yürütme işleminde, her terimin sahip olabileceği bu tabakalar göz önünde bulundurulmadan doğru sonuçlara varılamaz Bir düşünce zinciri kurarken, bir kıyas (syllogisme) yaparken öncüllerde ve sonuçta kullanılan terimlerin hangi tabakaya ait olduğunun bilinmesi, düşünce yanlışlıklarına düşmeyi önleyebilir

Kelimenin Nesnesini Bulmakla ile ilgili altın kurallar:

1) Bir önerme, eğer yüklem özneye uygun bir nesneyi ifade ediyorsa doğrudur
Bu, açık bir kuraldır, özne ile yüklem birbirine uygunsa, önerme doğrudur: “Ağaç bir bitkidir” önermesinde, yüklem özneye uygundur Ancak, önermenin doğru olması için, bazen özne yüklem uygunluğu yetmez, yüklemin zaman “indis”inin de göz önünde bulundurulması gerekir: “XIV Louis, Fransa kralıdır” önermesi, bugün için yanlış, tarihî bir dönem için doğrudur Bir kıyas yapılırken zaman “indis”ine dikkat edilmezse yanlış sonuçlara varılır
2) Bir önermenin öznesinin gösterdiği nesne türünü, önermenin konteksi belirler
Bir önermede öznenin hangi tür nesneyi gösterdiğini yüklemin verdiği bilgiye bakarak tespit ederiz
3) Olumlu bir önermede, yüklem, tikel bir nesne ifade eder
“İnsanlar ölümlüdür” önermesinde, “ölümlü” terimi tikeldir, çünkü ölümlüler insanlardan ibaret değildir, insanlar ölümlülerin bir kısmını oluşturur
Ancak bu tip önermeleri özdeş (ayniyet) önermelerle (énoncés d’identeté) karıştırmamak gerekir Özdeş önermeler, iki şey arasında eşlik ifade eder:
“Koşan çocuk Mehmet’tir”
“Vali, bu şahıstır”
önermelerinde “Mehmet” ve “ bu şahıstır” tekil nesne ifade eder
“Bir ayakkabı, bir pabuçtur”
Önermesinde ise yüklem olan “pabuç” terimi tümel bir nesnedir: Çünkü, bütün ayakkabılar, pabuçtur
4) Bütün olumsuz önermelerde yüklem, tümel nesneye sahiptir
“Ağaçlar, maden değildir” Önermesinde “maden” terimi, tümeldir Çünkü “ağaç” kümesi ile “maden” kümesinin bir kesişim kümesi yoktur, dolayısıyla “maden” sözünden bütün madenleri anlayabiliriz