Tatlustan Tabul Kimdir? Tatlustan Tabul Hayatı - Tatlustan Tabul Biyografisi-hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-24-2012

Tatlustan Tabul Kimdir? Tatlustan Tabul Hayatı - Tatlustan Tabul Biyografisi hakkında

ABHAZ EDEBİYATININ İLK YAZARI :

Tatlustan Tabul Abaza edebiyatının kurucusu, Abaza folklorunu ilk derleyen ve yayımlayan kişidir

Çerkes ve Abaza dilleri ve edebiyatları konusunda ilk okuma ve ders kitaplarının yazarıdır

Abaza alfabesinin hazırlanmasında önemli rol oynadı

Halkının aydınlanması, yazısının olması, büyük bir kültüre ve edebiyata sahip olması için mücadele etti

Büyük bir manevi güce sahipti ve insan sevgisiyle doluydu

1879’da, bugünkü Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan Elburgan köyünde doğdu Babasının adı Zekeriy’di Medreseyi bitirdi ve Kuzey Osetya’daki Ardon din okuluna girdi Fakat oradan ayrıldı ve eğitimini de tamamlamadı 1914 yılında Elburgan’daki ilkokula öğretmen olarak atandı Ertesi yıl Teberda’da yapılan Batalpaşinsk bölgesi öğretmenler toplantısında sadece erkek çocuklara değil, kız çocuklara da okuma yazma öğretilmesi, Arapçanın yanında Rusça eğitim de verilmesi görüşünü savundu Bu yüzden öğretmenlikten uzaklaştırıldı

1920 yılında, Sovyet iktidarı kurulduğu dönemde Tabul yeniden Elburgan ilkokulu öğretmenliğine atandı 1924’te Arap harflerine dayalı Çerkes alfabesini hazırladı, ilk Çerkesçe okuma ve ders kitaplarını çıkardı, Çerkes gazetesiyle işbirliği içinde çalıştı 1926’da Calduz adlı öyküsü yayımlandı 1929’da Çerkesçe piyeslerin, tiyatro oyunlarının ve şiirlerin yer aldığı Zuli adlı toplu eseri çıktı

Otuzlu yıllar Tatlustan Tabul’un yaşamındaki en verimli yıllardı Hazırladığı Abaza alfabesi 1933’ten 1936’ya kadar kullanıldı Rusça okul kitaplarından yararlanarak kendisi veya diğer yazarlarla birlikte dokuz okuma öğrenme kitabı (bukvar), Abazaca dilbilgisi kitabı, okuma kitapları hazırladı Bunlardan bir kısmı o dört yılda yedi kez tekrar basıldı Ders kitaplarında çeviri ve uyarlama öyküler kadar kendi eserleri, Abaza sözlü halk sanatının ürünleri de yer alıyordu Okul kitapları üzerindeki çalışmasını, Çerkessk Pedagoji Yüksek Okulu’ndaki öğretmenlik faaliyetiyle birlikte yürütüyordu

Tatlustan Tabul’un eğitim ve edebiyat çalışmaları 1937’de kesintiye uğradı Abaza dilini yozlaştırdığı ve Türkiye adına casusluk yaptığı suçlamalarıyla tutuklandı Ağır işkence ve aşağılanmalara maruz kalarak iki yılını Çerkessk hapishanesinde geçirdi NİYejov’un (Stalin döneminde SSCB başbakanı) ağır suçları ortaya çıktıktan sonra suçsuz bulunarak serbest bırakıldı

Büyük Anayurt Savaşı’nı (İkinci Dünya Savaşı-ÇN) büyük, kişisel bir felaket olarak kabul etti ve bu yüzden uzun süre acı çekti Bölge, Alman işgali altında bulunduğu sırada ona dini faaliyetleri canlandırması teklifi yapıldı Buna eski bir Abaza atasözüyle cevap verdi: “Dışarı atılan külü tekrar eve getirsen de artık ısıtmaz”

Savaş bittiğinde ve ulusal gazete ilk sayısını çıkardığında, sabah redaksiyona koştu ve sanki bu onun kişisel bayramıymış gibi çalışanları kucaklayarak kutladı Elinde gazeteyle Pedagoji Yüksek Okulu’nu, halk eğitim merkezini, matbaayı dolaştı, çalışanların ellerini sıktı, sevincini onlarla paylaştı

İleri yaşına rağmen Tatlustan Tabul savaş yüzünden kesintiye uğrayan, Abaza çocukları için ders kitapları hazırlanması ve basılması işine aktif olarak katılmaya başladı Çalışma azmi hayret vericiydi Kısa sürede, Rusçadan çevirerek ve folklora dayalı kendi edebi eserlerini de katarak hacimli birkaç ders ve okuma kitabı yayımladı

1951 yılında Çerkessk Bilimsel Araştırma Enstitüsü’nde çalışıyordu Aralarında Abaza Bilmeceleri ve Atasözleri de olmak üzere birkaç bilimsel çalışmayı yayına hazırladı Tatlustan Tabul sözlü halk sanatını tutkuyla seviyor, biliyor ve mükemmel şekilde kullanıyordu 1947’de ilk Abaza masalları seçkisini, 1955’te de KŞakrıl ile birlikte bir diğerini yayımladı Bu, Tabul’un Abaza kültürüne yaptığı son katkıydı; ertesi yıl yaşama veda etti

Tatlustan Tabul’u yakından tanıyan ve anılarında ona oldukça geniş yer ayıran yazar Jır Hamid, Güneşle Uyananlar adlı eserinde şunları yazıyordu:

“19 Şubat 1956’da Abaza halkı ve edebiyatı büyük bir acı yaşadı Halkın ve dilinin koruyucusu, edebiyatın kurulması, yükselmesi ve gelişmesi için yaşamını adayan, halkın öğretmeni, müjdecisi Tatlustan Tabul’umuz öldü

Şubat her zamanki gibi soğuktu; insanın yüzünü yakan, dondurucu bir rüzgar esiyordu Tatsultan Tabul’un naaşını uğurlayanlar yürekleri acıyla dolu, başları önlerinde Elburgan sokaklarından geçtiler”

Tabul’un bıraktığı geniş ve çok yönlü sanat mirasından sadece temel olanları, daha çok edebiyatla ilgili olan çalışmalarını aşağıda veriyoruz:

Zuli; Piyesler, Şiirler, Şarkılar Batalpaşinsk, 1929, 55 s, Çerkesçe

Guka; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı, Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s5-8 Abazaca

Calduz; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı, Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s23-26 Abazaca

Beyazların Köyümüzde Yaptıkları; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s26-27 Abazaca

Fatimat; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s28-31 Abazaca

Gulya ve Fatimat; Şarkı//Tabul T, Kuc U İlkokullar için okuma kitabı Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1936, s51-54 Abazaca

Dadıra; Öykü//Malhoz M- Meremkul N Edebi Okuma Parçaları Böl2 İlkokul dördüncü sınıf için Çerkessk, 1940 Abazaca

Bilge İhtiyar//Malhoz M, Meremkul N Edebi okuma parçaları Bölüm 2 İlkokul dördüncü sınıf için Çerkessk, 1940, s37-42 Abazaca

Sosruko ve Sotraş//Krasnaya Çerkesiya 9 Mart 1941 Abazaca

Sosruko ve Sosranpa//Krasnaya Çerkesiya 13 Nisan 1941, Abazaca

Sosruko ve Altı Adam// Krasnaya Çerkesiya 25 Nisan 1941, Abazaca

Abaza Masalları; Stavropol, 1947, 145 s Abazaca

Ktım, Ktış, Kakana//Tabul T Rodnaya Reç İlkokul 4 sınıf okuma kitabı Stavropol, 1947, s53-89 Abazaca

Tatış//Tabul T Rodnaya Reç Yedi yıllık okulların 6 sınıfı için okuma kitabı Stavropol, 1947, s137-147 Abazaca

Dadıra ve Yüz Aile//Tabul T Rodnaya Literatura Yedi yıllık okulların 6 sınıfı için okuma kitabı Çerkessk, 1957, s23-41 Abazaca

Abaza Bilmeceleri ve Atasözleri//Çerkessk Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü Çalışmaları Çerkessk, 1954 Abazaca ve Rusça

Abaza Masalları, (KŞakrıl ile birlikte) Çerkessk, 1955, s303-322 Abazaca

Zuli; Piyesler, Şiirler, Şarkılar Çerkessk, 1958, 55 s Abazaca

Şafak Işığı; Seçme Eserler Çerkessk, 1982, 256 s Abazaca ve Çerkesçe

Eğitim ve pedagoji alanındaki yayınları bu listeye alınmamıştır

Tatlustan Tabul’un Eserleri ve Yaşamı Hakkında Kaynaklar:

Tatlustan Tabul''''un Eserleri ve Yaşamı Hakkında Kaynaklar:

Aut L; Zuli//Revolyutsiya i gorets (Devrim ve Dağlı) Rostov-na-Donu, 1928, No 5, s73-74 Rusça

Çamozokov; İstoriya kabardinskoy pismennosti (Kabardey yazısınınTarihi)//Zapiski Severo-kavkazskogo Nauçno-issledovatelskogo İnstituta Rostov-na-Donu, 1929, T2, s279-280 Rusça

Lavrov Lİ; Abazinı (Abazalar) Çerkessk, 1957, s107 Rusça

Malbahov N; "Zuli" Seçkisine Önsöz//Tabul T, ZZuli Çerkessk, 1958, s3-4 Abazaca

Baltin P, Bekizova L; Literatura narodov Karaçayevo-Çerkesii (Karaçay-Çerkesya Halklarının Edebiyatı)//TrKÇNİİ, Vıp3, Ser filolog Çerkessk, 1959, s124-125 Rusça

Bekizova L; Çerkesskaya sovetskaya literatura (Çerkeş Sovyet Edebiyatı) Çerkessk, 1964, s43-50 Rusça

Bekizova L, Tugov V; Bratstvo literatür - bratstvo narodov (Edebiyatların Kardeşliği Halkların Kardeşliğidir)//Svet Drujbı Çerkessk, 1964, s312-313 Rusça

Tugov V; Halk Unutmaz//Zarya: sb proizvedeniy abazinskih avtorov Çerkessk, 1965, s144-148 Abazaca

Tugov V; Karaçay-Çerkesya Halkları Edebiyatı//Alaşara-Suhum 1965, No 3, s7-8 Abhazca

Tugov V-; Abaza Edebiyatının Kuruluşu Çerkessk, 1966, s 13-43 Abazaca

Nevskoya VP; Karaçayevo-Çerkesiya v sovyetskoy istoriçeskoy nauke (Sovyet Tarih Biliminde Karaçay- Çerkesya)//TrKÇNİİ Vıp5 Ser istor Çerkessk, 1966, s279 Rusça

Tugov V; Pisateli Karaçayevo-Çerkesii (Karaçay-Çerkesya Yazarları) Çerkessk, 1966, s4-6 Rusça

Tugov VB; Oçerki istorii abazinskoy literaturı (Abaza Edebiyatı Tarihi Üzerine Deneme) Çerkessk, 1970, s103-108 Rusça

Jirov HD; Güneşle Uyananlar Çerkessk, 1972, s91-138 Abazaca

İstoriya sovyetskoy mnogonatsionalnoy literaturı (Çokuluslu Sovyet Edebiyatı Tarihi) Moskova, Nauka, 1974, b6 S342, 345-347, 350 Rusça

Bekizova LA, Karayeva Aİ, Tugov VB; Jizn, geroy, literatura (Yaşam, Kahraman, Edebiyat) Çerkessk, 1978, s28-31 Rusça

Tugov VB; Düşünme Zamanı Çerkessk, 1979, s12 Abazaca

TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısına//Kom al, 23 Ağustos 1979 Abazaca

TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısına//Kom al, 15 Eylül 1979 Abazaca

Tabul Hakkında Birkaç Söz//Kom al, 22 Eylül 1979 Abazaca

Tsekov P; Halkın Öğretmem7/Kom al, 9 Ekim 1979 Abazaca

TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısma//Kom al, 20 Aralık 1979 Abazaca

Prosvetiteli: sb statey k 100-letiyu so dnya rojdeniya A-HŞCanibekova i TZTabulova (Aydınlanmacılar: A-HCanibek ve TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısına Toplu Makaleler) Çerkessk, 1981, s72-111 Rusça

Tugov VB; Yeni Yaşamın Getirdikleri//Tabul T Svet Zari Çerkessk, 1982, s3-23 Abazaca

Abazini İstoriko-etnografıçeskiy oçerk (Abazalar Tarihi-Etnografik Deneme) Çerkessk, 1989, s191 Rusça

Abazov A; Tatlustan Tabul''''un Piyesi Hakkında//Abazaşta 22 Eylül 1992 Abazaca

Thaytsuhov B; Tatlustan Tabul''''un Bazı Eserleri Hakkında//Abazaşta 17 Kasım 1994 Abazaca

Tatlustan Tabul''''un Savaş Öncesi Eserleri Hakkında Eleştiriler//Abazaşta 25 Şubat 1995 Abazaca

Çekalov PK; Stranitsı istorii abazinskoy literaturı (Abaza Edebiyatı Tarihinden Sayfalar) Çerkessk, 1995, s5-9 Rusça

“Abazinskiye pisateli – bio-bibliografiçeskiy spravoçnik”

(Abaza Yazarları – Biyografi-Bibliyografi Kılavuzu), Moskova, 1996

[Çeviren: Murat Papşu]

06-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Tatlustan Tabul Kimdir? Tatlustan Tabul Hayatı - Tatlustan Tabul Biyografisi-hakkında Tatlustan Tabul Kimdir? Tatlustan Tabul Hayatı - Tatlustan Tabul Biyografisi hakkında ABHAZ EDEBİYATININ İLK YAZARI : Tatlustan Tabul Abaza edebiyatının kurucusu, Abaza folklorunu ilk derleyen ve yayımlayan kişidir Çerkes ve Abaza dilleri ve edebiyatları konusunda ilk okuma ve ders kitaplarının yazarıdır Abaza alfabesinin hazırlanmasında önemli rol oynadı Halkının aydınlanması, yazısının olması, büyük bir kültüre ve edebiyata sahip olması için mücadele etti Büyük bir manevi güce sahipti ve insan sevgisiyle doluydu 1879’da, bugünkü Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan Elburgan köyünde doğdu Babasının adı Zekeriy’di Medreseyi bitirdi ve Kuzey Osetya’daki Ardon din okuluna girdi Fakat oradan ayrıldı ve eğitimini de tamamlamadı 1914 yılında Elburgan’daki ilkokula öğretmen olarak atandı Ertesi yıl Teberda’da yapılan Batalpaşinsk bölgesi öğretmenler toplantısında sadece erkek çocuklara değil, kız çocuklara da okuma yazma öğretilmesi, Arapçanın yanında Rusça eğitim de verilmesi görüşünü savundu Bu yüzden öğretmenlikten uzaklaştırıldı 1920 yılında, Sovyet iktidarı kurulduğu dönemde Tabul yeniden Elburgan ilkokulu öğretmenliğine atandı 1924’te Arap harflerine dayalı Çerkes alfabesini hazırladı, ilk Çerkesçe okuma ve ders kitaplarını çıkardı, Çerkes gazetesiyle işbirliği içinde çalıştı 1926’da Calduz adlı öyküsü yayımlandı 1929’da Çerkesçe piyeslerin, tiyatro oyunlarının ve şiirlerin yer aldığı Zuli adlı toplu eseri çıktı Otuzlu yıllar Tatlustan Tabul’un yaşamındaki en verimli yıllardı Hazırladığı Abaza alfabesi 1933’ten 1936’ya kadar kullanıldı Rusça okul kitaplarından yararlanarak kendisi veya diğer yazarlarla birlikte dokuz okuma öğrenme kitabı (bukvar), Abazaca dilbilgisi kitabı, okuma kitapları hazırladı Bunlardan bir kısmı o dört yılda yedi kez tekrar basıldı Ders kitaplarında çeviri ve uyarlama öyküler kadar kendi eserleri, Abaza sözlü halk sanatının ürünleri de yer alıyordu Okul kitapları üzerindeki çalışmasını, Çerkessk Pedagoji Yüksek Okulu’ndaki öğretmenlik faaliyetiyle birlikte yürütüyordu Tatlustan Tabul’un eğitim ve edebiyat çalışmaları 1937’de kesintiye uğradı Abaza dilini yozlaştırdığı ve Türkiye adına casusluk yaptığı suçlamalarıyla tutuklandı Ağır işkence ve aşağılanmalara maruz kalarak iki yılını Çerkessk hapishanesinde geçirdi NİYejov’un (Stalin döneminde SSCB başbakanı) ağır suçları ortaya çıktıktan sonra suçsuz bulunarak serbest bırakıldı Büyük Anayurt Savaşı’nı (İkinci Dünya Savaşı-ÇN) büyük, kişisel bir felaket olarak kabul etti ve bu yüzden uzun süre acı çekti Bölge, Alman işgali altında bulunduğu sırada ona dini faaliyetleri canlandırması teklifi yapıldı Buna eski bir Abaza atasözüyle cevap verdi: “Dışarı atılan külü tekrar eve getirsen de artık ısıtmaz” Savaş bittiğinde ve ulusal gazete ilk sayısını çıkardığında, sabah redaksiyona koştu ve sanki bu onun kişisel bayramıymış gibi çalışanları kucaklayarak kutladı Elinde gazeteyle Pedagoji Yüksek Okulu’nu, halk eğitim merkezini, matbaayı dolaştı, çalışanların ellerini sıktı, sevincini onlarla paylaştı İleri yaşına rağmen Tatlustan Tabul savaş yüzünden kesintiye uğrayan, Abaza çocukları için ders kitapları hazırlanması ve basılması işine aktif olarak katılmaya başladı Çalışma azmi hayret vericiydi Kısa sürede, Rusçadan çevirerek ve folklora dayalı kendi edebi eserlerini de katarak hacimli birkaç ders ve okuma kitabı yayımladı 1951 yılında Çerkessk Bilimsel Araştırma Enstitüsü’nde çalışıyordu Aralarında Abaza Bilmeceleri ve Atasözleri de olmak üzere birkaç bilimsel çalışmayı yayına hazırladı Tatlustan Tabul sözlü halk sanatını tutkuyla seviyor, biliyor ve mükemmel şekilde kullanıyordu 1947’de ilk Abaza masalları seçkisini, 1955’te de KŞakrıl ile birlikte bir diğerini yayımladı Bu, Tabul’un Abaza kültürüne yaptığı son katkıydı; ertesi yıl yaşama veda etti *Tatlustan Tabul’u yakından tanıyan ve anılarında ona oldukça geniş yer ayıran yazar Jır Hamid, Güneşle Uyananlar adlı eserinde şunları yazıyordu:* “19 Şubat 1956’da Abaza halkı ve edebiyatı büyük bir acı yaşadı Halkın ve dilinin koruyucusu, edebiyatın kurulması, yükselmesi ve gelişmesi için yaşamını adayan, halkın öğretmeni, müjdecisi Tatlustan Tabul’umuz öldü Şubat her zamanki gibi soğuktu; insanın yüzünü yakan, dondurucu bir rüzgar esiyordu Tatsultan Tabul’un naaşını uğurlayanlar yürekleri acıyla dolu, başları önlerinde Elburgan sokaklarından geçtiler” *Tabul’un bıraktığı geniş ve çok yönlü sanat mirasından sadece temel olanları, daha çok edebiyatla ilgili olan çalışmalarını aşağıda veriyoruz:* *Zuli; Piyesler, Şiirler, Şarkılar Batalpaşinsk, 1929, 55 s, Çerkesçe* *Guka; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı, Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s5-8 Abazaca* *Calduz; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı, Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s23-26 Abazaca* *Beyazların Köyümüzde Yaptıkları; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s26-27 Abazaca* *Fatimat; Öykü//Tabul T İlkokullar için okuma kitabı Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1934, s28-31 Abazaca* *Gulya ve Fatimat; Şarkı//Tabul T, Kuc U İlkokullar için okuma kitabı Bölüm I Üçüncü öğretim yılı için- Sulimov, 1936, s51-54 Abazaca* *Dadıra; Öykü//Malhoz M- Meremkul N Edebi Okuma Parçaları Böl2 İlkokul dördüncü sınıf için Çerkessk, 1940 Abazaca* *Bilge İhtiyar//Malhoz M, Meremkul N Edebi okuma parçaları Bölüm 2 İlkokul dördüncü sınıf için Çerkessk, 1940, s37-42 Abazaca* *Sosruko ve Sotraş//Krasnaya Çerkesiya 9 Mart 1941 Abazaca* *Sosruko ve Sosranpa//Krasnaya Çerkesiya 13 Nisan 1941, Abazaca* *Sosruko ve Altı Adam// Krasnaya Çerkesiya 25 Nisan 1941, Abazaca* *Abaza Masalları; Stavropol, 1947, 145 s Abazaca* *Ktım, Ktış, Kakana//Tabul T Rodnaya Reç İlkokul 4 sınıf okuma kitabı Stavropol, 1947, s53-89 Abazaca* *Tatış//Tabul T Rodnaya Reç Yedi yıllık okulların 6 sınıfı için okuma kitabı Stavropol, 1947, s137-147 Abazaca* *Dadıra ve Yüz Aile//Tabul T Rodnaya Literatura Yedi yıllık okulların 6 sınıfı için okuma kitabı Çerkessk, 1957, s23-41 Abazaca* *Abaza Bilmeceleri ve Atasözleri//Çerkessk Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü Çalışmaları Çerkessk, 1954 Abazaca ve Rusça* *Abaza Masalları, (KŞakrıl ile birlikte) Çerkessk, 1955, s303-322 Abazaca* *Zuli; Piyesler, Şiirler, Şarkılar Çerkessk, 1958, 55 s Abazaca* *Şafak Işığı; Seçme Eserler Çerkessk, 1982, 256 s Abazaca ve Çerkesçe* *Eğitim ve pedagoji alanındaki yayınları bu listeye alınmamıştır* *Tatlustan Tabul’un Eserleri ve Yaşamı Hakkında Kaynaklar:* *Tatlustan Tabul''''un Eserleri ve Yaşamı Hakkında Kaynaklar:* *Aut L; Zuli//Revolyutsiya i gorets (Devrim ve Dağlı) Rostov-na-Donu, 1928, No 5, s73-74 Rusça* *Çamozokov; İstoriya kabardinskoy pismennosti (Kabardey yazısınınTarihi)//Zapiski Severo-kavkazskogo Nauçno-issledovatelskogo İnstituta Rostov-na-Donu, 1929, T2, s279-280 Rusça* *Lavrov Lİ; Abazinı (Abazalar) Çerkessk, 1957, s107 Rusça* *Malbahov N; "Zuli" Seçkisine Önsöz//Tabul T, ZZuli Çerkessk, 1958, s3-4 Abazaca* *Baltin P, Bekizova L; Literatura narodov Karaçayevo-Çerkesii (Karaçay-Çerkesya Halklarının Edebiyatı)//TrKÇNİİ, Vıp3, Ser filolog Çerkessk, 1959, s124-125 Rusça* *Bekizova L; Çerkesskaya sovetskaya literatura (Çerkeş Sovyet Edebiyatı) Çerkessk, 1964, s43-50 Rusça* *Bekizova L, Tugov V; Bratstvo literatür - bratstvo narodov (Edebiyatların Kardeşliği Halkların Kardeşliğidir)//Svet Drujbı Çerkessk, 1964, s312-313 Rusça* *Tugov V; Halk Unutmaz//Zarya: sb proizvedeniy abazinskih avtorov Çerkessk, 1965, s144-148 Abazaca* *Tugov V; Karaçay-Çerkesya Halkları Edebiyatı//Alaşara-Suhum 1965, No 3, s7-8 Abhazca* *Tugov V-; Abaza Edebiyatının Kuruluşu Çerkessk, 1966, s 13-43 Abazaca* *Nevskoya VP; Karaçayevo-Çerkesiya v sovyetskoy istoriçeskoy nauke (Sovyet Tarih Biliminde Karaçay- Çerkesya)//TrKÇNİİ Vıp5 Ser istor Çerkessk, 1966, s279 Rusça* *Tugov V; Pisateli Karaçayevo-Çerkesii (Karaçay-Çerkesya Yazarları) Çerkessk, 1966, s4-6 Rusça* *Tugov VB; Oçerki istorii abazinskoy literaturı (Abaza Edebiyatı Tarihi Üzerine Deneme) Çerkessk, 1970, s103-108 Rusça* *Jirov HD; Güneşle Uyananlar Çerkessk, 1972, s91-138 Abazaca* *İstoriya sovyetskoy mnogonatsionalnoy literaturı (Çokuluslu Sovyet Edebiyatı Tarihi) Moskova, Nauka, 1974, b6 S342, 345-347, 350 Rusça* *Bekizova LA, Karayeva Aİ, Tugov VB; Jizn, geroy, literatura (Yaşam, Kahraman, Edebiyat) Çerkessk, 1978, s28-31 Rusça* *Tugov VB; Düşünme Zamanı Çerkessk, 1979, s12 Abazaca* *TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısına//Kom al, 23 Ağustos 1979 Abazaca* *TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısına//Kom al, 15 Eylül 1979 Abazaca* *Tabul Hakkında Birkaç Söz//Kom al, 22 Eylül 1979 Abazaca* *Tsekov P; Halkın Öğretmem7/Kom al, 9 Ekim 1979 Abazaca* *TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısma//Kom al, 20 Aralık 1979 Abazaca* Prosvetiteli: sb statey k 100-letiyu so dnya rojdeniya A-HŞCanibekova i TZTabulova (Aydınlanmacılar: A-HCanibek ve TTabul''''un 100 Doğum Günü Anısına Toplu Makaleler) Çerkessk, 1981, s72-111 Rusça *Tugov VB; Yeni Yaşamın Getirdikleri//Tabul T Svet Zari Çerkessk, 1982, s3-23 Abazaca* *Abazini İstoriko-etnografıçeskiy oçerk (Abazalar Tarihi-Etnografik Deneme) Çerkessk, 1989, s191 Rusça* *Abazov A; Tatlustan Tabul''''un Piyesi Hakkında//Abazaşta 22 Eylül 1992 Abazaca* *Thaytsuhov B; Tatlustan Tabul''''un Bazı Eserleri Hakkında//Abazaşta 17 Kasım 1994 Abazaca* *Tatlustan Tabul''''un Savaş Öncesi Eserleri Hakkında Eleştiriler//Abazaşta 25 Şubat 1995 Abazaca* *Çekalov PK; Stranitsı istorii abazinskoy literaturı (Abaza Edebiyatı Tarihinden Sayfalar) Çerkessk, 1995, s5-9 Rusça* *“Abazinskiye pisateli – bio-bibliografiçeskiy spravoçnik”* *(Abaza Yazarları – Biyografi-Bibliyografi Kılavuzu), Moskova, 1996* *[Çeviren: Murat Papşu]*