Ozanlarımız - Aşık Kemali

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-23-2012

Aşık Kemali

Dostum celaline razı ol gönül
Vardır bir celalin cemali derler
Cevrü cefa çekmek ne yaman müşkül
Çekenin nicolur ahvalı derler

Saf besaf halların bin canlar değer
Ey canların canı ey hüsnü Enver
Biraz dost kadrini vasfetsem eğer
Hayli meddah miskin KEMALİ derler

Kemali, Kastamonuludur

Adı, Mustafa'dır

Kemali mahlasını, saza başladıktan sonra almıştır

Babası, Cebrail mahallesinden mantar oğlu İbrahim idi

Mustafa doğduğu zaman,babası Kastamonu Kalesi sipahilerinden bulunuyordu

Şimdi, tek bir bekçi kulübesi bulunan kalede, o zaman 20-30 ev vardı

İşte Mustafa 1821 yılında bu evlerden birinde doğdu

Ve 12 yaşına kadarda babasıyla beraber kalede kaldı

Küçük Mustafa,kalede otururken, her Kastamonulu gibi, dört yaşında dört aylık mektebe verildi

Ve şimdi cumhuriyet ilk mektebi olan ve o zaman yarebci adını taşıyan mektebe devama başladı; Yarebci hocası Hamdinin babasından okudu

Burayı bitirince medreseye devam etti

Medriye medresesinde Müderris Hacı Ahmet den okudu

Sipahiliğin kaldırılmasından sonra, babası,sanatı olan bakırcılığa dönmüştü

Mustafa, medreseyi ikmal etmedi; babasının yanına girdi, bakırcılığı öğrenmeye başladı

Fakat babasının yanında pek az kaldı

O zamanları Kastamonu her taraftan gelen dertli, Emrah gibi usta ve diğer ikinci derecedeki saz şairlerinin gelip oturdukları, saza, söze çok meraklı bir muhitti

Memlekette yetişen her delikanlı, bu şairlerin etkisi altında kalıyor, büyük şairlerin toplantılarına sahne olan Kastamonu da, her delikanlıda saz çalmak ve söylemek hevesi uyanıyordu

Müstaid olanlar, istidalarını inkişaf ettiriyorlar, istidadı olmayanlarda beceremedikleri bu işten vazgeçmek zorunda kalıyorlardı

İşte Mustafa da bu Kastamonu delikanlılarından biriydi

Memlekete her şair geldikçe, onları dinlemekten kendini men edemedi

Bu sahadaki istidadı, onda sazı bırakmak değil, bilakis üstüne fazla düşmeyi icap ettirdi

Babasının çok kızmasına rağmen, saza ve söze olan sevgisi sanatına galebe çaldı

Daha 17-18 yaşındayken babasının mesleğini bıraktı; saz alemlerine karışmağa, saz omuzda mey ve mahbub alemlerinde dolaşmağa başladı

İlk zamanları, kendisi bir ustaya çırak verildi, o usta ile üç , dört ay birlik çaldı

Az zaman içinde kendi kudretini, kendi inkişaf ettirdi ve ondan sonra usta çıktı

En nihayet o da aşık oldu, aşıklar meclisinde yer aldı

En sonunda da Kastamonu da ve Anadolu’nun pek çok tanınan ve sevilen aşıklar sırasına geçti

Kemali mahlasını aldı

Ömrünün sonuna kadar da aşık olarak kaldı

Aşık Kemali, Kastamonu da yalnız değildi

Emrah’ın çıraklarından hemşerisi Meydani vardı

Çok zaman beraber çaldılar ve bir çok seyahatlerini birlik yaptılar

Oğlunun anlattıklarına göre, Kemali, Anadolu’nun bir çok yerlerini dolaştı

Bilhassa Çankırılılar Kemali yi çok seviyorlardı

Bugün bile Çankırı da yaşamakta olan şiirleri vardır

Şair, Ankara, Konya, İzmir, Samsun ve diğer bir çok vilayetler ve havalilerinde seyahatler yaptı

Oralarda pek çok saz şairiyle, bilhassa, Ispartalı Saydi, Zileli Kürt Ceyhuni, Gedayi, Çankırılı Nuri, Kayserili Rüştü ve diğer birçok saz şairiyle tanıştı ve onların muhitlerinde kendisini sevdirdi

Şair yedi, sekiz defada İstanbul’a gitti

İki defasında Meydani ile birlikte gittiler

İstanbul çok defa tavuk pazarında çaldı

Bir defada Abdulazizin sünnet toplanan üçyüz aşık içine girdi ve orada seçilen birkaç şair arasında bulundu

1

Şair, seyahatlerin den döndüğü zaman da Kastamonu da boş durmaz, gelen şairlerle olsun, yahut Meydani ile birlik olsun, tekke altında ve öteki kahvelerde saz çalmakla vaktini geçirirdi

Oğlu Hasan, Emrah ile birlikte de çok saz çaldığını ve söz söylediğini anlatmaktadır

Kemali, Konyalı Yesarı baba ile de çok sevişirdi

Hatta iki şair, diğerlerine nazirelerde yaparlardı

Şair, bir defa da, Vali Hamdi paşanın musırrane daveti üzerine Konya'ya gitti

Hamdi paşa Kastamonu valisi iken Kemali yi çok severdi

Kendisi de şairdi

Konya’ya gittikten sonra Kemali yi çağırdı ve altı ay kadar Konya dan Salı verdi

Konya da kaldığı müddetçe, kendisinden hoşlananlar , meram bağlarında şerefine pek çok mey be mahbub alemleri, saz ve söz eğlenceleri tertib ettiler

Kemali, bir defa da Kırşehir’e gitti

Fakat orada, dedesinin bile tarikatı olan, babasının da bizzat inabe ettirdiği ve kendisinin de bir çok mersiyeler yazdığı Sadi tarikatını bıraktı

Ve

Kurban oldum, o meydane girince
Hayyal ebed buldum, ikrar verince

Kemali güşuma telkin edin ve,
Hacı Bektaşı Veli hünkara düştüm

Koşmasında da itiraf ettiği gibi Bektaşi oldu

Ve bir daha onu bırakmadı

Yeni tarikatı ve piri hakkında bir çok mersiyeler yazdı

Ve

Dönmeyiz ikrardan asla Kemali aşkile

Hacı Bektaşi Veli hünkardır, ararımız

Diyerek ölünceye kadar Bektaşi kaldı

Kemali fakir bir adamdı

Serveti yoktu

Babasının ocağını terk ettikten sonra, çok sevdiği (Çöğür) ünün yüzünden (ala külli hal) bulabildiği bir lokma ekmek ve bir kadeh mey ile ömrünü geçirdi

Bütün hayatınca da fakir kaldı

Ülfet mi edef, ehli geda ile ganiler,
Anlar bu fena çifei dünyaya ilişdi

Sözleriyle de ifade ettiği gibi zenginlerin fakirlere karşı aldığı hodbinane tavırlara kızar onların ihtirasları hiç hoşuna gitmezdi

Ve daima,

Göçüp namü nişandan varmıdır yopkluk devlet gibi

Sözleri ile fakir kalmayı tercih eder ve

Alemde Kemali hele bir şeye ilişmez,
Ta (bezmü elest) den beri mevlaya ilişti

Beyitlerinde söylediği gibi mütevekkil kaldı

Yalınız sevdiği ve üzerine en çok düştüğü bir ihtirası vardı:
Mey ve mahbub

Bütün ömrünün devamınca bu iki şeyin arkasından koştu

Ve bu iki şeyi sayıkladı

Mey ve mahbub bulduğu zaman ,kendisini dünyanın en neşeli ve en zengin adamların dan biri olarak görür,olmadığı zaman da dünyanın en kederli ve yaşamaktan usanmış bir adamı sayardı

Şu şiirler bunu çok güzel ifade etmektedir

Susamış laline canım efendim, mey ver ey saki
Gözetle nevbetin geldikçe, sun peymanı doldur ha!

Mey içüb, mahbub sevmektir

Kemali adetin

Bu pazarda bundan özke kisbu karım yok menim

Bekleriz, nöbetimiz, badeyi sun dolu dolu

Teşneler, saki sana hem bu kadar bekle demez

Kastamonu’nun bu içli şairi,kendisine iyilik edenlere karşı hiçbir zaman hürmetten başka bir his taşımadı

Kendisinden çok iyilik gördüğü Vali Hamdi paşaya, Konya dayken şu medhiheyi yazmıştı

Terabhum sahibisin, hiç misalin yok bu dünyada

Yaz sürdüm mübarek hakipaya, bunda Konyada
…………………………………………………

Anınçün vasfi şanın eylemek uşşakına elzem

Emekdarın, duacındır

Kemali kemterin her dem

Veliyyü nimetin, devletlü sultanım efendimsin

Kemali gittiği her yerde hem saz hemde sözün güzelliğinden hemde iyi ahlaklı kanaatkar,alçak gönüllü olamasın dan büyük taktirler görüyordu

Edebi iktidarı hakkında söylenen sözlerden hoşlandığını

Her kim okusa, dinlese erbabı Kemali

Derler bu senin nazın ile eş’arama tahsin

Kalendarisi de göstermektedir

Kemali riyayı hiç sevmemiş, her zaman doğru özlü,doğru sözlü bir adam olarak kalmıştır

Aynı zamanda kimse hakkında kötü fikir taşımaz, ve

Ne senden kimse incinsin, ne sen bir kimseden incin

Fehvasına göre hareket eder ve hiçbir kimseyi incitmemeğe çalışırdı Halim, selim, sakin ve Kamil bir insandı

Bunu eserlerinde de görmek mümkündür

Onun için neşrettiğimiz eserlerinde, münhasıran aşkdan, fakrdan, dem, mey ve muhabbetten başka şeylerden söz eden parçalara tesadüf olunmamıştır

Yalınız her mütasavvif şair gibi, Kemali de erbabına taş atmaktan ve bir parçacık olsun onların aleyhlerine söylemekten kendini alamamış ve tesiri altında kaldığı Derdli, Emrah gibi şairlerin yaptığı gibi onları (zahit, sofu) gibi tabirlerle küçük düşürmek istemiştir

Fakat bir çok şairleri, hassaten Emrah ve Derdliyi telkin etmeye çalışan ulema, Kemaliye de ilişmişlerse de, ötekilerine yaptıklarının onda birini bile Kemaliye yapamamışlardır

Kemali, edebi meslek itibarile Emrah ve Derdliden müteessir olmuştur

Aynı zamanda, Fuzuliyi, Nedimi ve diğer bir çok divan edebiyatı şairlerini de okumuş ve onlarında çok tesiri altında kalmıştır

Mesela Nedimin,

Mesti nazım kim büyüttü böyle bir perva seni

Mısrasıyla gazeline yazdığı ,

Sevdi gönlüm aşk ile Kameti bala seni

Naziresile,
Fuzulinin,

Gözüm canım efendim, sevgilim devletlü sultanım

Diye biten gazeline ,

Veliyyü nimetin, devletlü sultanım efendimsin

Mısrasıyla bitmekte olan gazeli,yarım bir tanzir bile olsa, buna açık misal olabilir

Yalnız sonraları girdiği Bektaşiliğin edebiyatından da mütessir olmuş ve bir çok nefes ve koşmalar yazmıştır

Kemali, oniki telli (çöğür) adı verilen bir saz çalardı

Sesi Davudi idi ve çok güzeldi

Söylediği şiirlerin herhalde neşrettiklerimizden fazla olduğunu kati olarak tahmin ediyoruz

Kemalinin usta olduktan sonra, bir kısım aşıklara ustalık ettiği tahmin olunmaktadır

Bil hassa Kastamonulu saz şairlerinin sonuncusu olduğu söylenen Fevzinin ustası idi

Fevzi, kendisinden hayli feyz almış ve bilhassa tarih düşürmeği Kemali den öğrenmişti

Kemali hayatında bir defa evlenmiştir

Biri kız biri erkek iki çocuğu olmuştur

Kızı ölmüştür, oğlu sağdır

Hasan adındaki oğlu son zamanlara kadar eskicilik etmekte idi

Bugün yetmiş yaşında olduğu için evde, damadı İstanbullu terzi Nasıhın yanın da oturmaktadır

Kemali artık ihtiyarlamıştı

Fakat gönlü her zaman gençti

Yaşının altmış beşi geçmiş olmasına rağmen bir türlü seyahatlerden vazgeçmiyor ve mütemadiyen saz omuzda dolaşıyordu

O sırada Çankırı’ya göz açıcılar gelmişti

Dostları Kemaliye (hep merak ediyoruz bir defada senin gözünü gösterelim) dediler

Göz açıcılar kemalinin de gözlerine baktılar

Ve (dumanı kaldıracağız) diye zavallı şairin gözüne mil saldılar

Fakat mil dumanı kaldıracağı halde bebeği örseledi

Şair büsbütün rahatsız oldu

Ve bir müddet daha Çankırı da kaldı

Gün geçtikce gözü görmez oldu

Ve büsbütün körleşti

Kemali, ihtiyarlığını ve seyahate tahammül edemeyeceğini anlayınca, Kastamonu da oturmağa karar verdi

Kastamonu da sağ gözü de hastalandı

Hekimlere gösterdiler ; ona da çare bulamadılar

O da kapandı

O sırada karısı da ölmüştü

Artık iki gözden mahrum bir şekilde inziva köşesine çekildi, sazı ve sözü bıraktı; mey ve muhabbetten bahsetmez oldu

Fakat kendisini sevenler, maluliyet zamanında da Kemaliyi salıvermediler

Hiç değilse evine kadar giderek zorla birkaç kadeh mey içirerek gözden mahrum şaire çaldırttılar, söylettiler ve dinlettiler

Şair böylece üç sene kadar evinde kaldı

Ve nihayet ecelin pençesi onunda yakasına yapıştı

Yetmiş bir yaşında olduğu halde 1892 yılında kara topraklara kadar götürdü

Kemali baba Kastamonu’nun şarkındaki Ahmed Dede kabristanına gömüldü

Mezarı kitabesini de şakirdi ve dostu Kastamonulu şair Fevzi yazdı:

Beldemizin Çöğür şairlerinden aşıkı hoşgü Kemali babanın sengi mezarına:

Bia Arifü Edibin Ömrü zevali buldu
İlanı mevteylleüb Ahir Visali buldu
Hünkar Hacıbektaşın Hasmürüdi idi
Serçeşmei rizadan Feyzü zülali buldu
Bu şairi sühansaz <Elfakru fahrin> sırrın
Virdi zeban ederdi Nakdi visali buldu
Tarihi irtihalin Yazdı muhibbi Fevzi
(Hak, Dost) deyüb de Aşık Kemali buldu

1 Oğlu Hasan, babasından naklen, Kemalinin sarayda on sekiz gün kaldığını ve külliyetli bir bahşiş de almış olduğunu söylemektedir

Kastamonu : Safalan
Talat Mümtaz Yaman
Kastamonulu Aşık Kemali Hayatı ve Eserleri
Kastamonu Halkevi Neşriyatından
Kastamonu 1935

Eserlerinden bazıları:

1
Hüdanın aşkına ey badı seher
Götür arzuhalim didare söyle
Benim sevdalı……………

Yüz sür hakipaye hünkare söyle

Varında yanına ol mehparenin
Sun arzuhalimin men biçarenin
Yalancı bi ikrar kalbi karanın
Püseyle damenin yalvar ve söyle

Gitmez oldu gözden yarin hayali
Getirdi başıma bu kilükali
Eğer sorarlarda noldu KEMALİ
“Kaldı ayaklarda biçare” söyle

2
Hey gamzesi cellad müjgan okuna
Nişan eyleyeli yaredir sine
Cemalinde ümmülkitap okuna
Tilavetin var (şın) ile (yasine)

Beni kan ağlatan sinili yaşin
Silmedi bir kere gözerim yaşin
Bileyim dersen eğer ol yarin yaşin
Girmiştir sevdiğim onikisine

Derdi hasretile bağrım oyarım
Bana uyana ben de uyarım
Perişan halimi görse o yarim
Rahmetsiz mi eder KEMALİ sine

3
Bir takım salüsler zahir ilminden
Batını manaya takıldı kaldı
Okur cennetin ismü resminden
Anınçın esmaya takıldı kaldı

Aşıklar cenneti cehennemi nider
Bununçün çekmezler zerrece keder
Kerbelada bunca gazi şehitler
Hak için kavgaya takıldı kaldı

Bu aşkın çillesi böyle bir verem
Kimine sitemdir kimine kerem
Tarihi KEMALİ basanlar kadem
Bir piri danaya takıldı kaldı

4
Hey vefasız dilber billur gerdanın
Dişlemedim dişleyenler dişledi
Hışma geldiği dem tiri müzganın
Sinem üzere ne cefalar işledi

Oynatma aşıkın oyuubaz yarim
İkrarım muhkemdir yoktur inkarım
Tuzak kurup saydederken şikarım
Bir takım aduler vardı kişledi

Cevretme kuzum olmuştur üstad
Kimini şad etti kimini naşad
Ol dinsiz imansız gamzesi cellad
Sen değil KEMALİ çoğunu şişledi

5
Cemalin sad hazaran maşallah
Ahseni surette halketmiş halik
Bir kere görenler cemalin vallah
Halisen muhlisen olmaz mı aşık

Sıdkı sadakatle gelen yanına
Doyamaz hem lutfuna ihsanına
Cevrü cefa eylemek senin şanına
Layık mıdır şahım değildir layık

Bir lezzet yok lebi zülalim gibi
Bir gülşen yok hüsnü cemalin gibi
Şemi ruhsarına KEMALİ n gibi
Acep bulunur mu abası yanık

6
Azimet eyleyüp mülkü ademden
Geldim bu aleme biçare düştüm
Taallüm eyleyip her esmai ademden
Maalin fehmedip esrara düştüm

Erenler bezmine aldılar beni
Küşat oldu anda gönül revzeni
Geçince boynuma aşkın reseni
Meydana erkanda ikrar düştüm

Kurban oldum o meydana girince
Hayyül ebed buldum ikrar verince
KEMALİ güşuma telkin edince
Hacı bektaşı veli hünkara düştüm 7
Kellepoş altından eylemiş huruç
Ejdarhalar gibi seyrana zülfün
Alemi başına eylemiş duruş
Hükmeder kahrile her yana zülfün

Akıl mı erer onun oyununa
Yüz bin rica etsek girmez aynına
Bir teli kafirin geçse oynuna
Götürür encamı imane zülfün

Çeşmindir çeşmimi pür huneyleyen
Derdindir derunum mahzun eyleyen
Derdimend KEMALİ mecnun eyleyen
Şahane bakışın tufane zülfün

8
Bizi taneyleme sakın zahide
Bize erenlerin apdalı derler
Alişma alemden bir şeye asla
Çıkar dilden hep kılü kali derler

Sırrı faş eylemez sırra erenler
Bir hesaptır sana gönül verenler
Bir kere sevdiğim seni görenler
Hiç bulunmaz bunun emsali derler

Di’de mihman ettim esrarı aşkın
Alemi yandırdı yar narı aşkın
Gam alup satarken pazarı aşkın
Derdimend KEMALİ dellalı derler

9
Dostum celaline razı ol gönül
Vardır bir celalin cemali derler
Cevrü cefa çekmek ne yaman müşkül
Çekenin nicolur ahvalı derler

Kudret endazesi bu servi dalın
Müyesser olmaz mı acep visalin
Bir mahlup ziyade bulsa kemalim
Ardınca yakındır zevali derler

Saf besaf halların bin canlar değer
Ey canların canı ey hüsnü Enver
Biraz dost kadrini vasfetsem eğer
Hayli meddah miskin KEMALİ derler

10
Sermayei aşkı ararsan zahid
Aşıkın çektiği yar cefasıdır
Bade nuş ettiğim sorarsan zahid
Hararet ehlinin dem gıdasıdır

Ne çare çekmeli derdi serencam
Dostan gelen sitem ikramdır ikram
Coşgun sada ile çalıp çağırmam
Meyli dünya değil aşk dalgasıdır

Muhabbet şemine yangın KEMALİ
Hakikat bahrine dalgun KEMALİ
Uslanır sanmayın mecnun KEMALİ
Beş nokta üç harfin budalasıdır

11
Dedim dilber niçin eylersin cefa
Dedi güzellerde eski adettir
Dedim gayrilere edersin vefa
Dedi mutlak aşıklara nısbettir

Dedim benim ile eylesen ülfet
Dedi simü zersin olmaz muhabbet
Dedim malın canım senin ey afet
Dedi inanmazsan kuru sohbettir

Dedim KEMALİ yi ağlatma yarim
Dedi aşıkı ağlatmam karım
Dedim kalmadı hiç sabra kararım
Dedi sabrın sonu istirahattır

12
Zülfün sevdasile bu halkı alem
Her biri bir sevdaya düştü
Ol noktai bayı bilmiyen adem
Manayı zahirde davaya düştü

Müjkanların susamıştır canıma
Siyah zülfün taktın bu gerdanıma
Ateşi aşkını saldım canıma
Sanki bir yıldırım binaya düştü

Sekahum camını içen aşıklar
Can gözünü candan açan aşıklar
Dünya ve ukbadan geçen aşıklar
KEMALİ hikmeti mevlaya düştü

06-23-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Ozanlarımız - Aşık Kemali Aşık Kemali Dostum celaline razı ol gönül Vardır bir celalin cemali derler Cevrü cefa çekmek ne yaman müşkül Çekenin nicolur ahvalı derler Saf besaf halların bin canlar değer Ey canların canı ey hüsnü Enver Biraz dost kadrini vasfetsem eğer Hayli meddah miskin KEMALİ derler Kemali, Kastamonuludur Adı, Mustafa'dır Kemali mahlasını, saza başladıktan sonra almıştır Babası, Cebrail mahallesinden mantar oğlu İbrahim idi Mustafa doğduğu zaman,babası Kastamonu Kalesi sipahilerinden bulunuyordu Şimdi, tek bir bekçi kulübesi bulunan kalede, o zaman 20-30 ev vardı İşte Mustafa 1821 yılında bu evlerden birinde doğdu Ve 12 yaşına kadarda babasıyla beraber kalede kaldı Küçük Mustafa,kalede otururken, her Kastamonulu gibi, dört yaşında dört aylık mektebe verildi Ve şimdi cumhuriyet ilk mektebi olan ve o zaman yarebci adını taşıyan mektebe devama başladı; Yarebci hocası Hamdinin babasından okudu Burayı bitirince medreseye devam etti Medriye medresesinde Müderris Hacı Ahmet den okudu Sipahiliğin kaldırılmasından sonra, babası,sanatı olan bakırcılığa dönmüştü Mustafa, medreseyi ikmal etmedi; babasının yanına girdi, bakırcılığı öğrenmeye başladı Fakat babasının yanında pek az kaldı O zamanları Kastamonu her taraftan gelen dertli, Emrah gibi usta ve diğer ikinci derecedeki saz şairlerinin gelip oturdukları, saza, söze çok meraklı bir muhitti Memlekette yetişen her delikanlı, bu şairlerin etkisi altında kalıyor, büyük şairlerin toplantılarına sahne olan Kastamonu da, her delikanlıda saz çalmak ve söylemek hevesi uyanıyordu Müstaid olanlar, istidalarını inkişaf ettiriyorlar, istidadı olmayanlarda beceremedikleri bu işten vazgeçmek zorunda kalıyorlardı İşte Mustafa da bu Kastamonu delikanlılarından biriydi Memlekete her şair geldikçe, onları dinlemekten kendini men edemedi Bu sahadaki istidadı, onda sazı bırakmak değil, bilakis üstüne fazla düşmeyi icap ettirdi Babasının çok kızmasına rağmen, saza ve söze olan sevgisi sanatına galebe çaldı Daha 17-18 yaşındayken babasının mesleğini bıraktı; saz alemlerine karışmağa, saz omuzda mey ve mahbub alemlerinde dolaşmağa başladı İlk zamanları, kendisi bir ustaya çırak verildi, o usta ile üç , dört ay birlik çaldı Az zaman içinde kendi kudretini, kendi inkişaf ettirdi ve ondan sonra usta çıktı En nihayet o da aşık oldu, aşıklar meclisinde yer aldı En sonunda da Kastamonu da ve Anadolu’nun pek çok tanınan ve sevilen aşıklar sırasına geçti Kemali mahlasını aldı Ömrünün sonuna kadar da aşık olarak kaldı Aşık Kemali, Kastamonu da yalnız değildi Emrah’ın çıraklarından hemşerisi Meydani vardı Çok zaman beraber çaldılar ve bir çok seyahatlerini birlik yaptılar Oğlunun anlattıklarına göre, Kemali, Anadolu’nun bir çok yerlerini dolaştı Bilhassa Çankırılılar Kemali yi çok seviyorlardı Bugün bile Çankırı da yaşamakta olan şiirleri vardır Şair, Ankara, Konya, İzmir, Samsun ve diğer bir çok vilayetler ve havalilerinde seyahatler yaptı Oralarda pek çok saz şairiyle, bilhassa, Ispartalı Saydi, Zileli Kürt Ceyhuni, Gedayi, Çankırılı Nuri, Kayserili Rüştü ve diğer birçok saz şairiyle tanıştı ve onların muhitlerinde kendisini sevdirdi Şair yedi, sekiz defada İstanbul’a gitti İki defasında Meydani ile birlikte gittiler İstanbul çok defa tavuk pazarında çaldı Bir defada Abdulazizin sünnet toplanan üçyüz aşık içine girdi ve orada seçilen birkaç şair arasında bulundu1 Şair, seyahatlerin den döndüğü zaman da Kastamonu da boş durmaz, gelen şairlerle olsun, yahut Meydani ile birlik olsun, tekke altında ve öteki kahvelerde saz çalmakla vaktini geçirirdi Oğlu Hasan, Emrah ile birlikte de çok saz çaldığını ve söz söylediğini anlatmaktadır Kemali, Konyalı Yesarı baba ile de çok sevişirdi Hatta iki şair, diğerlerine nazirelerde yaparlardı Şair, bir defa da, Vali Hamdi paşanın musırrane daveti üzerine Konya'ya gitti Hamdi paşa Kastamonu valisi iken Kemali yi çok severdiKendisi de şairdi Konya’ya gittikten sonra Kemali yi çağırdı ve altı ay kadar Konya dan Salı verdi Konya da kaldığı müddetçe, kendisinden hoşlananlar , meram bağlarında şerefine pek çok mey be mahbub alemleri, saz ve söz eğlenceleri tertib ettiler Kemali, bir defa da Kırşehir’e gitti Fakat orada, dedesinin bile tarikatı olan, babasının da bizzat inabe ettirdiği ve kendisinin de bir çok mersiyeler yazdığı Sadi tarikatını bıraktıVe Kurban oldum, o meydane girince Hayyal ebed buldum, ikrar verince Kemali güşuma telkin edin ve, Hacı Bektaşı Veli hünkara düştüm Koşmasında da itiraf ettiği gibi Bektaşi oldu Ve bir daha onu bırakmadıYeni tarikatı ve piri hakkında bir çok mersiyeler yazdı Ve Dönmeyiz ikrardan asla Kemali aşkile Hacı Bektaşi Veli hünkardır, ararımız Diyerek ölünceye kadar Bektaşi kaldı Kemali fakir bir adamdı Serveti yoktu Babasının ocağını terk ettikten sonra, çok sevdiği (Çöğür) ünün yüzünden (ala külli hal) bulabildiği bir lokma ekmek ve bir kadeh mey ile ömrünü geçirdi Bütün hayatınca da fakir kaldı Ülfet mi edef, ehli geda ile ganiler, Anlar bu fena çifei dünyaya ilişdi Sözleriyle de ifade ettiği gibi zenginlerin fakirlere karşı aldığı hodbinane tavırlara kızar onların ihtirasları hiç hoşuna gitmezdi Ve daima, Göçüp namü nişandan varmıdır yopkluk devlet gibi Sözleri ile fakir kalmayı tercih eder ve Alemde Kemali hele bir şeye ilişmez, Ta (bezmü elest) den beri mevlaya ilişti Beyitlerinde söylediği gibi mütevekkil kaldı Yalınız sevdiği ve üzerine en çok düştüğü bir ihtirası vardı: Mey ve mahbub Bütün ömrünün devamınca bu iki şeyin arkasından koştuVe bu iki şeyi sayıkladı Mey ve mahbub bulduğu zaman ,kendisini dünyanın en neşeli ve en zengin adamların dan biri olarak görür,olmadığı zaman da dünyanın en kederli ve yaşamaktan usanmış bir adamı sayardı Şu şiirler bunu çok güzel ifade etmektedir Susamış laline canım efendim, mey ver ey saki Gözetle nevbetin geldikçe, sun peymanı doldur ha! Mey içüb, mahbub sevmektir Kemali adetin Bu pazarda bundan özke kisbu karım yok menim Bekleriz, nöbetimiz, badeyi sun dolu dolu Teşneler, saki sana hem bu kadar bekle demez Kastamonu’nun bu içli şairi,kendisine iyilik edenlere karşı hiçbir zaman hürmetten başka bir his taşımadı Kendisinden çok iyilik gördüğü Vali Hamdi paşaya, Konya dayken şu medhiheyi yazmıştı Terabhum sahibisin, hiç misalin yok bu dünyada Yaz sürdüm mübarek hakipaya, bunda Konyada ………………………………………………… Anınçün vasfi şanın eylemek uşşakına elzem Emekdarın, duacındır Kemali kemterin her dem Veliyyü nimetin, devletlü sultanım efendimsin Kemali gittiği her yerde hem saz hemde sözün güzelliğinden hemde iyi ahlaklı kanaatkar,alçak gönüllü olamasın dan büyük taktirler görüyordu Edebi iktidarı hakkında söylenen sözlerden hoşlandığını Her kim okusa, dinlese erbabı Kemali Derler bu senin nazın ile eş’arama tahsin Kalendarisi de göstermektedir Kemali riyayı hiç sevmemiş, her zaman doğru özlü,doğru sözlü bir adam olarak kalmıştır Aynı zamanda kimse hakkında kötü fikir taşımaz, ve Ne senden kimse incinsin, ne sen bir kimseden incin Fehvasına göre hareket eder ve hiçbir kimseyi incitmemeğe çalışırdı Halim, selim, sakin ve Kamil bir insandı Bunu eserlerinde de görmek mümkündür Onun için neşrettiğimiz eserlerinde, münhasıran aşkdan, fakrdan, dem, mey ve muhabbetten başka şeylerden söz eden parçalara tesadüf olunmamıştır Yalınız her mütasavvif şair gibi, Kemali de erbabına taş atmaktan ve bir parçacık olsun onların aleyhlerine söylemekten kendini alamamış ve tesiri altında kaldığı Derdli, Emrah gibi şairlerin yaptığı gibi onları (zahit, sofu) gibi tabirlerle küçük düşürmek istemiştir Fakat bir çok şairleri, hassaten Emrah ve Derdliyi telkin etmeye çalışan ulema, Kemaliye de ilişmişlerse de, ötekilerine yaptıklarının onda birini bile Kemaliye yapamamışlardır Kemali, edebi meslek itibarile Emrah ve Derdliden müteessir olmuştur Aynı zamanda, Fuzuliyi, Nedimi ve diğer bir çok divan edebiyatı şairlerini de okumuş ve onlarında çok tesiri altında kalmıştır Mesela Nedimin, Mesti nazım kim büyüttü böyle bir perva seni Mısrasıyla gazeline yazdığı , Sevdi gönlüm aşk ile Kameti bala seni Naziresile, Fuzulinin, Gözüm canım efendim, sevgilim devletlü sultanım Diye biten gazeline , Veliyyü nimetin, devletlü sultanım efendimsin Mısrasıyla bitmekte olan gazeli,yarım bir tanzir bile olsa, buna açık misal olabilir Yalnız sonraları girdiği Bektaşiliğin edebiyatından da mütessir olmuş ve bir çok nefes ve koşmalar yazmıştır Kemali, oniki telli (çöğür) adı verilen bir saz çalardı Sesi Davudi idi ve çok güzeldi Söylediği şiirlerin herhalde neşrettiklerimizden fazla olduğunu kati olarak tahmin ediyoruz Kemalinin usta olduktan sonra, bir kısım aşıklara ustalık ettiği tahmin olunmaktadır Bil hassa Kastamonulu saz şairlerinin sonuncusu olduğu söylenen Fevzinin ustası idi Fevzi, kendisinden hayli feyz almış ve bilhassa tarih düşürmeği Kemali den öğrenmişti Kemali hayatında bir defa evlenmiştir Biri kız biri erkek iki çocuğu olmuşturKızı ölmüştür, oğlu sağdır Hasan adındaki oğlu son zamanlara kadar eskicilik etmekte idiBugün yetmiş yaşında olduğu için evde, damadı İstanbullu terzi Nasıhın yanın da oturmaktadır Kemali artık ihtiyarlamıştı Fakat gönlü her zaman gençti Yaşının altmış beşi geçmiş olmasına rağmen bir türlü seyahatlerden vazgeçmiyor ve mütemadiyen saz omuzda dolaşıyordu O sırada Çankırı’ya göz açıcılar gelmiştiDostları Kemaliye (hep merak ediyoruz bir defada senin gözünü gösterelim) dediler Göz açıcılar kemalinin de gözlerine baktılar Ve (dumanı kaldıracağız) diye zavallı şairin gözüne mil saldılar Fakat mil dumanı kaldıracağı halde bebeği örselediŞair büsbütün rahatsız oldu Ve bir müddet daha Çankırı da kaldıGün geçtikce gözü görmez olduVe büsbütün körleşti Kemali, ihtiyarlığını ve seyahate tahammül edemeyeceğini anlayınca, Kastamonu da oturmağa karar verdi Kastamonu da sağ gözü de hastalandı Hekimlere gösterdiler ; ona da çare bulamadılar O da kapandı O sırada karısı da ölmüştüArtık iki gözden mahrum bir şekilde inziva köşesine çekildi, sazı ve sözü bıraktı; mey ve muhabbetten bahsetmez oldu Fakat kendisini sevenler, maluliyet zamanında da Kemaliyi salıvermediler Hiç değilse evine kadar giderek zorla birkaç kadeh mey içirerek gözden mahrum şaire çaldırttılar, söylettiler ve dinlettiler Şair böylece üç sene kadar evinde kaldı Ve nihayet ecelin pençesi onunda yakasına yapıştı Yetmiş bir yaşında olduğu halde 1892 yılında kara topraklara kadar götürdü Kemali baba Kastamonu’nun şarkındaki Ahmed Dede kabristanına gömüldü Mezarı kitabesini de şakirdi ve dostu Kastamonulu şair Fevzi yazdı: Beldemizin Çöğür şairlerinden aşıkı hoşgü Kemali babanın sengi mezarına: Bia Arifü Edibin Ömrü zevali buldu İlanı mevteylleüb Ahir Visali buldu Hünkar Hacıbektaşın Hasmürüdi idi Serçeşmei rizadan Feyzü zülali buldu Bu şairi sühansaz <Elfakru fahrin> sırrın Virdi zeban ederdi Nakdi visali buldu Tarihi irtihalin Yazdı muhibbi Fevzi (Hak, Dost) deyüb de Aşık Kemali buldu 1 Oğlu Hasan, babasından naklen, Kemalinin sarayda on sekiz gün kaldığını ve külliyetli bir bahşiş de almış olduğunu söylemektedir Kastamonu : Safalan Talat Mümtaz Yaman Kastamonulu Aşık Kemali Hayatı ve Eserleri Kastamonu Halkevi Neşriyatından Kastamonu 1935 Eserlerinden bazıları: 1 Hüdanın aşkına ey badı seher Götür arzuhalim didare söyle Benim sevdalı…………… Yüz sür hakipaye hünkare söyle Varında yanına ol mehparenin Sun arzuhalimin men biçarenin Yalancı bi ikrar kalbi karanın Püseyle damenin yalvar ve söyle Gitmez oldu gözden yarin hayali Getirdi başıma bu kilükali Eğer sorarlarda noldu KEMALİ “Kaldı ayaklarda biçare” söyle 2 Hey gamzesi cellad müjgan okuna Nişan eyleyeli yaredir sine Cemalinde ümmülkitap okuna Tilavetin var (şın) ile (yasine) Beni kan ağlatan sinili yaşin Silmedi bir kere gözerim yaşin Bileyim dersen eğer ol yarin yaşin Girmiştir sevdiğim onikisine Derdi hasretile bağrım oyarım Bana uyana ben de uyarım Perişan halimi görse o yarim Rahmetsiz mi eder KEMALİ sine 3 Bir takım salüsler zahir ilminden Batını manaya takıldı kaldı Okur cennetin ismü resminden Anınçın esmaya takıldı kaldı Aşıklar cenneti cehennemi nider Bununçün çekmezler zerrece keder Kerbelada bunca gazi şehitler Hak için kavgaya takıldı kaldı Bu aşkın çillesi böyle bir verem Kimine sitemdir kimine kerem Tarihi KEMALİ basanlar kadem Bir piri danaya takıldı kaldı 4 Hey vefasız dilber billur gerdanın Dişlemedim dişleyenler dişledi Hışma geldiği dem tiri müzganın Sinem üzere ne cefalar işledi Oynatma aşıkın oyuubaz yarim İkrarım muhkemdir yoktur inkarım Tuzak kurup saydederken şikarım Bir takım aduler vardı kişledi Cevretme kuzum olmuştur üstad Kimini şad etti kimini naşad Ol dinsiz imansız gamzesi cellad Sen değil KEMALİ çoğunu şişledi 5 Cemalin sad hazaran maşallah Ahseni surette halketmiş halik Bir kere görenler cemalin vallah Halisen muhlisen olmaz mı aşık Sıdkı sadakatle gelen yanına Doyamaz hem lutfuna ihsanına Cevrü cefa eylemek senin şanına Layık mıdır şahım değildir layık Bir lezzet yok lebi zülalim gibi Bir gülşen yok hüsnü cemalin gibi Şemi ruhsarına KEMALİ n gibi Acep bulunur mu abası yanık 6 Azimet eyleyüp mülkü ademden Geldim bu aleme biçare düştüm Taallüm eyleyip her esmai ademden Maalin fehmedip esrara düştüm Erenler bezmine aldılar beni Küşat oldu anda gönül revzeni Geçince boynuma aşkın reseni Meydana erkanda ikrar düştüm Kurban oldum o meydana girince Hayyül ebed buldum ikrar verince KEMALİ güşuma telkin edince Hacı bektaşı veli hünkara düştüm 7 Kellepoş altından eylemiş huruç Ejdarhalar gibi seyrana zülfün Alemi başına eylemiş duruş Hükmeder kahrile her yana zülfün Akıl mı erer onun oyununa Yüz bin rica etsek girmez aynına Bir teli kafirin geçse oynuna Götürür encamı imane zülfün Çeşmindir çeşmimi pür huneyleyen Derdindir derunum mahzun eyleyen Derdimend KEMALİ mecnun eyleyen Şahane bakışın tufane zülfün 8 Bizi taneyleme sakın zahide Bize erenlerin apdalı derler Alişma alemden bir şeye asla Çıkar dilden hep kılü kali derler Sırrı faş eylemez sırra erenler Bir hesaptır sana gönül verenler Bir kere sevdiğim seni görenler Hiç bulunmaz bunun emsali derler Di’de mihman ettim esrarı aşkın Alemi yandırdı yar narı aşkın Gam alup satarken pazarı aşkın Derdimend KEMALİ dellalı derler 9 Dostum celaline razı ol gönül Vardır bir celalin cemali derler Cevrü cefa çekmek ne yaman müşkül Çekenin nicolur ahvalı derler Kudret endazesi bu servi dalın Müyesser olmaz mı acep visalin Bir mahlup ziyade bulsa kemalim Ardınca yakındır zevali derler Saf besaf halların bin canlar değer Ey canların canı ey hüsnü Enver Biraz dost kadrini vasfetsem eğer Hayli meddah miskin KEMALİ derler 10 Sermayei aşkı ararsan zahid Aşıkın çektiği yar cefasıdır Bade nuş ettiğim sorarsan zahid Hararet ehlinin dem gıdasıdır Ne çare çekmeli derdi serencam Dostan gelen sitem ikramdır ikram Coşgun sada ile çalıp çağırmam Meyli dünya değil aşk dalgasıdır Muhabbet şemine yangın KEMALİ Hakikat bahrine dalgun KEMALİ Uslanır sanmayın mecnun KEMALİ Beş nokta üç harfin budalasıdır 11 Dedim dilber niçin eylersin cefa Dedi güzellerde eski adettir Dedim gayrilere edersin vefa Dedi mutlak aşıklara nısbettir Dedim benim ile eylesen ülfet Dedi simü zersin olmaz muhabbet Dedim malın canım senin ey afet Dedi inanmazsan kuru sohbettir Dedim KEMALİ yi ağlatma yarim Dedi aşıkı ağlatmam karım Dedim kalmadı hiç sabra kararım Dedi sabrın sonu istirahattır 12 Zülfün sevdasile bu halkı alem Her biri bir sevdaya düştü Ol noktai bayı bilmiyen adem Manayı zahirde davaya düştü Müjkanların susamıştır canıma Siyah zülfün taktın bu gerdanıma Ateşi aşkını saldım canıma Sanki bir yıldırım binaya düştü Sekahum camını içen aşıklar Can gözünü candan açan aşıklar Dünya ve ukbadan geçen aşıklar KEMALİ hikmeti mevlaya düştü