Lale Devri

LALE DEVRİ (1718-1730)

osmanlı tarihinde batılaşma yönünde ilk adımların atıldığı Lale Devri adını dönemin yaşam biçimini simgeleyen lale çiçeğinden almıştır

lale Devri’ne damgasını vuran kişi Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa olmuşturİbrahim Paşa 1718’de sadrazam olur olmaz ağır koşullar altında imzaladığı Pasarofça antlaşması ile 1714’ten beri Avusturya ve Venedik’e karşı sürdürülen savaşa son vermiştiAvrupa ülkelerinin gittikçe güçlenmekte olduğunu ilk fark eden kişilerden olan İbrahim Paşa barışçı bir ortam yaratmak ve batıyı daha yakından tanımak istiyorduBu amaçla İstanbul’daki batılı ülke elçileriyle yakın ilişkiler kurdu, bir yandan da Avrupa ülkelerine elçiler göndererek buralardaki toplumsal ve ekonomik yaşamı tanımaya çalıştıBu elçiler arasında 1720’de Paris’e giden Yirmisekiz Mehmet Çelebi, İbrahim Paşa’yı en çok etkileyen kişi olduYirmisekiz Çelebi’nin 1721’de dönüşünde sunduğu bilgiler ve belgeler İbrahim Paşa’da Avrupa tarzı yaşamı Osmanlı Devleti’nde de egemen kılma isteği uyandırdı

ilk kez padişah 3Ahmed’in de onayıyla geniş bir bayındırlık etkinliğine girişilerek İstanbul’da batıdaki örneklerine benzer birçok bina ve bahöe yapıldıBoğaziçi ve Haliç kıyıları yalılarla, köşklerle, kasırlarla donatıldıSaray çevresinden başlayarak birçok yüksek devlet görevlisi ve halkın varlıklı kesimi buralarda eğlence dolu bir yaşam sürmeye başladıBu o zamana kadar içe kapalı bir yaşamı olan bütün halk kesimlerinin görmediği bir şeydi Her vesileyle düzenlenen kitlesel eğlencelerle bu yaşam biçimi giderek yaygınlaşmaya başladıDöneme adını veren lale çiçeğinin en güzelini yetiştirmek için herkes birbirleriyle yarışır oldu

Bu amaçla başta Hollanda olmak üzere çeşitli avrupa ğlkelerinden ve İran’dan lale soğanı bile getirildiSavurganlığa varan bu harcamalar yüzünden birçok tüketim Maddesininde fiyatı aşırı biçimde yükseldiÖte yandan Lale Devri’nde bazı önemli yenilik girişimleride olduBunların arasında en kalıcı olanı matbaadırAyrıca dönemin ünlü şairi Nedim’in başkanlığında oluşturulan bir kurul batı ve doğu dillerinden çeviriler yapmakla görevlendirildiİzmit’te bir kağıt fabrikasının yapımına başlandıÇnemli bir girişimde İstanbul’u sık sık kasıp kavuran yangınlarla mücadele için tulumbacılık örgütünün kurulmasıdır

istanbul dışında Anadolu ve Rumeli halkı geleneksel yaşam biçimini korudu3Ahmed’in hazine gelirlerini artırmak amacıyla iltizam usulünü (vergileri aracılar eliyle toplama) yaygınlaştırması ve paranın değerini düşürmesi halkın daha çok ezilmesine yol açtıİstanbul’daki esnafa ve zanaatçılara konulan aüır vergiler de kentte hoşnutsuzluk yarattıDamat İbrahim Paşa’nın birçok devler görevlisini kendine bağlı kişilere vermesi ve onları uzun süre aynı yerde tutması yükselme bekleyen birçok memurun tepkisini çekiyorduBütün bunlara 1723’te başlayıp aralıklarla süren İran Savaşı dolyısıyla konulan olağanüstü vergiler eklenince halkın hoşnutsuzluğu doruk noktasına vardı28 Eylül 1730’da Damat İbrahim Paşa‘ya karşı olanların başını çekenlerden Kaptan-ı Derya Mustafa Paşa’nın kışkırtmasıyla eski bir denizci olan Patrona Halil İstanbul’da ayaklanma başlattı Üç gün içerisinde İstanbul’u eline geçiren ayaklanmacılar 3Ahmed’den Damat İbrahim Paşa ve yakın adamlarının idamını istediler

3Ahmed bu isteyi terine getirdiysede tahtını kurtaramadıPatrona Halil’le hareket eden devlet adamları 3Ahmed’in yerine 1Mahmud’u padişah yaptılarAyaklanma sırasında Lale Devri’nde yapılan binalar yakılıp yıkıldı Yenilik simgesi sayılan birçok şey yok edildiDamat İbrahim Paşa’ya yakınığıyla tanınanlar ya öldürüldü ya da sürgüne gönderildiOsmanlı tarihinde 12 yıl süreyle değişik bir çığır yaratan Lale devri böylece kanlı biçimde sonlandı