Birleşik cümle

2 Birleşik Cümle

Bir temel cümle ile onun anlamını tamamlayan en az bir yan cümlecikten meydana gelen cümlelerdirYani yapısında birden fazla cümle bulunduran cümlelerdir


Temel cümleyle yan cümlenin bir araya geliş şekillerine göre birleşik cümleler çeşitlere ayrılır


a Girişik Birleşik Cümle

Bu tür cümlelerde yan cümlecik temel cümleciğin herhangi bir öğesi olabildiği gibi, bir öğenin parçası da olabilir


Girişik birleşik cümleler, fiilimsilerle ve çekimli fiillerle kurulur


Havaların ısınması / tatil düşkünlerini sevindirdi Özne

Çadırları çalanlar / bulunamadı Sözde özne

Evlerin ne zaman biteceğini / bilmiyoruz Nesne

Yarın / bir tanıdığa / gideceğiz Dolaylı tüml

Babasını karşısında görünce / çok sevindi Zarf tüml

Havalar soğuduğundan / artık dışarı çıkmıyor Edat tüml

Ellerim takılırken / rüzgarların saçına

Asıldı arabamız bir dağın yamacına,



b İç İçe Birleşik Cümle

Bir temel cümleyle, herhangi bir sebeple onun içinde kullanılan bir yardımcı cümleden oluşan cümlelerdir

Yardımcı cümle de temel cümle gibi bağımsız bir cümle yapısındadır

Asıl yargı sonda bulunur



]Yardımcı cümle nesne olarak kullanılabilir Alıntı hâlindedir

Adam, / “Kartınız geçerli değil” / demez mi?

Şark için “Ölümün sırrına sahiptir” derler



]Yardımcı cümlenin yüklemi “de, zannet-, san-, bil- gör-, görün-, farzet-, düşü-“ fiillerinin çekimli şekli olabilir

“Seni göremedim diye bu bahar

İçimde bin türlü duygunun isyanı var”

Yaşamak zevki nedir bilmez ölümden korkan

“Savaşı önce kendime karşı kazanmalıyım” diye düşündü



]Yardımcı cümle ana cümle içinde bir isim tamlamasının tamlayanı olarak bulunabilir

Iraklardan bir dondurmacının “Vişnelim var, kaymaklım” nidası titreyerek dağılıyordu

Artık “Ev alma komşu al” atasözünün hükmünün kalmadığına inanıyorum



]Yardımcı cümle edat grubu olabilir

Gönül Anadolu’da Yunus Emre’nin “Taştın yine deli gönül / Sular gibi çağlar mısın” gibi mısralarıyla şahlanır



c İlgi Cümlesi

Temel cümlenin herhangi bir öğesi olan veya bir öğenin açıklayıcısı olan yan cümleciğin, bağlı bulunduğu veya açıkladığı öğeye “ki” bağlacıyla bağlanması sonucu ortaya çıkan cümleye ilgi cümlesi denir

Bu cümlelerde ki atılarak yan cümleciğin hangi öğeye bağlı olduğu görülür


Muhsin, / ki öğrencilerimizdendir, / böyle bir şey yapmaz

Öğrencilerimizden olan Muhsin

Dün gece, / ki oradaki son gecemizdi, / çok eğlendik

Oradaki son gecemiz olan dün gece


Duydum ki o da ziyarete gelecekmiş


d Şartlı Birleşik Cümle

Bir temel cümle ve onun şartı olan bir cümleden oluşan birleşik cümlelerdir

Şart cümlesi tek başına yargı bildirmez; ana cümleyi zaman, şart, sebep ve benzetme yönlerinden tamamlar Onun zarfı olarak kullanılır


Hava güzel olursa / yarın pikniğe gideriz

Çanakkale’yi de gezerdik, / vaktimiz olsaydı

Cihanın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez senin yurdun

“Havaya bakarsam hava alırım

Toprağa bakarsam dua alırım

Topraktan ayrılsam nerde kalırım

Benim sadık yarim kara topraktır”

Artık demir almak günü gelmişse zamandan

Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan



*Bazı kalıplaşmış şart cümleleri özne veya nesne de olabilir

Ne yapsa faydasız



*İstek bildiren şart eki bağımsız cümle kurar Ancak istek ifadesinde de yargının kuvvetli olmadığı sezilmektedir

Bir gün çıkıp gelsen, vursan kapıma

Atılsan boynuma kollarını açarak

Otursan dizlerime yaramaz bakışlarla

Konuşsan yine öyle yarım yamalak (YBB)