Buhranlarımız kitabı özeti

1876 Anayasasını halkan fazla halkçı geçinenler devletin mümessili sıfatlarına milletin koruyucusu sıfatını ekleyerek hükümdara karşı milleti alet ederek nüfuz kazanmayı, hem milleti hem sultanı kullanmak isteyenler hazırladı

- Bu anayasa batılıların baskısıyla 1908’de kabul edildi Eski Anayasa değiştirildi ama tecrübesiz ve şımarık meclis üyeleriyle uygulanamadı Usuller, adetler, sosyal sınıflar ortadan kalktı Avrupa’nın medeniyeti bir anda alınmak istenince isyan ahlakı gelişti

- Herkes hürriyetçi, hırsızlar bile millet avukatı kesildi ( Atatürk istismarı gibi o zaman da hürriyet, musavet, adalet vb )

- Avrupa’nın kendi sosyal yapısına uygun ve onun için ideal kanunları tatbik ederek ulaştığı noktaya bizim bünyemizin sosyal farklılığına bakmadan aynı kanunları uygulayarak ulaşmak istedik

- Bizde devlet adamları olsa bile yanlış teşhis ve tedavi metodları ile imkansız şeyleri yapmayı istediklerinden en iyi insanlarımızı yabancı kanunlar uğruna harcadık

- Anayasa, örf, adet, geleneklerimizi dikkate almadan aynen alınan kanunlarla ıslah yapıla yapıla halk artık ıslaha olan inancını da yitirdi

- Osmanlı’ın son dönemi halkı cahil yığınlar oluşturduğu için çok geniş hürriyetler hazımsız bir demokrasi olacağı için vekilleri seçim hileleri ile halka kabul ettirildi

- Fıtrata ve hayat gerçeklerine zıt kanunlar dayatıldı

- Batı toplumunda asalet vardır, halk burjuvası vardır Oysa bunlar bizde yoktur Bizdeki mütevekkil ve kayıtsız fedakarlıktan mahrum memur sınıfı batıdaki aristokrat sınıfı gibi sorumluluk ve bilinç taşımaz ki devlet de onların misyonunu eda etsin

- Sosyal yapı kanunlarla değişmez ( Hala anlaşılmış değil dil tartışmaları ) İslam’da imtiyaz şahsi ve menfiden değil, ilim ve Allah korkusundan gelir Bu da istibdat getirmez Batıda, ise kanlı sınıf ve mezhep çatışmaları vardır

- Batıda üstünlüğün ölçüsü olmadığından aynı sosyal seviyedeki insanlar farklı sınıflara yükselenleri eşitsiz sayarlar, değiştirmek isterler İmtiyazlı sınıf ise direnir

- Demokrasi ; aristokrasi ayrımı olan batının eşitlik anlayışıdır Bizde aristokrasi yok ki böyle bir hürriyet arayışı olsun

Anayasa ; Osmanlı ırk, lisan, millet olarak o kadar farklıdır ki böyle bir yapıya Avrupalının aklı ermez Bu birlik İslam birliğidir

- Avrupa’da ise mütecanis unsurlar asırlar sonra birlik sağlamışlardır Onların yapısına uygun bir meşrutiyet bizim yapımızı dağıtmak demektir

- Taklitçilik milli ve batılı diye ayrım getirdi Özellikle adliye ve maarifte bütün problem meşrutiyet dahil ne istersek hep aşırıya kaçmamızdır

- Sultan Hamit’i şartlar öyle olmaya zorlamıştır Meclis-i Meşruta ise mutedil ve makul insanlardan yoksundur Meclis tecrübesiz ve bilgisiz, milli his ve hayallerle dolu ihtilalcilerden oluşmaktadır

İttihat ve Terakki de taklitçiliğin kurbanı olmuştur Her dönemde en mesuliyetli olanlar aydınlar ve tecrübelilerdir