Ermenistan

ERMENİSTAN

Tam Adı : Ermenistan Cumhuriyeti

Yüzölçümü : 29 800 km²

Başkenti : Erivan

Para Birimi : Dram

Dili : Ermenice

Nüfusu : 3 330 099 kişi (2002 tahmini)

Ortalama Ömür : 6659 yıl (2002 tahmini)

Okur Yazarlık Oranı : % 99 (1989 tahmini)

Kişi Başına Düşen Milli Gelir : 3 350 $ (2001 tahmini)





Asya'nın batısında yer alan Ermenistan; kuzeyde Gürcistan, doğuda Azerbaycan, güneyde İran ve güneybatıda Nahcivan ve batıda Türkiye ile komşudur



Denize kıyısı olmayan ve toplam 1 254 km kara sınırı olan Ermenistan'ın; Gürcistan ile 164 km, Azerbaycan ile 787 km (bunun 566 km'si Azerbaycan, 221 km'si Nahcivan iledir), İran ile 35 km, ve Türkiye ile 268 km sınırı bulunmaktadır



Toplam 29 800 km² alan kaplayan Ermenistan 38° 50' K - 41° 18' K paralelleri ile 43° 33' D - 46° 37' D boylamları arasında yer almaktadır Ülke arazisinin 28 400 km'si kara yüzeyinde oluşurken 1 400 km'si göllerden oluşmaktadır



Ülkenin en alçak yeri 400 m ile Debed Nehri kenarında yer alırken, en yüksek yeri 4 090 m ile Aragats Lerrnagagat tepesidir





Ermenilerin kökenleri sahaya yerleşmeleri nasıl ve ne zaman geldikleri pek bilinmemekle beraber eski tarihçilere göre Anadolu'nun doğusundaki Urartu krallığının hakimiyeti sonrasında milattan önce 6 yüzyılda çevrede yaşayanlar bu alanda bir topluluk oluşturmuşlar ve daha sonrada burası Pers İmparatorluğu'nun bir vilayeti haline gelmiştir 3 yüzyılın başlarında Hıristiyanlığın etkisinde kalan Ermenistan'a Müslüman Arapların eline geçmesiyle nispi bir özerklik verilmiştir Abbasiler zamanında ayrı bir krallık olarak tanınmıştır 11 yüzyılda Büyük Selçuklular, ardından Moğollar ve Tatarların eline geçen ülke, Osmanlılar (1473) tarafından alınmıştır



Ermenistan, 1828'de Çarlık Rusyası ile ve 1920'de de SSCB ile ortaklık kurmuştur 1917'de bir yıl süren Azerbaycan ve Gürcistan’la birlikte bolşevik olmayan Transkafkasya Federasyonu kuruldu 1920'de Kızılordu ülkeye girdi 12 Mart 1922'de Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan'dan oluşan Transkafkasya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği kuruldu Ermenistan, 1936'da Sovyetler Birliği içinde ayrı bir cumhuriyet oldu



Moskova tarafından 1920'de Sovyet Azerbaycan'ına verilen Dağlık-Karabağ Bölgesinde uzun süredir devam eden çatışmalar Ermeni liderleri düşündürmektedir Ermeniler ile Azeriler arasındaki mücadele 1988'de başladı ve 1991'de her iki ülkenin Sovyetler Birliğinden bağımsızlığını alana kadar devam etti Mayıs 1994'te Dağlık-Karabağ Bölgesinde ateşkes yapıldı Fakat bu çok uzun sürmedi Çünkü bu saha Azerbaycan topraklarının önemli bir kısmını oluşturmaktadır Her iki tarafında ekonomisi bu işten ciddi zararlar gördüğü için barış yolunda ilerlemek zorunda kaldılar



1995'te Rusya Federasyonu ile yapılan bir antlaşma ile ülkede iki Sovyet askerî üssünün kalmasına müsaade edildi



Ülkenin Tam Adı : Ermenistan Cumhuriyeti

Kısa Adı : Ermenistan

Yönetim Şekli : Cumhuriyet

Başkent : Erivan

Kurtuluş Günü : 21 Eylül 1991 (SSCB'den)

Milli Tatil Günü : 21 Eylül (1921, Bağımsızlık Günü)



Ülke toplam 11 idari bölgeden oluşmaktadır Bunlar; Aragatsotn, Ararat, Armavir, Geghark'unik, Kotayk, Lori, Shirak, Syunik, Tavush, Vayots Dzor, Erivan





Ermenistan'ın İdari Bölgeler Haritası



Anayasa: 5 Temmuz 1995'de kabul edildi



Adli Sistem: Sivil hukuk sistemine dayanır



Oy Hakkı: 18 yaşını dolduran herkesin oy hakkı bulunmaktadır



Yürütme Dalları:

Devlet Başkanı: Cumhurbaşkanı Robert KOCHARIAN (30 Mart 1998'den beri)



Hükümetin Başı: Başbakan Andranik MARKARYAN (12 Mayıs 2000'den beri)



Kabine: Başbakan tarafından atanan Bakanlar Kurulu



Seçimler: Cumhurbaşkanı 5 yıllık bir süre için halk oyuyla seçilir Son seçim 30 Mart 1998'de yapıldı Başbakan Cumhurbaşkanı tarafından atanır



Seçim Sonuçları: Oyların % 595'ini alan Robert KOCHARIAN Cumhurbaşkanı seçildi rakibi Karen DEMIRCHYAN ise % 405 oy aldı



Yasama Dalları: Milli Meclis (Parlamento-Azgayin Zhoghov) 131 üyelidir Üyeler dört yıllığına halk oyuyla seçilir



Seçimler: Son seçim 30 Mayıs 1999'da yapıldı Gelecek seçim 2003 İlkbaharında yapılacaktır



Seçim Sonuçları: Birlik Bloku 61 Cumhuriyetçi Parti 41, Ermeni Halk Partisi 20, Kararlı Gurup (Bağımsız millet vekillerinin oluşturduğu birlik) 21, Ermeni Komünist Partisi 10, Ermeni Devrim Federasyonu (Daşnak) 8, Hukuk ve Birlik Partisi 7, NDU 6, Hukuk Yönetim Partisi 6, Bağımsızlar 10, boş 2



Adli Dallar: Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi



Politik Patiler ve Liderleri: Teknik Tarım Halk Gurubu (Hmayk HOVHANISSIAN); Ermeni Komünist Partisi - ACP (Vladimir DARBINYAN); Ermeni Demokratik Partisi (Armen SARGSIAN); Ermeni Devrim Federasyonu (Daşnak) - ARF (Hrant MARKARYAN); Demeokrat Hıristiyan Birliği - CDU (Azat ARSHAKYN); Anayasal Haklar Birliği (Hrant KHACHATRYAN); Demokratik Özgürlük Partisi (Ruben MIRZAKHANIAN); Hukuk ve Birlik Partisi (Artashes GEGAMIAN); Hukuk Yönetim Partisi (Artur BAGDASARIAN); Milli Mutabakat Birliği (Ashot MANUTCHARIAN); Milli Demokrasi İttifakı (Arshak ZADOYAN); Milli Demokrasi Partisi (Shavarsh KOCHARIAN); Milli Demeokratik Birliği - NDU (Vazgen MANUKIAN); Birleşik Ermenistan Milli Hareketi - PANM (Alex ARZOUMANYAN); Demokratik Halk Partisi (Gagik ASLANYAN); Halkın Vekilleri Gurubu (Hovhannes HOVHANISSIAN); Ermeni Halk Partisi (Stepan DEMIRCHYAN); Cumhuriyet Partisi (Aram SARGSIAN); Cumhuriyetçi Parti - RPA (Andranik MARKARYAN); Shamiram Kadınlar Hareketi - SWM (Shogher MATEVOSIAN); Sosyal Demokrat Parti (Yeghia SHAMSHAYN); Sosyal Demokrat Birliği (Paruyr HAYRIKIAN); Yirmibirinci Yüzyıl Partisi (David SHAKHNAZARIAN); Birlik Bloku (Stepan DEMIRCHIAN ve Andranik MARKARYAN) Yerkrapah Birliği (Manval GRIGORYAN)



Denize bağlantısı olmayan Ermenistan dağlarla kaplı yüksek bir ülkedir Ortalama yükseltisi 1800 m'dir Yüksek ve arızalı bir yapıya sahip olan ülkede, derin yarılmış vadiler, sönmüş volkanlar ve bunların meydana getirdiği lav platoları, iç içe girmiş durumdadır





Ermenistan'ın Fiziki Haritası



Doğu Anadolu'nun yüksek sahaları, Ermenistan'da da devam eder Burada yüksekliği 4000 m'ye ulaşan volkanik dağlar ve yüksek platolar yer alır Dağlık kesimlerde heyelanlı sahalar yaygındır Zaman zaman şiddetli depremler meydana gelir



Bu arızalı yüksek alanlar arasında doğuda Gökçe (Sevan) gölü ile yakın çevresinden oluşan çöküntü alanı, güneybatıda Aras ırmağının alüvyonlarla doldurduğu Ararat ovası ülkenin alçak düzlük alanları olarak dikkati çeker Ülkedeki en önemli akarsular Aras ve Razdan'dır



Doğal Afetler: Ülkede zaman zaman kuraklık ve şiddetli depremler görülür



Çevre konusunda önemli noktalar: DDT gibi zehirli kimyasallar yüzünden toprak kirlenmesi, enerji sıkıntısı, Azerbaycan ile devam eden çatışmalar, yakacak odun temini için ormanların tahribi, Razdan ve Aras nehirlerinin kirlenmesi, elektrik enerjisi üretiminde kullanılması sonucunda Sevan (Gökçe) Gölünün kuruması, içme suyu stoklarının yetersizliği, faal bir deprem kuşağında yer almasına rağmen Metsamor Nükleer Santralinin yeniden çalışmaya başlaması ülkenin en önemli çevresel problemleridir





Dağlık ve engebeli alanların fazla olduğu Ermenistan'da karasal iklim özellikleri görülür Kışlar çok soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kuraktır Yağış miktarı yükseltiye bağlı olarak değişir Çukur alanlara düşen yağış miktarı azdır (250 mm); özellikle dağların Karadeniz'den gelen nemli hava kütlesini alan kesimlerine fazla yağış (800 mm) düşer



Ülkenin çukur alanlarında yazın kuruyan bozkırlar görülür Özellikle dağların Karadeniz'den gelen nemli hava kütlesini alan kesimleri ormanlarla kaplıdır



Ülkenin en önemli şehri Başkent Erivan'dır Diğer önemli şehirleri ise Gümrü ve Razdan'dır





Ermenistan'ın Siyasi Haritası



Orta Doğu ülkeleri içinde nüfusun yoğun olduğu (km2ye 124 kişi düşer) ülkeler arasında yer alan Ermenistan'da çoğunluk Ararat ovası ile alçak vadi boylarında toplanmıştır Ülke nüfusunun 3/4'ü şehirlerde yaşar Ermenistan, Kafkas ülkeleri içinde şehirli nüfus oranının en fazla olduğu ülkedir



Nüfus: 3 330 099kişi (2002 tahmini)



Yaş yapısı: 0-14 yaş: % 222 (erkek 374 597 kişi; kadın 363 115)

15-64 yaş: % 677 (erkek 1 104 100 kişi; kadın 1 150 282 kişi)

65 yaş ve üzeri: % 101 (erkek 141 330 kişi; kadın 196 675 kişi) (2002 tahmini)



Nüfus artış oranı: % -015 (2002 tahmini)



Doğum oranı: 1 000 kişide / 12 doğum (2002 tahmini)



Ölüm Oranı: 1 000 kişide / 994 ölüm (2002 tahmini)



Net göç oranı: 1 000 kişide / -351 göç (2002 tahmini)



Cinsiyet oranı: Doğumda: 105 erkek / kadın

15 yaş altı: 103 erkek / kadın

15-64 yaş: 096 erkek / kadın

65 yaş ve üzeri: 072 erkek / kadın

Toplam nüfusun: 095 erkek / kadın (2002 tahmini)



Bebek ölüm oranı:1 000 canlı doğumda / 4107 ölü (2002 tahmini)



Ortalama Ömür: Toplam nüfus: 6659 yıl

Kadın: 7112 yıl

Erkek: 6227 yıl (2002 tahmini)



Doğurganlık oranı : Kadın başına 153 çocuk (2002 tahmini)



HIV/AİDS - yetişkin nüfusta yayılma oranı: % 001'den daha az (1999 tahmini)



Milliyet (Uyruk): Ermeni



Etnik guruplar: Ermeni % 93, Azeri % 3, Rus % 2, ve diğerleri (Yezidi ve Kürt) % 2



Din: Ermeni Ortodoks % 94, diğer Hıristiyan % 4, Yezidi % 2



Dil: Ermenice % 96, Rusça % 2 ve diğerleri % 2



Okur yazalık oranı: 15 yaş altındaki herkes okuma yazma bilmektedir

erkek: % 99

kadın: % 98

Toplam nüfus: % 99 (1989 tahmini)







GENEL BAKIŞ



Eski SSCB planlama sistemi içinde yer alan Ermenistan, diğer Sovyet Cumhuriyetleri ile hammadde ve enerji değiştirerek, tekstil ve diğer imalat eşyaları için makineli araçlar temin ederek modern bir sanayi sektörü geliştirdi Aralık 1991'de SSCB'nin parçalanmasıyla Ermenistan Sovyet dönemindeki geniş tarımsal endüstriden küçük ölçekli tarıma döndü



Tarım uzun vadede yatırımı ve teknolojik modernizasyonu finanse etti Endüstrinin modernizasyonu yavaş ilerlemektedir Fakat ülke yönetimi yenileşmeye önem vermektedir Ermenistan'ın ürettiği tarım ürünleri ülke ihtiyacını karşılamadığı için dışardan ithalat yolu ile bu açığı kapatmaya çalışmaktadır



Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı Dağlık-Karabağ Bölgesinde Azerbaycan ile devam eden çatışmalar ve eski Sovyetler Birliği'nin ekonomik sisteminde doğrudan merkezden gelen yardımların kesilmesi 1990'ların başında ağır ekonomik bunalıma yol açmıştır Yinede 1994'te Ermeni hükümeti 1995-2001 yıllarını kapsayan ve pozitif büyüme oranıyla sonuçlanan IMF gözetiminde yoğun bir programı hayata geçirdi Keza Ermenistan bu program sayesinde enflasyonu aşağı çekti, küçük ve orta ölçekli teşebbüsleri modernize etti Son yıllarda sürekli enerji sıkıntısı çeken Ermenistan Metsamor Nükleer Santralinin bir ünitesini faaliyete geçirerek enerji açığını büyük ölçüde kapatmayı başarmıştır



Ermenistan; ağır dış ticaret açığını uluslar arası yardım, iç ekonomik yapılanma ve yabacı yatırımları ülkeye çekerek az çok dengelemiştir



Gayri Safi Milli Hasıla: 112 milyar $ (2001 tahmini)



GSMH Gerçek Büyüme Oranı: % 96 (2001 tahmini)



GSMH Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 3 350 $ (2001 tahmini)



GSMH Sektörlere Dağılımı: tarım: % 29

endüstri: % 32

hizmetler: % 39 (2000 tahmini)



Fakirlik Sınırının Altındaki Nüfus: % 55 (2001 tahmini)



Hane Halkının Gelir Oran Yüzdesi: en düşük % 10: % 23

en yüksek %10: % 352 (1996)



Enflasyon Oranı (tüketici fiyatları): % 31 (2000 tahmini)



İş Gücü: 14 milyon (1989)



İş Gücünün Sektörlere Dağılımı: tarım: % 44

endüstri: % 42

hizmetler: % 14 (2000 tahmini)



İşsizlik Oranı: % 20 (2001 tahmini)



Bütçe: gelirler: 358 milyon $

harcamalar: 458 milyon $





TARIM

Ülke halkının geçimi önemli ölçüde tarıma dayanır Ülkede yaklaşık nüfusun yarısı tarım ile uğraşır Genelde devlete ait kolhoz ve sovhozlar halinde olan tarım işletmelerinde çalışan kırsal nüfus büyük bir potansiyeldir



Tarım alanları Ararat depresyonunda, Erivan çevresinde ve Sevan gölü kıyılarındadır Sulu tarım faaliyetleri çoğunlukla 2000 m'nin altındaki Gökçe (Sevan) gölü havzasında yapılır Burada pamuk, meyve, üzüm, şeker pancarı, tütün ve tahıl yetiştirilir Bu ürünler içinde patates 415000 ton ile başta gelirken üzüm 200000 ton ile ikinci sırayı alır



Ülkenin dağlık kesimlerinde gerçekleştirilen büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği şeklindeki faaliyet önemli bir gelir kaynağıdır Ülkede beslenen 1100000 baş hayvandan 550 bini küçükbaştır



Arazi Kullanımı: Ekili-Dikili Alan: % 18

Sürekli Ürünler: % 2

Diğerleri: % 80 (1998 tahmini)



Sulanabilir Arazi: 2 870 km² (1998 tahmini)



SANAYİ

Başlıca endüstri kolları; metal doğrama makinaları, demir pres makineleri, elekrikli motorlar, oto lastiği, triko giyim, tuhafiye, ayakkabı, suni ipek, kimyasallar, kamyon, çeşitli aletler, mikro elektronik cihazlar, mücevher işlemeciliği, kuyumculuk ürünleri, yazılım geliştirme, gıda ürünleri ve konyak



Sanayi üretimi büyüme oranı: % 38 (2001 tahmini)



MADENCİLİK

Altın, bakır, molibden, çinko ve boksit



Elektrik Üretimi: 569 milyar kWh (2000 tahmini)



Elektrik Üretim Kaynakları: fosil yakıtlar: % 3634

su gücü: % 3132

diğerleri: % 0

nükleer: % 3132(2000 tahmini)



Elektrik Kullanımı: 489 milyar kWh (2000 tahmini)



Elektrik İhracatı: 704 milyon kWh (2000 tahmini)



Elektrik İthalatı: 300 milyon kWh (2000 tahmini)



TİCARET



İhracat: 3385 milyon $ (2001 tahmini)



İhraç Malları: Elmas, hurda metal, makine ve ekipman, konyak ve bakır madeni



İhracat Yaptığı Ülkeler: Belçika % 23, Rusya % 15, ABD % 13, ve İran % 10 (2000)



İthalat: 8686 milyon $ (2001 tahmini)



İthal Malları: Doğalgaz, petrol, tütün ürünleri, konserve ve lmas



İthalat Yaptığı Ülkeler: Rusya % 15, ABD % 12, Belçika % 10 ve İran % 9 (2000)



Dış Borcu: 839 milyon $ (2001 tahmini)



Ekonomik Yardım: aldığı; 2455 milyon $ (2001)



Para Birimi: dram



Para Birimi Kodu: AMD



Mali Yıl: 1 Ocak - 31 Aralık





Ermenistan dağlık bir yapıya sahip olmasına rağmen gene de gelişmiş bir ulaşım ağına sahiptir 10000 km'yi aşan karayolu ve 850 km uzunluğunda demiryolu ülkenin ulaşım ağını oluşturur Bu değer gerçekten diğer Kafkas ülkeleri içinde ülke yüzölçümüne oranla önemlidir



Demiryolu: 852 km

779 km'sinde elektrifikasyon işlemleri tamamlanmıştır



Karayolu: Toplam: 11 300 km

Asvaltlanmış: 10 500 km

Stabilize: 800 km (1990 tahmini)



Boru Hatları: Doğal gaz: 900 km



Hava Alanları: 7 (2001)





Askeri Kuvvetler: Kara Kuvvetleri, Hava ve Hava Savunma Kuvvetleri ve Sınır Muhafızları



Askere alma yaşı: 18 (2002 tahmini)



Silah altına alınabilecek 15-49 yaş arası erkekler: 912 650 (2002 tahmini)



Silah altına alınabilecek 15-49 yaş arası hazır erkekler: 722 035 (2002 tahmini)



Yıllık askerlik yaşına ulaşan erkekler: 34 998 (2002 tahmini)



Askeri harcamalar: 135 milyon $



Askeri harcamaların gayri safi milli hasıla içerisindeki oranı: % 65



Hatlı telefon kullanıcıları sayısı: 568 000 (1997)



Mobil telefon kullanıcıları sayısı: 25 000 (2001)



Telefon Sistemi

Telefon sistemi ülkeye yetersiz gelmektedir İstem yeni yeni büyüyüp modernleşmeye başlamıştır



Evsel Kullanım: Abonelerin büyük kısmı ve modern cihazların çoğunluğu başkent Erivan'da bulunmaktadır



Uluslararası Kullanım: Erivan, İran'dan geçen Trans-Avrasya fiberobtik hatta bağlıdır Ayrıca yeni döşenen mikrodalga radyo ve BDT ile arasında kara hattı bulunmaktadır Diğer ülkeler ile ise tek uydu bağlantısı olan İntelsat ile iletişim sağlanmaktadır (2000)



Radyo istasyonları: 9 tane AM, 6 tane FM ve 1 tanede kısa dalga (1998) istasyonlar bulunmaktadır



Televizyon istasyonları: Ülkede 1998 yılı itibariyle 3 tane televizyon istasyonu bulunmaktadır



Ülkenin internet kodu: am

İnternet servis sağlayıcıları (ISPs): 9 (2001)

İnternet kullanıcıları: 30 000 (2001)





İbrahim ATALAY 1999 Kıtalar ve Ülkeler Coğrafyası s 23-24 Ege Üniv Basımevi İzmir ISBN 975 94965-4-2



Gözenç, S, 1999, GÜNEYBATI ASYA (ORTADOĞU) ÜLKELER COĞRAFYASI Çantay Kitapevi, İSTANBUL s 132-135 ISBN 975-7206-12-1



Özey, R, 2000 DÜNYA VE ÜLKELER COĞRAFYASI Aktif Yayınevi, İSTANBUL s 149



[Sadece kayıtlı kullanıcılar linkleri görebilir ÜCRETSİZ Kayıt olmak için tıklayın]