Kanuni Sultan Süleyman

Osmanlı Sultanlarının onuncusu ve islam halifelerinin yetmişbeşincisi 1509'da Kefe sancakbeyliğine gönderilinceye kadar babasını yanında kalmış ve bu müddet içinde iyi bir öğrenim ve eğitim görmüştür Babası Yavuz Sultan Selim'in 1514 İran ve 1516 Mısır seferleri sırasında Rumeli'nin muhafazasıyla görevlendirildi ve Edirne'de oturdu Babasını vefatı ile de 30 Eylül 1520 tarihinde 26 yaşında iken Osmanlı tahtına çıktı

Kanuni Sultan Süleyman, Belgrad'ın fethi(1521) ile Orta Avrupa'nın, şovalyelerin üssü olan Rodos'un zaptı (1522) ile de Akdeniz hakimiyetinin kapılarını devletine açtı 1526'da yüzbin kişilik ordusu ve 300 kadar top ile Mohaç ovasında Macar ordusuyla karşılaştıBu durumda sancaklarını açıp ellerini semaya doğru kaldıran Sultan; "Ya Rabbi! Senin kudret ve himayeni diliyor, hazreti Muhammed'in ümmetine yardımını niyaz ediyorum" diye yalvardı Tarihin bu en büyük meydan sava- şında düşman ordusunu yok eden Kanuni, 20 Eylül'de Macaristan'ın başşehri Budin'e girdi1529 da Viyana muhasara edildi ise de, kuşatma vasıtalarının getirilmemesi ve kış mevsiminin yaklaşması üzerine neticesiz kaldı 1532'de Alman seferine çıkan Kanuni, Viyana'yı arkada bırakarak Gratz, Marburg, Gunss ve daha bir çok Alman şehirlerini zaptetti Yedi ay Avrupa içlerin- de dolaştığı halde imparator karşısına çıkmağa cesaret edemeyince geri döndü

1534'de Safeviler üzerine sefere çıkan sultan, Bağdat ve Basra'yı zaptetti Bağdad'da evliya kabirlerini ve Kerbela' da hazret-i Ali ve hazreti Hüseyin'in makamlarını ziyaret eden Kanuni, Abdülkadir-i Geylan'i hazretlerinin kabrine türbe ve yanına imaret yaptırdı Fetih hareketlerine devam eden Kanuni, 1535'de Tebriz'i zaptetti 1537'de İtalya seferine çıkarak, Otranto'ya kadar ilerledi

Karalarda cihan hakimiyetini eline geçiren Kanuni Sultan Süleyman, Barbaros Hayreddin Paşa vasıtasıyla denizlerde de Osmanlı Devleti'nin gücünü gösteriyorduNitekim bu büyük deniz komutanı haçlı donanmasını 27 Eylül 1538'de Preveze'de imha ederek, müstesna bir zaferle Akdenizde tam bir Türk hakimiyeti kurdu Kanuni süveyş'te kurduğu donanma ile de Kızıldeniz'i ve Arabistan sahillerini emniyet altına aldı ve Avrupalıları Hindistan sahillerinden uzaklaştırmaya başladı

Bu fetihleri; 1543'de Estergon,Nis ve İstolni-Belgrad, 1551'de Trablusgarb'ın zaptı ve 1553'de Nahcıvan seferi takib etti İhtiyar ve hasta bir halde iken 1566'da yine cihada çıkan bu büyük Türk sultanı, Sigetvar kalesinin zaptı sırasında top sesleri arasında 72 yaşında iken vefat etti Naşı Süleymaniye'deki türbesine defn edilmiştir

Türklerin kendisine Kanuni ve Gazi, Avrupalıların ise "Muhteşem" dedikleri Süleyman Han, babasından devraldığı 6557000 km2 Osmanlı toprağını, yaptığı fetihlerle 14893000 km2 ye ulaştırdı Bulunduğu yüzyıl, dünya tarihine Türk asrı olarak geçti Bu asırda her sahada dahi devlet ve ilim adamları yetişti Nitekim Sadrazamı İbrahim Paşa, Lütfi Paşa, Sokullu Mehmed Paşa; Şeyhülislamı Kemalpaşazade, Ebüssü'ud Efendi, şairi Baki, Fuzuli; san'atkarı Mimar Sinan; Kaptan-ı deryası Barbaros Hayreddin Paşa olan bir devletin padişahı Kanuni olurdu

Sultan Süleyman Han'ın asıl adından daha fazla bilinip, şöhreti olan Kanuni ünvanı, önceki Osmanlı kanunnamelerini ve devri icabı lüzumlu hükümleri Kanunname-i Al-i Osman adı altında, islam hukuku esasları dahilinde toplattırıp tanzim ettirme- sinden ileri gelmektedir Kanuni hareket ve sözleri güzel, aklı kamil, nezaketli, irfan sahibi, sözleri tatlı, alim, hakim ve şairlere dost, bütün maddi-manevi iyilikleri şahsında toplamış emsalsiz bir padişahtı

Pek çok hayrat ve iyilikleri olan Kanuni, imar faaliyetleriyle de uğraştı Memleketin hemen heryerinde camiler, mescid- ler, medreseler, hamamlar ve çeşmeler inşa ettirdi Mimar Sinan'ın yaptığı Süleymaniye Camii de bu devirde Türk azameti devrinin tacını teşkil etmiştirKoca Mimar Sinan büyük Hakan'a; "Padişahım sana öyle bir cami inşa ettimki, kıyamete değin ayakta duracak bir metanete sahiptir" diyerek bu eserini takdim etmiştir

Pek çok özellikleri yanında büyük bir şair olan Kanuni Sultan Süleyman'ın hastalığında yazdığı şu beyti yüzyıllardır dillerde söylenmektedir

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi,
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi

Osmanlı sultanlarının on birincisi ve islam halifelerinin yetmiş altıncısı Şehzadeliğinde mükemmelbir tahsil ve terbiye gördü Devlet idaresini ve teşkilatını iyice öğrenmesi için Anadolu'nun çeşitli yerlerine vali olarak gönderildi Bu müddet içinde tahsiline devamla bilgi ve kültürünü artırdıBabası Kanuni Sultan Süleyman'ın Sigetvar'ın fethi sırasında vefat etmesi üzerine Kütahya'dan İstanbul'a gelerek 30 Eylül 1566'da tahta çıktı

Osmanlı Devlet'indeki saltanat değişikliğinden istifade etmek isteyen devletler sulh yapabilmek için elçilerini İstanbul'a gönderiyorlardı Selim Han uzun görüşmelerden sonra Avusturya ile sekiz yıllığına andlaşma imzaladı(17 Şubat 1567) Buna göre Kanuni'nin sigetvar seferinde zaptettiği yerler Osmanlı Devletine kalacak ve Avusturya imparatoru hersene Osmanlı Devleti'ne 30000 macar altını vergi verecekti İran ile yapılan bir andlaşma ile de Amasya sulhü yenilendi

Bu sırada Yemen'de büyük bir isyan çıkmış ve Zeydi imamlarından Topal Mutahhar, Aden, San'a ve çevresini ele geçirmişti 1568'de Yemen'e serdar olarak gönderilen Sinan Paşa, Süveyş Donanması kumandanı Kurdoğlu Hızır Reis'inde desteğiyle isyanı kısa sürede bastırdı Mutahhar'ın eline geçmiş olan bütün yerler alındı

Osmanlı Devleti, Suriye ve Mısır'ı alıp, Kuzey Afrika'nın en mamur kısmına sahip olduktan sonra yol üzerinde bulu- nan ve korsan gemilerinin barınağı durumuna gelen Kıbrıs adasının alınması bir zaruret halini almıştı Bu itibarla İkinci Selim Han bütün hazırlıklarını tamamladıktan sonra Lala Mustafa Paşa'yı Kıbrıs Serdarlığına tayin ettiLala Mustafa Paşa bütün Avrupa devletlerinin yardım etmelerine rağmen 1 Ağustos 1571'de Kıbrıs'ın fethini tamamladı Ancak Osmanlı Donanması 7 Ekim 1571'de Haçlı Donanmasına karşı giriştiği muharebeyi kaybettiSavaşta gemilerinin büyük bölümünü kaybeden Osmanlılar, ertesi sene denize daha büyük bir donanma indirmeyi başardılar Bu sebeple Avrupalılar başarılarının meyvelerini toplayamadılar

Osmanlıların 1569'da Don-Volga kanalını açmak üzere giriştikleri teşebbüslerden Rusların kışkırtmaları ve karşı koymaları üzerine bir netice elde edilememiştiBu sebeple Selim Han, 1571 baharında Kırım Han'ını Ruslar üzerine akına memur etti Devlet Giray Han, 120000 kişilik ordusu ile Rus ordularını onbinlerce zayiat verdirerek dağıttı ve Moskova'ya girdi 150000 esirle Kırım'a dönen Devlet Giray, bu zaferi üzerine tahtalan lakabıyla anıldı

1574'de Boğdan voyvodasının isyanı üzerine Osmanlı kuvvetleri ile birlikte hareket eden Kırım kuvvetleri kısa zamanda duruma hakim oldularTunus mes'elesi ile de ilgilenen Selim Han, Kıbrıs'ın fethi sırasında İspanyolların eline geçen kalenin fethine Kılıç Ali Paşa ile Koca Sinan Paşa'yı me'mur etti İspanyol'ların yıllardır tahkim ederek, hiçbir suretle zaptedilmez diye övündükleri Halk-ul-vad, Osmanlı ordusuna ancak otuzüç gün mukavemet edebildi ve 24 Ağustos'da zaptedildi 13 Eylül'de ise Tunus tamamen Osmanlıların eline geçti

Selim Han, Tunus mes'elesinin hallinden sonra çok geçmeden 15 Aralık 1574'de rahatsızlanarak vefat etti Mimar Sinan'a Ayasofya Camii avlusunda yaptırdığı türbeye defnedildi

İkinci Selim Han, uzuna yakın orta boylu, açık alınlı, ela gözlü ve sarışındı Avcılık ve yay çekmeğe son derece meraklı idi Şehzadeliğinde savaşlara katılmakla birlikte padişahlık müddetince bizzat iştirak etmedi Tecrübeli ve bilgili bir vezir olan Sokullu Mehmet Paşa'yı hükimet işlerinde serbest bırakmakla en isabetli kararı vermiş ve sekiz sene muvaffakiyetli bir devir geçirmiştir

Divan sahibi değerli bir şair olan Selim Han, aynı zamanda imarcı bir padişahtı Kısa süren saltanat döneminde Türk ve dünya san'atının şaheseri sayılan Edirne Selimiye Camii'ini inşa ettirdi Ayasofya Camii'ini tahkim ettirerek günümüze kadar gelmesini sağladı Bunlardan başka, Mekke-i mükerremenin su yollarının tamiri, Mescid-i Haram'ın mermer kubbeler ile tezyini, Lefkoşe Selimiye Camii ve Aziz Efendi tekkesi diğer hayratları arasındadır