özürlü Işçi çalıştırma Zorunluluğu Hakkında Bilgi

15052008 tarih 5763 sayılı kanunun 2 Maddesi ile değişen 4857 Sayılı İş Kanunun 30 Maddesine gore; özel sektor işyerlerinde 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işletmelerin yasal yükümlülükleri aşağıda yer aldığı gibidir;

1- Konuyla ilgili olarak çıkarılan yönetmeliğe göre özürlü; doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişilerden çalışma gücünün en az % 40 ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenenleri ifade etmektedir/kapsamaktadır

2- 50 ve daha fazla işçi çalıştıran özel sektor işletmeleri %3 özürlü çalıştırmak zorundadır Madde metninde 5763 sayılı yasa ile yapılan değişiklik sonucu özel sektor işletmelerinin Terör Mağduru ve Eski Hükümlü çalıştırma zorunluluğu kaldırılmıştır

3- Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır Bir başka ifade ile, il dışında şube veya fabrikası bulunan işletmelerde 50 sayısı ayrı ayrı dikkate alınacaktır Örneğin, İstanbul ilinde merkezi bulunan şirketin, merkezde 40, İzmir ilinde bulunan fabrikasında ise 50 işçi çalışıyor ise sadece İzmir’de buluınan fabrikada %3 özürlü çalıştırılması yeterli olacaktır Ancak, şirketin İstanbul ilinde iki ayrı noktadaki birimlerinde sırasıyla 25 ve 30 işçi çalşıyor ise, aynı il içinde toplam 55 işçi çalıştığı için %3 özürlü çalıştırılması gerekecektir

4- Oranın hesabında yarıma kadar kesirler dikkate alınmamakta, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülmektedir Örneğin, 70 işçi çalıştıran işletmede %3 2,1 rakamına denk gelmekte bu nedenle de bu işletmenin 2 özürlü çalıştırması yeterli olmaktadır Ancak işletmede 85 işçi çalışıyor ise %3, 2,55 rakamına denk gelecek, bu durumda da 3 işçi çalıştırılması gerekecektir

5- Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılmayacak ve 50 işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmayacaktır

6- %3 özürlü çalıştırma zorunluluğuna uymayan işletmeler her bir işçi ve her ay için 1552 TL (01012010’den geçerli) idari para cezası ödeyecektir Örneğin; 85 işçi çalıştıran işletme Mart Nisan ve Mayıs 2010 aylarında 3 özürlü çalıştırmamış ise her ay için 3 x 1552 = 4656 TL, toplamda 3 ay için ise 13968 TL ceza ödeyecektir

7- İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlamalıdır Kurum aracılığı olmadan özürlü işe alan işyerleri durumu en geç 1 ay içinde bulundukları yerdeki Türkiye İş Kurumu İl veya Şube Müdürlüğüne bildirmeli ve tescil ettirmelidir

8- İşverenler, özürlü çalıştırma yükümlülüklerinin doğmasından itibaren 7 Gün içerisinde; niteliklerini de belirterek bulundukları yerdeki Türkiye İş Kurumu İl veya şube Müdürlüklerinden yazılı olarak başvuracaklardır

9- İşverenlerce 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi özürlü sigortalılar ile 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen korumalı işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalıların, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin %100’ü ,

10- Kontenjan fazlası özürlü çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin %50’si Hazinece karşılanacaktır

11- İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır

12- Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacaktır

13- İşverenler, devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırdıkları işyerlerinde;

a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle, yükümlüdürler

14- Yukarıda yer alan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlere uyulmaması halinde 1144 TL idari para cezası uygulanmaktadır

15- Ayrıca yapılan düzenlemelere göre; bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır


Yazar : İHalil Bağdınlı
kpmgvergicom

Özürlü işçi çalıştırma zorunluluğu

İş Kanununda, özürlü ve eski hükümlü işçileri koruyucu ve istihdama kazandırıcı düzenlemeler yar almaktadır Bu bağlamda işverenler;
a) 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları, özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ile yüzde iki eski hükümlü işçiyi,
b) Tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde 51 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ile yüzde iki eski hükümlü işçiyi,
meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler
Doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişilerden çalışma gücünün en az % 40’ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenenler özürlü olarak istihdam imkanından yararlanabilmektedir
***
Özürlülerin İş-Kur’a kaydı

İş arayan olarak kaydolmak için;
a) 14 yaşını doldurmuş olmak,
b) TC kimlik numarası, yabancılar için İçişleri Bakanlığı tarafından verilen yabancı kimlik numarasına sahip olmak,
c) Özürlüler için "Sağlık Kurulu Raporu"na, eski hükümlüler için "Eski Hükümlü Belgesi"ne, öncelik hakkına sahip olanlar için de bu durumlarını kanıtlayıcı belgeye sahip olmak,
gerekir
***
Özürlü işçi talebi

Kamu ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları işçileri, yükümlülüğün doğmasından itibaren beş iş günü içinde niteliklerini de belirterek Kurumdan talep eder Özel sektör işvereni, özürlü açığını yükümlülüğün doğduğu andan itibaren otuz gün içinde karşılamak zorundadır Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamaz Özürlüler, sağlık kurulu raporunda çalıştırılamayacakları belirtilen işlerde çalıştırılamaz
Taleplerde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne sürülemez Özürlü statüsündeki işçi taleplerinde, işin niteliği gerektirmediği sürece, özürlülük oranına üst sınır getirilemez ve özür grupları arasında ayrım yapılamaz Eski hükümlü statüsündeki işçi taleplerinde, eski hükümlüler arasında suç tasnifine göre ayrım yapılamaz
***
Özürlü işçi çalıştırılması

Zorunlu çalıştırılacak özürlü işçi sayısının tespitinde belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve işyerindeki tam süreli çalışan işçi sayısına ilave edilir İşyerinde kısmi süreli olarak çalıştırılan özürlü ve eski hükümlü işçi bulunması halinde bunlar da çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve toplam işçi sayısından düşülür Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür İşyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna göre kurulan özel güvenlik şirketleri ile kurumların kendi ihtiyacı için kurduğu güvenlik birimlerinde güvenlik elemanı olarak çalışan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde dikkate alınmaz
Özürlü işçi talebi halinde, işyerlerinde kısmi süreli çalışma yapan işveren tarafından özürlü ve eski hükümlüler kısmi süreli iş sözleşmesiyle de istihdam edilebilir Zorunlu çalıştırma yükümlülüğü, kısmi süreli çalıştırma ile karşılanmak istendiğinde, kısmi süreli işçi sayısı süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür
Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır Çalıştırılan özürlü ve eski hükümlü işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz Kurum aracılığı olmadan özürlü istihdam eden özel sektör işvereni, özürlünün işe başlama tarihinden itibaren bu durumu en geç onbeş iş günü içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur Kurum tarafından tescili yapılmayan işçi özürlü statüsünde değerlendirilmez İş Kanununa aykırı davranarak, yükümlü olduğu halde özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için 2009 yılı için 1519 TL idari para cezası verilecek kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulmayacaktır