FARK, -kı A. (ar. Fark).

FARK, -kı a (ar fark)

—1 Şeyleri, kimseleri birbirinden ayıran özellik, ayrılık, başkalık; ayrım: ikizler arasında hiçbir fark göremiyorum



—2 Bir niceliğin bir diğerinden çıkarılmasıyla elde edilen şey; bir çıkartmanın sonucu: —Altı yüz lira ediyor, ama benim yalnızca beş yüz liram var —Farkını yarın ödersiniz Maaş farkları gelmiş Değiştirmek için on bin lira fark istediler


—3 iki ya da daha çok kimse, şey ya da iki büyüklük arasında bir ayrım oluşturan şey: Aramızda yirmi yaş fark var Ağırlık farkı sandığınız kadar önemli değil Aralarında boy farkı var



—4 (Başkalarına) fark atmak, bir yarışma durumunda arayı açarak başkalarını geçmek; fazla sayı yapmak

|| (Bir şeyi) fark etmek, (bir şeyin) farkına varmak, bir şeyin var olduğunu anlamak, sezmek: İçeriye girince tatsız bir şeylerin olduğunu fark etmiştim; seçmek, görmek: Odada başkaları da varmış ama o farkına varmamış

|| Fark etmek, eskisine göre farklı bir duruma gelmek, değişmek: Son yağmurlardan sonra ekinler çok fark etti; etkisi, önemi olmak: Ona istediğin yemeği ver fark etmez Senin için fark eder mi?


|| Fark gözetmek, iki şey arasında ayrım yapmak, birini ötekinden üstün tutmak

|| Fark edilmek, olunmak, anlaşılıp sezilmek; ayırt edilmek, seçilmek

|| (Bir şeyin) farkında olmak, sezmek, anlamak, bilmek: Her şeyin farkındayım

|| Farkında olmadan, bilmeden, istemeden, kazayla: Farkında olmadan yapmışım ||Şu farkla (ki), bir karşıtlığı, ayrılığı, benzemezliği belirten bir açıklamayı başlatır: Biz de o tatil köyüne gittik, şu farkla ki biz ancak üç gün kalabildik

—Çekird fiz Kütle farkı, A kütle sayılı bir çekirdeğin kütlesi ile A=12 kütle sayılı karbon izotopu kütlesinin on ikide birin A katı arasındaki fark (Kütle ve enerji eşdeğerliği nedeniyle, kütle farkı nükleonlar arasındaki bağ enerjisine bağlı olarak, bir çekirdekten öbürüne değişir)

—Denizbil ve iklimbil -> GENLİK

—Dy Fark ödeme, ek bir hizmet karşılığı (kuşet farkı, yataklı vagon farkı) ya da konforlu ve hızlı bir tren için (Trans-Europ -Express) normal bilet ücretine ek olarak ödenen ücret

—Elekt Potansiyel farkı, GERİLİM'in eşanlamlısı

—istat iki değer arasındaki cebirsel ayrım

|| Ortalama fark, bir istatistik serisinin terimlerinin olanaklı tüm ikişerli mutlak farklarının aritmetik ortalaması (Ortalama farkın başlıca niteliği, serinin merkezi değerine bağlı olmamasıdır Bu nitelik onun, tam anlamıyla merkezi denebilecek bir değeri olmayan dağılımlarda kullanılmasına yol açar)

—Küm kur iki A ve B kümesinin bakışımlı farkı, A nın, B ye ait olmayan elemanlarından ve B nin, A ya ait olmayan elemanlarından, yani, A-B ve B-A farklarının birleşiminden oluşan küme

|| iki A ve B kümesinin farkı, A nın, B ye ait olmayan elemanlarından oluşan ve A-B biçiminde yazılan küme (Bu fark A ile B nin tümlecinin kesişimidir)

—Nüfbil Doğal fark, bir bölgede, bir devlette doğumlarla ölümlerin bilançosu

|| Göç farkı, bir ülkede, dışarıdan göçle dışarıya göç arasındaki fark

—Oy Farkına oynamak ya da farklı oynamak, bazı kâğıt oyunlarında, özellikle belotta, oyun sonunda oyuncular arasındaki farka bağlı bir kav saptamak

—Ruhbil Fark eşiği, bir öznenin, birbirine yakın iki uyartı arasında algılayabildiği ve ancak özel yöntemlerle belirlenebilen en küçük fark

|| Fark sesi, aralarında, algılanmaları için yeterli perde farkı bulunan iki sesin, bir deneğe aynı anda dinlendiğinde duyulan ek ses

|| Farklar ruhbilimi, bireyler arasındaki farkları saptayan, ölçen ve bu farkların kökenini insan türünde ve başka hayvan türlerinde arayan ruhbilim dalı (Bk ansikl böl)

|| En küçük farklar yöntemi, çok küçük farklarla birbirinden ayrılan eşiklerin saptanmasında kullanılan ve denek, bir farkı algılayıncaya kadar, bir uyartıyı şiddetlendirerek ya da hafifleterek farklılaştırmaya dayanan psikofizik yöntemi

—Says çözlm Fark denklemleri, diferansiyel denklemlerin ve kısmi türevli denklemlerin kesiklenmeslyle elde edilen denklemler

|| Çizelge farkı, sayısal bir çizelgede, bir sütunun ardışık iki değerinin farkı

—ANSİKL Ruhbil Farklar ruhbilimi Bu bilim dalı, J McKeen Cattell'ın, W Wundt laboratuvarinda, tepki süresi bakımından bireyler arasındaki farkları incelemesi sırasında doğdu XX yüzyılın başlarında, i R Pavlov, koşullanma konusundaki bi-reylerarası farklar üzerinde önemle durmakta ve köpeklere ilişkin bir davranış ti-polojisi ileri sürmekteydi Farklar ruhbilimi, önce, psikometrinin gerçekleştirdiği ilerlemelerden ve sağladığı değerlendirme araçlarından yararlandı ABD'de J Royce, J Hirsch; ingiltere'de H J Eysenckve Fransa'da M Reuchlin'in ortak etkisi altında farklar ruhbilimi, 60'lı yıllarda, uygulamalı ruhbilimin ayrı bir inceleme alanı olarak kendini kabul ettirdi

Farklar saptaması, İlk aşamada, farkların ölçülmesini gerekli kılar ve bu da, farkların, sağlam, geçerli ve kesin bir biçimde değerlendirilmesini sağlayan araçların (ölçekler, envanterler, cetveller) ortaya konmasını gerektirir Böylece, farklar ruhbilimi, psikometrinin bazı tekniklerini kullanır Farkların saptanması, şu konulara İlişkindir: 1 aynı bireyde görülen bir ya da birçok özellik;

2 aynı gruba bağlı birçok birey; 3 psikometri araçlarıyla belirlenen gruplar (örneğin, tedirginler ve tedirgin olmayanlar) ya da başka ölçütlere (hastalık, cinsiyet kategorileri, toplumsal sınıflar, vb) göre saptanan gruplar

Farklar ruhbilimi, ikinci aşamada, birçok özellik göz önüne alınarak saptanan farklar örgütlenmesi'ni tanımlar ve bunu, ya bu özellikler arasındaki karşılıklı ilişkilere ya da bu karşılıklı ilişkileri açıklayan etkileyici yapıya dayanarak gerçekleştirir Bu alanda, özellikle C Burt, R B Cattell, C Spearman, L L Thurstone tarafından, çeşitli inceleme modelleri ileri sürülmüş ve bunlar, bilişsel davranışlara uygulanmıştır Bireylerarası farklar, bilişsel ya da bilişsel olmayan süreçler (bunların gerilemesi, tek bir bireyde aynıdır) harekete geçirildiğinde gözlemlenen farklar olarak ele alınabilir Ama M Reuchlin, bireylerin, belli bir İşi yapmaları gerektiğinde, başvurabilecekleri birçok süreç zincirinden ancak seçtikleri birine başvurmaları bakımından da birbirlerinden farklılaşabileceklerini göstermiştir ( -> YARDIMCI süreç)

• Bireysel farkların gözlemlenme kesimleri Farklar ruhbilimi, genel ruhbilimin incelediği temel işlevlere de uygulandı Ama asıl katkısını ruhbilimin öteki kesimlerinde gösterdi, i R Pavlov, V Nebilitsin ve N Teplov, klasik biçimiyle koşullanmanın İncelenmesine, gerek farklar ruhbilimi, gerek genel ruhbilim bakımından katkıda bulundular H A Wİtkin, algı konusunda, bir dizi farklılıklar çözümlemesi geliştirdi Öte yandan, eğitim kesimiyle ilintili olarak bilgi alanı, bireysel farkların gözlemlenmesine elverişli bir alandı Bu alanda, P L Vernon ve J R Guilford, yararlı çalışmalar yaptılar Psikofizyoloji alanında, farklar ruhbilimi, 1945'te H Piéron'un başlattığı atılımı sürdürdü ve özellikle nörofizyolojik farkların davranışsal sonuçlan üzerinde durdu

Psikiyatride, tanı ölçekleri ve cetvelleri yapılması ve akıl hastalıklarında genetik çözümleme yöntemlerinin uygulanmaya başlanması, bir farklar psikopatolojisinin doğmasına yol açtı Bundan başka, günümüzde, bir farklar etolojisinin geliştiği ve bunun, A Anastasi ya da L Cronbach tarafından ileri sürülen bazı yöntemleri, türlerarası davranışlara (bazı balıklarda savunma ya da saldırma davranışları, primatlarda ses çıkarma davranışları gibi) uygulamaya çalıştığı görülmektedir Farklar ruhbilimi, L Tyler'in incelemelerinin de gösterdiği gibi, uygulamalı ruhbilime bir yöntembilim sağladığı gibi, çalışan insanın çeşitli davranışlarının saptanmasını sağlayan testler de ortaya koydu

Farklar ruhbilimi, bu gözlem kesimlerine oranla çift yönlü bir rol oynar 1 Bu kesimlerden , kuramsal modeller alır Gerçekten de, farklar ruhbilimi, karşılıklı bağıntıların incelenmesine dayanır, ama bu bağıntıların nedensel bir şema içine sokulması ancak, kuramsal bir şema kullanıldığında olanaklıdır ve bu yüzden farklar ruhbilimi, ruhbilimin genel modellerine dayanmak zorundadır 2 Buna karşılık, bireysel farkların incelenmesi, genel yasaların saptanmasında yararlı olabilir Örneğin, risk yöntemi, etiyoloji ölçütlerine dayanılarak, kimi zaman tek kutuplu psikoz (yalnızca melankoli kutbu açıkça görülebilen manyako-depresif psikoz) ile çift kutuplu (manyako-depresif) psikoz arasında yapılan ayrımı doğrulamayı olanaklı kılar Çocuk ruhbilimi kesiminde R Zazzo, çocukta kişiliğin nasıl oluştuğunu göster mek için ikizlerin durumunu ele aldı René-Descartes Üniversitesi farklar ruhbilimi laboratuvarı, M Reuchlin'in ön ayak olmasıyla, genel ruhbilim sorunlarını, farklar yöntembilimiyle ele almayı amaçlayan bir dizi araştırmaya girişti • Bireysel farkların kaynağı Genetik çözümleme, farklar ruhbiliminin geniş ölçüde yararlandığı bir işlemsel kavramlar öbeği ortaya koydu Laboratuvarca incelenen canlılar arasındaki farkları belirlemek amacıyla, ortalama öğelerinin çözümlemesi uygulandı Bu yöntemi ilk kez R C Tryon, öğrenme sınamalarından geçirilen fareler arasındaki farkların kaynağını belirlemek amacıyla kullandı (1935 -1940 arasında) J Hirsch, yer çekimine dayanan yön belirleme ve öğrenme yetenekleriyle birbirinden farklı ikikanatlıla-rın kökenlerini inceledi J Royce, fare soylarında, heyecansal tepki farklarının öğelerini inceledi Kişilik ve zekâ özelliklerini belirlemek için, çeşitlenme öğelerinin incelenmesine başvuruldu J Shields, ikizler yöntemini kullanarak zekâ düzeyi ve kişilik konusunda birçok gözlemi bir araya getirdi, ikizler yöntemini benimseyen birçok ruhbilimci, ailelere uygulanan psikiyatri anketlerinin ve evlat edinme olaylarına ilişkin incelemelerin sağladığı sonuçların, ruhsal bozuklukların kalıtımsal olarak geçtiği varsayımıyla (bu geçişi sağlayan mekanizmanın bilinmemesine rağmen) uyuştuğunu göstermeye çalıştı