Şan,müzikal Tonların Insan Sesiyle Elde Edilmesi.

ŞAN

Şan,müzikal tonların insan sesiyle elde edilmesiEn eski müzik yapma biçimidirTekniği fiziksel olarak çok kesin biçimde tanımlanabilirBu teknik,ciğerlerin körük biçiminde kullanılmasına ,gırtlaktaki ses tellerinin kamış ya da bir vibratör gibi,göğsün ve kafatası boşluklarının ise bir nefesli çalgının borusu gibi ampflikatör işlevi görmesine,dil,damak,diş ve dudakların da sözleri en iyi iletecek biçimde kullanılmasına dayanırŞan eğitiminde bu dört mekanizmanın eşgüdüm içinde çalıştırılması öğretilirEğitimin sonunda şarkıcının müzik sesi niteliğine sahip (akortlu) ses çıkarması,sesini çeşitli yükseklik (tizlik-peslik) ve gürlük derecelerinde rahatlıkla kullanılması,art arda seri olarak gelen notalarda sesini ustalıkla çevirebilmesi beklenirSesinin istikrarlı bir biçimde akmasını sağlayan çeşitli mekanizmaları eşgüdüm içinde çalıştırmak da ondan beklenenler arasındadır

Modern şan üslupları genellikle İtalyan bel canto tekniğinden kaynaklanmıştırBel can-to tekniğinin kökeni de 16yüzyılın çoksesli ( çok partili) müziğindedirBu müzikte,sözlerin anlam ve duygularını iletmeye önem veriliyoro nedenle şarkıcıların çok geniş bir anlatım kapasitesinin bulunması isteniyorduDönemin kontrpuana dayanan çoksesli yapıtlarında,şarkıcıların bir çalgının başarabileceği zorluktaki pasajları sesleriyle gerçekleştirmesi gerekiyorduŞan sanatı buna uygun olarak,şarkıcılara en yüksek anlatım gücünü ve çeşitliliğini verecek bir biçimde gelişti

Bel canto şan tekniği öncelikle,tek bir nota üzerinde ses tonu gürlüğünün artırılıp azaltılabilmesi üzerine kurulmuşturAma ses tonunun hacminde gerçekleştirilen çeşitleme ile gürlüğünde gerçekleştirilebilen çeşitleme farklıdırBel canto üslubu gürlük tekniğine dayanırYani ses,yalnızca daha büyük bir ses hacminin elde edilmesini sağlayan ağız boşluğunu büyüterek değil,ses telleri üzerindeki hava basıncının artırılıp azaltılmasıyla değiştirilirAyrıca bu teknik sesin ,biri gırtlağın görece inik konumda olduğu sırada üretilen bir diyapozon tonu,biri de gırtlağın yüksek konuma çıkmasıyla üretilen bir flüt tonu olmak üzere,iki "ton"u olduğu ilkesine dayanırHem bel canto tekniğinde söyleyen şarkıcılar,hem de besteciler bu farkları biliyorlardıBununla birlikte bu ayrım,Richard Wagner ve ondan sonraki bestecilerin daha kapsamlı bir şan üslubu getirmeleri üzerine büyük ölçüde ortadan kalktıÇeşitli bel canto türleri arasında canto spianato,canto fiorito ve canto declamato vardı

Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

Bel canto şan tekniğinde göğüs,kalkık,karın içeriye çekik durumdadırgırtlak alçaltılırken yumuşak damak yükseltilir ve çene boğazı açacak biçimde geri çekilirEn önemli nokta da doğru soluk alıp vermektirÜst karın kaslarının kasılması diyafram üzerindeki denetimi sağlarBu da ciğerlerde biriken havanın korunmasına ve denetime olanak verirDiyaframın görevi hava basıncını düzenlemek,gırtlağın görevi ise hava akışının niteliğini yani sesin yüksekliğini ve kalitesini belirlemektirVibrazione olarak bilinen bir alıştırma şarkıcıya ,sesini gırtlakta denetleme ve notaya yumuşak bir biçimde girerek gırtlak basıncıyla ses hacmini artırma yeteneğini kazandırır

Daha sonraki şan okulları,sesin kafatasının boşluklarında (mask) tınlatılmasına çok önem verdilerOysa bu tınlama sesin yayılma gücünü değil,yalnızca hacmini etkiliyorduGerek bu şarkıcılar,gerekse daha sonraki ,sözlerle şarkının birliğini gerçekleştiren parlando şarkıcılar bu yolla tınlatmadan bilinçli olarak yararlandılarve bel canto şarkıcıların tersine fiziksel mekanizmaları daha az kullandılar

Berlioz,Verdi ve Wagner gibi bestecilerin çalışmalarıyla orkestranın gelişmesi,şarkıcıları (bel canto üslubunda bilinmeyen ) yeni ses büyütme yöntemleri aramaya yöneltti ve "yankılamaya dayanan şan" yöntemi oluşturulduBu yöntemde,burun boşluğu,sert damak ve dişler ,ses büyütücü olarak kullanılıyorduBu okulun izleyicileri sesin şarkının yapısına göre belli bir tınlama bölgesine "oturtulması" gerektiğini savundularAyrıca bu okul,ses sanatının temelindeki ilkenin "konuşturmuşçasına şarkı söylemek" olduğunu öne sürüyordu

Wagner ve ondan sonraki bestecilerin ses yapıtları,şan üslubunun ilkelerini değişikliğe uğrattıBunun nedeni,insan sesinin bu bestecilerin kullandığı çok büyük orkestralar içinde kaybolmasıydıParlando tekniği ise sonunda,Arnold Schoenberg ile onu izleyen bestecilerin kullandığı Sprechstimme"nin yerleşmesini sağladıPopüler müziğe giren mikrofon ise daha hafif seslerin bile kullanılmasına olanak verdi



Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir