Çocuklarda Okul Fobisi

Çocuklarda Okul Fobisi

Okul korkusunun temelinde, çocuğun bağlandığı birinden ayrılma kaygısı yatıyor Bu sorunun, çocuk psikolojisi göz önüne alındığında normal olduğunu belirten uzmanlar, annelerine aşırı bağımlı olarak büyümüş çocuklarda okul korkusunun daha yoğun olarak görüldüğüne dikkat çekiyor Çözüm ise, çocuğu dinlemek ve ona karşı dürüst olmak…

Okul fobisi nedeniyle okula gitmek istemeyen çocuklara nasıl davranılması gerekir?
* Okul reddi tam olarak nedir? Hangi yaşlarda daha sık görülür?

Okul korkusu, okul reddi olarak adlandırılan durum aslında temel olarak çocuğun annesinden veya bağlandığı diğer bir kimseden, ki bu kişi baba, babaanne, anneanne veya bakıcı da olabilir, ayrılmakta çektiği sıkıntının bir sonucu olarak ortaya çıkar Aslında ayrılık korkusu denilen durum çocuklarda normal bir gelişim süreci gösterir Yaşamın ikinci altı ayında başlar, 15 ve 21 aylarda giderek artar ve 3 yaşından sonra azalarak kaybolur Birçok çocuk zamanla bu ayrılıklarla başa çıkabilecek kapasiteyi geliştirse de, bazı çocuklarda çeşitli nedenlerle ayrılık çok ciddi bir tehlikeymiş gibi yaşanır

* Görülme sıklığı nedir?

Çocuklarda her yaşta ortaya çıkabilecek bu durum en sık olarak ilk ayrılıkların yaşandığı 6-7 yaşlarında, ilkokula başlama dönemlerinde görülse de, 11-14 yaşlarında da sık olur Çocuklarda sık karşılaşılan bir durumdur ve her yüz çocuktan dört yada beşinde görülür Yaşla beraber azalır ve ergenlik döneminde oran her yüz çocuktan ikisi yada üçüne doğru düşer Küçük yaşlarda kız ve erkek çocuklarda eşit oranlarda görülürken, ergenliğe doğru kız çocuklarda artış görülebilir

* Çocukluk dönemi ile ergenlik dönemi arasında problemin nedenleri açısından farklılıklar var mıdır?

Evet, aslında her yaştaki görünümü farklı olabilir Yani altı yaşında okula ilk başlayan çocuktaki belirtilerin nedeni çoğu zaman az önce bahsettiğim ayrılık problemiyken; okula belirli bir süre devam etmiş olan 9-10 yaşlarındaki bir çocuğun okula gitmek istememe nedenleri bambaşka olabilir Okula gitmek istememe, çocuklar açısından ciddi bir problemin göstergesi olabilir Bunların arasında çocuklardaki depresyon ve kaygı bozuklukları da bulunabilir ve bu problemi yaşayan her çocukta altta yatan neden araştırılmalıdır Ergenlerde de oldukça sık bir şekilde karşılaştığımız bu problem, aileleri çok zor durumlara sokabilir Genellikle çocuklardaki gibi ayrılık kaygısından değil, aile ile yaşadıkları ciddi çatışmalar sonucunda ergenin aileye resti şeklinde yada okuldan kaçma şeklinde olabilir Ama bu durum okul korkusu olarak değerlendirilmemelidir Okuldan kaçan birçok çocukta yalan söyleme, saldırganlık, kavga çıkarma gibi, asıl soruna eşlik edebilecek bazı davranış problemleri bulunabilir Bu gibi durumlarda probleme daha farklı yaklaşmak gerekir

* Hangi çocuklarda okul korkusu daha sık gözlenir? Hangi belirtileri gösterirler?

Daha sık olarak bireyselleşme sürecinde sıkıntılar yaşayan, annesinden ayrılamamış ve annesine bağımlı, yalnız kalamama, gece korkuları, gece kabusları, hayvanlardan aşırı korkma gibi şikayetleri bulunan ve anne-babayla beraber yatan çocuklarda gözlenir Genellikle bebeklik döneminde korunaklı büyütülmüş çocuklardır bunlar Hatta daha önce annesinden hiç ayrılmamış da olabilirler Bu çocukların anneleri de ev hanımı, çocuklarına çok düşkün, çocukların sağlık problemleriyle çok ilgili, çocuğu kendine bağımlı kılan, başlarına bir şey gelmesinden sürekli endişe duyan, sürekli göz önünde bulundurmak isteyen, çocuklarını hayal kırıklığına uğratmamak için ellerinden geleni yapan bireylerdir Bu şekilde büyüyen bir çocuk da farkında olmadan dış dünyayı bir tehdit olarak algılar Ailelerdeki genel bir disiplin eksikliği de bu duruma yol açabilir Çocuklar okula gittiklerinde, başlarına bir şey gelmesinden veya anne-babalarının başlarına kötü bir şey gelmesinden çok korkarlar ve sık sık telefonla iyi olduklarını duymak isteyebilirler Eğer okula bir ebeveynle beraber gelmişler ise, sırada beraber oturmak veya pencereden sürekli onları kontrol etmek isterler Göremedikleri zaman çok büyük bir sıkıntıya girebilirler ve bir sonraki gün okula gitmeyi tamamen reddedebilirler

* Bu problemi tetikleyen nedenler var mıdır?

Çocuklarda problemi başlatan bazı faktörler olabilir Örneğin; ailedeki bir bireyin hastalanması veya yakın akrabalarından birinin kaybı Bazen bir kardeş doğumu, ailedeki tartışma veya kavgalar da ortaya çıkarıcı faktörler olabilir Çocukların bazılarını sabah yataktan kaldırmak bile mümkün olmazken, bazıları okula gitmeyi kabul eder görünür ama servise binmeyi reddedebilir Bazıları ise okula kadar gidip kapı önünde yoğun bir ağlama ve hırçınlık gösterebilir Özellikle aile ile geçirilmiş bir tatil veya hafta sonu sonrasında genellikle haftanın ilk günü, okula gitmeye dirençle beraber başlayabilecek baş dönmesi, baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı, kusma, çarpıntı, sık sık tuvalete gitme, ishal gibi bedensel belirtiler olabilir Sıklıkla aileleri bu belirtiler daha da telaşlandırır ve fiziksel bir hastalık olabileceğini düşünürler

* Çocuklarda okul korkularının nedenleri neler?

Ayrılık kaygısı okula gitmek istememeye yol açsa da, nedenler çok farklı da olabiliyor Problemin ne zaman başladığı, ne şekilde ve hangi durumlarda ortaya çıktığının belirlenmesi çok önemlidir Bazı çocuklar sosyal ortamlara girmekten çekindikleri için okula gitmek istemeyebilirler Çocuk çok utangaç olabilir ve sınıf içerisinde arkadaşlarının arasında söz almaktan çekiniyor olabilir

Okul Fobisi

*Okul fobisi nedeniyle okula gitmek istemeyen çocuklara nasıl davranılması gerekir?

Okul korkusunun temelinde, çocuğun bağlandığı birinden ayrılma kaygısı yatıyor Bu sorunun, çocuk psikolojisi göz önüne alındığında normal olduğunu belirten uzmanlar, annelerine aşırı bağımlı olarak büyümüş çocuklarda okul korkusunun daha yoğun olarak görüldüğüne dikkat çekiyor Çözüm ise, çocuğu dinlemek ve ona karşı dürüst olmak?



* Okul reddi tam olarak nedir? Hangi yaşlarda daha sık görülür?

Okul korkusu, okul reddi olarak adlandırılan durum aslında temel olarak çocuğun annesinden veya bağlandığı diğer bir kimseden, ki bu kişi baba, babaanne, anneanne veya bakıcı da olabilir, ayrılmakta çektiği sıkıntının bir sonucu olarak ortaya çıkar Aslında ayrılık korkusu denilen durum çocuklarda normal bir gelişim süreci gösterir Yaşamın ikinci altı ayında başlar, 15 ve 21 aylarda giderek artar ve 3 yaşından sonra azalarak kaybolur Birçok çocuk zamanla bu ayrılıklarla başa çıkabilecek kapasiteyi geliştirse de, bazı çocuklarda çeşitli nedenlerle ayrılık çok ciddi bir tehlikeymiş gibi yaşanır

* Görülme sıklığı nedir?

Çocuklarda her yaşta ortaya çıkabilecek bu durum en sık olarak ilk ayrılıkların yaşandığı 6-7 yaşlarında, ilkokula başlama dönemlerinde görülse de, 11-14 yaşlarında da sık olur Çocuklarda sık karşılaşılan bir durumdur ve her yüz çocuktan dört yada beşinde görülür Yaşla beraber azalır ve ergenlik döneminde oran her yüz çocuktan ikisi yada üçüne doğru düşer Küçük yaşlarda kız ve erkek çocuklarda eşit oranlarda görülürken, ergenliğe doğru kız çocuklarda artış görülebilir

* Çocukluk dönemi ile ergenlik dönemi arasında problemin nedenleri açısından farklılıklar var mıdır?

Evet, aslında her yaştaki görünümü farklı olabilir Yani altı yaşında okula ilk başlayan çocuktaki belirtilerin nedeni çoğu zaman az önce bahsettiğim ayrılık problemiyken; okula belirli bir süre devam etmiş olan 9-10 yaşlarındaki bir çocuğun okula gitmek istememe nedenleri bambaşka olabilir Okula gitmek istememe, çocuklar açısından ciddi bir problemin göstergesi olabilir Bunların arasında çocuklardaki depresyon ve kaygı bozuklukları da bulunabilir ve bu problemi yaşayan her çocukta altta yatan neden araştırılmalıdır Ergenlerde de oldukça sık bir şekilde karşılaştığımız bu problem, aileleri çok zor durumlara sokabilir Genellikle çocuklardaki gibi ayrılık kaygısından değil, aile ile yaşadıkları ciddi çatışmalar sonucunda ergenin aileye resti şeklinde yada okuldan kaçma şeklinde olabilir Ama bu durum okul korkusu olarak değerlendirilmemelidir Okuldan kaçan birçok çocukta yalan söyleme, saldırganlık, kavga çıkarma gibi, asıl soruna eşlik edebilecek bazı davranış problemleri bulunabilir Bu gibi durumlarda probleme daha farklı yaklaşmak gerekir

* Hangi çocuklarda okul korkusu daha sık gözlenir? Hangi belirtileri gösterirler?

Daha sık olarak bireyselleşme sürecinde sıkıntılar yaşayan, annesinden ayrılamamış ve annesine bağımlı, yalnız kalamama, gece korkuları, gece kabusları, hayvanlardan aşırı korkma gibi şikayetleri bulunan ve anne-babayla beraber yatan çocuklarda gözlenir Genellikle bebeklik döneminde korunaklı büyütülmüş çocuklardır bunlar Hatta daha önce annesinden hiç ayrılmamış da olabilirler Bu çocukların anneleri de ev hanımı, çocuklarına çok düşkün, çocukların sağlık problemleriyle çok ilgili, çocuğu kendine bağımlı kılan, başlarına bir şey gelmesinden sürekli endişe duyan, sürekli göz önünde bulundurmak isteyen, çocuklarını hayal kırıklığına uğratmamak için ellerinden geleni yapan bireylerdir Bu şekilde büyüyen bir çocuk da farkında olmadan dış dünyayı bir tehdit olarak algılar Ailelerdeki genel bir disiplin eksikliği de bu duruma yol açabilir Çocuklar okula gittiklerinde, başlarına bir şey gelmesinden veya anne-babalarının başlarına kötü bir şey gelmesinden çok korkarlar ve sık sık telefonla iyi olduklarını duymak isteyebilirler Eğer okula bir ebeveynle beraber gelmişler ise, sırada beraber oturmak veya pencereden sürekli onları kontrol etmek isterler Göremedikleri zaman çok büyük bir sıkıntıya girebilirler ve bir sonraki gün okula gitmeyi tamamen reddedebilirler

* Bu problemi tetikleyen nedenler var mıdır?

Çocuklarda problemi başlatan bazı faktörler olabilir Örneğin; ailedeki bir bireyin hastalanması veya yakın akrabalarından birinin kaybı Bazen bir kardeş doğumu, ailedeki tartışma veya kavgalar da ortaya çıkarıcı faktörler olabilir Çocukların bazılarını sabah yataktan kaldırmak bile mümkün olmazken, bazıları okula gitmeyi kabul eder görünür ama servise binmeyi reddedebilir Bazıları ise okula kadar gidip kapı önünde yoğun bir ağlama ve hırçınlık gösterebilir Özellikle aile ile geçirilmiş bir tatil veya hafta sonu sonrasında genellikle haftanın ilk günü, okula gitmeye dirençle beraber başlayabilecek baş dönmesi, baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı, kusma, çarpıntı, sık sık tuvalete gitme, ishal gibi bedensel belirtiler olabilir Sıklıkla aileleri bu belirtiler daha da telaşlandırır ve fiziksel bir hastalık olabileceğini düşünürler

* Çocuklarda okul korkularının nedenleri neler?

Ayrılık kaygısı okula gitmek istememeye yol açsa da, nedenler çok farklı da olabiliyor Problemin ne zaman başladığı, ne şekilde ve hangi durumlarda ortaya çıktığının belirlenmesi çok önemlidir Bazı çocuklar sosyal ortamlara girmekten çekindikleri için okula gitmek istemeyebilirler Çocuk çok utangaç olabilir ve sınıf içerisinde arkadaşlarının arasında söz almaktan çekiniyor olabilir

Anneler okul fobisinin suçlusu siz olabilirsiniz!

Okul fobisi, kuvvetli bir endişe nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir Okul fobisi olan çocuklarda mide bulantısı, karın ağrısı ya da baş ağrısı gibi şikayetler görülür International Hospital'dan Psikolog Dr Ferahim Yeşilyurt, okul fobisini anlattı



Okul fobisine, eğitimin ilk yıllarında, yani anaokuluna ve ilköğretime başlangıçta daha sık rastlanır Yoğun görülen ikinci yaş dilimi ise 11-14 arasıdır Özellikle anne ya da babasına çok düşkün, evde aşırı özen gösterilen çocuklarda daha sık okul fobisine rastlanıyor Okul fobisi olan çocukların yaşamlarının daha önceki yıllarında, anneleri tarafından aşırı özen içinde büyütüldükleri görülür Bu tür annelerin sürekli olarak çocukları memnun ettikleri, onları sürekli olarak hayal kırıklığına uğramaktan korudukları dikkatimizi çekiyor Okul, çocuk açısından öncelikle arkadaş ve oyun demektir Fobisini yenmek için bu özellikleri vurgulamakta yarar var Yeni arkadaşlarıyla yeni oyunlar oynayacağı anlatılabilir Okuldan korktuğu için çocuk eve geri götürülmemelidir Böyle yapılması çocuğun korkusunu pekiştirir

Çocuklarda Okul Fobisiyle Nasıl Başa Çıkılır?

Okula bu yıl başlayacak çocuklar, ailelerinden ilk kez uzun süreli ayrı kalacak ve dış dünya ile ilk karşılaşma dönemini yaşayacak Bu dönemin başarıyla atlatılmasında öğretmen ve ailelere büyük görev düşüyor


Denizli Devlet Hastanesi Çocuk Psikiyatri Uzmanı Dr Şermin Yalın, çocukların önemli bölümünün okula uyum sürecini sağlıklı biçimde atlatırken, bazı çocuklar için okula gitmenin sürekli bir kaygı kaynağı haline dönüştüğünü kaydetti Yalın, ''okul korkusu''nun, okula yeni başlayan çocukların anne babalarından ayrılmaktan dolayı duydukları endişe, çocuğun okul ortamında rahatsız eden ya da korkutan bir durumdan dolayı okula gitmek istememesi, aileden ayrılarak yeni bir sosyal ortama uyum sağlama endişesi olarak karşılarına çıktığını ifade ederek, şöyle devam etti:

''Okula ilk adım, çocukların aileden ilk defa uzun süreli ayrılması ve dış dünya ile ilk karşılaşma dönemi olması nedeniyle önemli Okula alışma döneminde anne-baba tarafından aşırı korunan, kural ve sınırlamalar öğretilmeyen, duygusal olarak yaşının olgunluğuna sahip olmayan çocuklar, yaşıtlarına göre daha fazla zorlanmaktadırlar Okul korkusu taşıyan çocuklara karşı en büyük destekçi öğretmen ve aileleridir Çocuğun okula gitmesi konusunda ödün verilmemeli, mutlaka okula gitmesi sağlanmalıdır Bu çözümün yarısıdır''

Çocuğa, okulun amacını açıklamak, okula gitmesi konusunda ailenin tüm fertlerinin kararlı ve tutarlı olmasının da işe yarayacağını aktaran Yalın, açıklamasında, ''Okula gitmemesi halinde, yapılan çalışmalardan geri kalacağı ve bunun kendisi için bazı aksaklıklara yol açacağı anlatılmaya çalışılmalıdır Bazen çocuklar kendiliğinden eve dönebilir, bu durumda da yapılması gereken onu okula geri göndermektir Okula gitmediğinden dolayı çocuğun korkusu ve gözyaşlarıyla alay edilmemelidir Vedalaşmaları çabuk ve kısa süreli tutarak, ayrılıkların doğal olduğu hissettirilebilir'' ifadelerine yer verdi

ANLAŞILDIĞINI HİSSETTİRİN

Yalın, çocuğun endişeleri, duyguları üzerinde konuşmanın hem sıkıntısını paylaşmasını hem de anlaşıldığını hissedip rahatlamasını sağlayacağına vurgu yaparak, sıkıntılı durumun geçici olabileceği, kendisiyle aynı durumda olan başka çocukların da olduğunun anlatılması önerisinde bulundu

Öğretmenlere de önemli görevler düştüğünü anlatan Yalın, açıklamasında şunları kaydetti:
''Öğretmenler çocuğun okulda kendini terk edilmiş ve yalnız hissetmesine yol açacak davranışlardan kaçınmalı Okulda çocuğun ilgisini çekecek sınıf içi aktiviteler çoğaltılabilir Çocuk sınıf içi çalışmalara katılmaya zorlanmaktan kaçınılmalı, başlangıçta kolaylıkla üstesinden gelebileceği görevleri alması için yüreklendirilmelidir Anne ve babalar eğitilerek okulda yeterli bakım ve eğitim olmadığı yolundaki inanç yok edilip, ailenin aşırı koruyucu tavırlardan kurtulması sağlanabilir Bu inanç kaybolursa çocuklar okula başlamadan önce ailedeki kaygılı konuşmalardan etkilenmeyeceklerdir''

Çocuklarda okul fobisinin belirtileri

Çocuklarda okul fobisinin belirtileri şöyle

Çocuk "okul" kelimesini duyunca atağa geçer

Okula karşı son derece ilgisiz ve isteksizdir


Öğretmenden ve evinin dışındaki yapılardan korkar

Telaşlı, huzursuz ve içe dönük yaşamayı seçer

Arkadaş edinmez ve okula gitmemek için herhangi bir fiziksel nedene dayanmayan asılsız hastalıklar ortaya atar

Okul fobisi, hem psikolojik (ağlama, sinirlilik, saldırganlık gibi normal olmayan davranışlarla) hem de fiziksel (baş ağrısı, mide bulanması, iştahsızlık) gibi birtakım sorunlarla kendini gösterir Bu tip sorunlarla karşılaşan anne-baba mutlaka bir doktora başvurmalı

Okul fobisine, okul ve aileden kaynaklanan sorunlar sebep oluyor

Aile faktörü: Aşırı kollamacı, telaşlı, sarmalayan ailelerin çocuklarında, okula başlayana kadar ailesi dışında bir sosyal hayatı olmayan çocuklarda, boşanan ailelerin bir ebeveynine bağlı olarak yaşayan çocuklarda, ailesinden birini ölüm, hastalık gibi bir sebeple kaybeden çocuklarda daha sık görülüyor

Okul faktörü: Çok kalabalık sınıflarda, sert mizaçlı bir öğretmenin sınıfında, baskıcı, ezberci, hırpalayan ve aşırı kuralcı eğitim sistemlerinde daha sık görülüyor

Yedi yaş grubu çocuklarının taşıdıkları bazı özellikler:

Oryantasyon çalışmasında ailelere büyük görev düştüyor Özellikli yedi yaş çocuğunun psiko-sosyal özelliklerine uygun davranılması gerekiyor

Yedi yaş grubu çocuğu kalıcı, sağlam ilişkiler kurabilir

Doğru ve yanlışı ayırabildiği için kuralların gerekliliğine inanır ve davranışlarının bilincindedir

Olumsuz bir davranışı olduğu takdirde nasıl bir uyarı alacağını bilir