Ammonit,soyu Tükenmiş Kafadanbacaklılar Grubu.

Ammonitler




Milyonlarca yıl önce denizlerdeki en kalabalık canlı grubunu oluşturan soyu tükenmiş hayvanlardır
Günümüzden 245 milyon yıl önce denizlerde beliren ve 65 milyon yıl önce yeryüzünden silinen bu hayvanlar salyangoz, istiridye, ahtapot gibi yumuşakçalarla aynı grupta sınıflandırılır

Ammonitlerden günümüze ulaşan tek iz, kayalarla kaynaşarak fosilleşmiş (taşlaşmış) olan sert kabuklarıdır Bir saat zembereği gibi sarmal biçimde kıvrılmış olan bu yassı kabuklar (kavkılar), bildiğimiz bazı tatlı su salyangozlarının kabuğuna oldukça benzer; yalnız ammonitler de kabuğun içi, odacıklar oluşturacak biçimde bölmelere ayrılmıştır

Bazı ammonit türlerinde kabuğun çapı 2 metreye yaklaşırsa da, bulunan fosil örneklerden çoğu ancak 3 cm genişliğindedir

Canlı bir ammonit’in neye benzediğini kestirmek için yalnızca düş gücümüze başvurabiliriz Ama bilim adamları bu hayvanın sedefli notilus (Nautilus) denen bir deniz canlısına benzemesi gerektiğini düşünüyorlar

Bir ammonit’in kayalar üzerinde bıraktığı bu 140 milyon yıllık ize bakarak, kabuğunun odacıklara ayrılmış olduğu kolayca görülebilir

Ammonitlerin fosilleşmiş kalıntıları jeologlar açısından son derece önemlidir Çünkü jeologlar inceledikleri bir kayaç katmanının yaşını saptayabilmek için bu kalıntılardan yararlanırlar

Yeryüzündeki varlıkları 180 milyon yılı aşan ammonitler bu süre içinde bütün canlılar gibi evrim geçirdiler; kabuklarının biçimi ve yapısı sürekli değişti

Bunedenle, değişik cinsten ammonitlerin kabukları arasında büyük farklılıklar vardır Örneğin Arnioceras cinsinin üyelerinde, kabuğun içindeki odacıklar basit bölmelerle birbirinden ayrılmıştır

Phylloceras cinsinden ammonitlerde ise odacıkları ayıran bölmeler çok karmaşıktır Bu farklılıklar jeologların yüzlerce ammonit türünü ayırt ederek tanımlayabilmesine olanak sağlar

Ammonit fosilleri, içine gömülü oldukları kayalarla aynı maddeden yapılmış gibi görünür Bazıları da sedef gibi parlar

Bunun nedeni, kabuktaki sedef katmanlarının bozulmadan korunması ya da bazı kimyasal maddelerin-fosilin içine sızmış olmasıdır

Ammonit tümüyle ufalanıp yok olur ve yerine pirit denen kükürtlü demir minerali dolarsa bu kez bütün fosil altından yapılmış gibi ışıldar

Ammonit,soyu tükenmiş kafadanbacaklılar grubuGünümüzdeki sedefli notilusun ( Nautilus) akrabasıdırDevoniyen ( y395-345 milyon yıl önce) ile Kretase ( Tebeşir) (y136-65 milyon yıl önce) arası dönemden kalma deniz kayaçlarında sık sık fosillerine rastlanırKabuklu bir hayvan olan ammonitlerin çoğu avcıdırHayvanın değişik derinliklere uyum sağlaması için hidrostatik bir aygıt işlevi gören düz ya da halkalı kabuğu aynı zamanda gövdeyi koruyup desteklemeye yararAmmonitleri notiluslardan ayıran en belirgin özellik,kabuğun içini bölmelere ayıran duvarların kabukla bitiştiği yerlerdeki oldukça girintili çıkıntılı ve karmaşık birleşme çizgileridir( suturalar)Ammonitler,sığ deniz sularındaki yaygın coğrafi dağılımları geçirdikleri hızlı evrim ve kolayca tanınan özellikleri nedeniyle önemli kılavuz fosilleridirZaman içinde her birinin birleşme çizgileri bir öncekinden daha karmaşık olan üç ammonit grubu birbirinin yerini almıştırBirleşme çizgisinin biçimi oldukça basit olan ve gonyatit ( Goniatiles) adıyla bilinen ammonitler Palezoyik ( Birinci) zamanda ( y570-225 milyon yıl önce) ortaya çıkmıştırSeratit ( Ceratites) denilen ve birleşme çizgileri çok kıvrımlı olan ammonitler ,gonyatitlerin yerini almıştırve özellikle Triyas Döneminde ( y225-190 milyon yıl önce) çok yaygındırÇoğu ammonit cinsinin soyu bu dönemin sonunda tükenmiş,ancak bazıları Kretase Dönemi boyunca yaşamını sürdürerek evrim geçirmiştirBu ammonitlerin ayırt edici özelliği,ammonit deseni adı verilen iç içe geçmiş karmaşık bir birleşme çizgisidir

Kaynak:AnaBritannica cilt 2 frmsinsinetiçin derlenmiştir