Bireysel Emeklilik Sistemi ve şahıs Sigortaları Için ödenen Katkı Payı ve Primlerinin Gelir Vergisi Karşısındaki Durumu

BİREYSEL EMEKLİLİK SİGORTA PRİMLERİNİN VERGİ MATRAHINDAN İNDİRİMİ

Bireysel emeklilik sistemi ve şahıs sigortaları için ödenen katkı payı ve primlerinin gelir vergisi karşısındaki durumu ve işverenlerce bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının gider olarak indirimi ve ölüm, maluliyet ve benzeri risklere karşı yapılan riziko teminatları ile birikimli teminatların aynı poliçede (karma poliçe) gösterilmesi halinde vergilemenin nasıl yapılacağı, makalemizin konusunu oluşturmaktadır



I Ödenen Katkı Payları Ve Sigorta Primlerinin Ücret Matrahının Tespitinde İndirimi:

Vergiye tabi ücret matrahının tespitinde bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payının elde edilen ücretin %10'una kadar olan kısmı indirim konusu yapılabilecektir Bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin ise elde edilen ücretin %5'ine kadar olan kısmı ücret matrahının tespitinde indirilebilecektir

Ø Bireysel emeklilik sistemi ile diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar ücretin %10'u ile sınırlı olacaktır Bu durumda şahıs sigorta primleri için %5'lik sınır ayrıca aranacaktır

İndirim konusu yapılacak katkı payı veya prim tutarının tespitinde esas alınacak ücret işveren tarafından çalışana hizmeti karşılığında ödenen aylık (maaş), prim, ikramiye, sosyal yardımlar ve zamlar gibi sürekli nitelikteki ödemelerin brüt tutarlarının toplamı olacaktır

Bir takvim yılı içerisinde bireysel emeklilik ve diğer şahıs sigorta primleri ile ilgili olarak yapılabilecek indirim tutarı asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacaktır Bu sınırlama yıllık bazda dikkate alınacak olup, yıl içinde asgari ücret tutarında meydana gelebilecek değişiklikler, indirim yapılacak tutarların hesabında dikkate alınacaktır

Ücretlinin eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için ücretli tarafından ödenen primler ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları da yukarıda belirtilen sınırlamalar çerçevesinde indirim konusu yapılabilecektir

Örnek: Kasım 2007 döneminde bireysel emeklilik sistemine katılan bir ücretlinin ücret matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği katkı payı ve prim tutarlarının belirlenmesine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir

Aylık Brüt Ücret
5000,00 YTL

Bireysel Emeklilik Sistemi Katkı Payı Ödemesi
300,00 YTL

Şahıs Sigorta Primleri Ödemesi
100,00 YTL

Eş Adına Şahıs Sigorta Primi Ödemesi
200,00 YTL




Önceki Dönemlerde (Ocak-Ekim/2007) İndirim Konusu Yapılmış Toplam Tutar
2500,00 YTL

Asgari Ücretin Yıllık Tutarı
6885,00 YTL

Brüt Ücretin %10'u
500,00 YTL

Brüt Ücretin %5'i
250,00 YTL


Bu bilgilere göre, brüt ücreti 5000,00 YTL olan ücretli, bireysel emeklilik sistemi ve şahıs sigortaları için ödediği toplam 600,00 YTL’nin 500,00 YTL’lik kısmını (brüt ücretinin %10'u) gelir vergisi matrahının hesaplanmasında indirim konusu yapabilecektir Ücretlinin Kasım ayına kadar indirim konusu yaptığı tutar ile Kasım ayında indirim konusu yapabileceği tutarın toplamı asgari ücretin yıllık tutarından düşük olduğu için, asgari ücret tutarı ile ilgili sınırlamanın Kasım ayında yapılabilecek indirim tutarına bir etkisi olmayacaktır



Ø İndirim Konusu Yapılacak Prim ve Katkı Payı Ödemeleri Nereye ve Nasıl yapılacak?

Prim ve katkı payı ödemeleri makbuz karşılığı doğrudan sigorta veya bireysel emeklilik şirketine yapılabileceği gibi, banka şubeleri, bankaların otomatik para çekme makineleri (ATM), internet veya telefon bankacılığı, kredi kartları veya posta çeki aracılığıyla da yapılabilmektedir

Ayrıca,ödeme tutarı ve tarihinin; sigorta veya bireysel emeklilik şirketlerince düzenlenen makbuzlarla ya da ödeyenin adı ve soyadı, ödemenin ait olduğu dönem, ödenen prim veya katkı payı tutarı, ödeme yapılan sigorta veya bireysel emeklilik şirketinin unvanı ve ödemenin türüne (Şahıs sigorta primi veya bireysel emeklilik katkı payı) ilişkin bilgilerin yer alması koşuluyla banka dekontları, otomatik para çekme makinesi makbuzları, kredi kartı ekstreleri ve posta çekleri ile tevsik edilebilir

Ø Katkı Payı ve Primler Ne Zaman İndirim Konusu Yapılır?



Ücretli veya işveren tarafından ödenen prim ve katkı payının ilgili olduğu ayda indirilemeyen kısmı, izleyen aylara ait ücretin matrahından indirilemeyecektir



Ø Geçmiş Dönemlere Yönelik Yapılan (Gecikmiş) Ödemeler Durumu Ne Olacak?

Geçmiş dönemlere ilişkin olarak yapılan prim ve katkı payı ödemelerin düzeltme yoluyla ödemenin ilgili olduğu dönemin matrahının tespitinde indirim konusu yapılmaz Ancak ödemenin geçmiş dönem, cari dönem veya izleyen dönemleri de içeren bir ödeme olması halinde, geçmiş döneme ilişkin prim ve katkı payı tutarı da ödemenin ilgili olduğu kalan aylarda indirim konusu yapılabilecektir

Örnek :

1200,00 YTL aylık ücret geliri elde eden bir hizmet erbabı 01/01/2007 tarihi itibariyle kendisine ait hayat sigortası sözleşmesi yapmış olup, ilgili sigorta şirketine Ocak_Haziran 2007 aylarına ait (6 aylık) toplam 300,00 YTL sigorta primini 12/02/2007 tarihinde defaten ödemiştir Sözü edilen ücretli sigorta primine ait makbuzu da 13/02/2007 tarihinde işverenine ibraz etmiştir

Aylık dönemlerde ödenmesi gereken özel şahıs sigorta priminin bir defada toplu olarak ödenmesi halinde, ücretin vergi matrahının tayininde, primin bir aylık ücret gelirinin (1200,00 YTL) %5'i olan 60,00 YTL'ye kadar olan kısmı indirim olarak dikkate alınabilecektir Buna göre, altı aylık toplu ödenen prim tutarı makbuzun ibraz edildiği ay dahil olmak üzere, primin ait olduğu kalan ay sayısına bölünerek kalan her bir aya isabet eden aylık tutar (300/5= 60,00 YTL) tespit edilecektir Bu tutar Şubat, Mart, Nisan, Mayıs ve Haziran aylarının vergi matrahının tayininde indirim olarak dikkate alınacak, prim ödeme belgesinin işverene ibraz edildiği aydan önceki ay olan Ocak 2007 ayı için ise herhangi bir işlem yapılmayacaktır

Ø Hem İşveren Hem De Ücretli Tarafından Katkı Payı Ödenmesi Durumu:



Hem işveren hem de ücretli tarafından katkı payı ödenmesi ve toplam tutarın %10 sınırını ve yıllık bazda asgari ücretin yıllık tutarının aşması halinde, indirimin öncelikli olarak ücret matrahının tespitinde mi yoksa ticari kazancın tespitinde mi yapılacağı konusu taraflarca serbestçe belirlenebilecektir



II İşverenler Tarafından Ücretliler Adına Ödenen Katkı Paylarının Ticari Kazancın Tespitinde İndirimi:

1- Bireysel Emeklilik Sistemine Ödemeler:

GVK’nun 40 ıncı maddesinin 9 numaralı bendinde yer alan hükümle, işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının, ücretlerle ilişkilendirilmeksizin, ticari kazancın tespitinde doğrudan gider olarak indirilmesine imkan tanınmıştır Bu kapsamda indirim konusu yapılabilecek tutar, ücretlinin elde ettiği ücretin %10’unu ve yıllık bazda asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır Bu ödemeler ücret olarak değerlendirilmeyecek ve doğrudan gider yazılabilecektir(Gelir Vergisi Sirküleri/3 ve 59) İşveren tarafından ödenen tutar ücret matrahının tespitinde indirim olarak olarak dikkate alınacaktır

Ancak, hem işveren hem de ücretli tarafından katkı payı ödenmesi ve toplam tutarın yukarıda belirtilen sınırı aşması halinde, indirimin öncelikli olarak ücret matrahının tespitinde mi yoksa ticari kazancın tespitinde mi yapılacağı konusu taraflarca serbestçe belirlenebilecektir

Örnek: Ücretlinin Kasım 2003 döneminde bireysel emeklilik sistemine ödediği katkı payı tutarı 300 milyon liradır Bu tutarın yarısı işveren tarafından emeklilik şirketine ödenmektedir

Aylık Brüt Ücret
2000,00 YTL

Bireysel Emeklilik Sistemi Katkı Payı Ödemesi (ücretli)
150,00 YTL

Bireysel Emeklilik Sistemi Katkı Payı Ödemesi (işveren)
150,00 YTL




Önceki Dönemlerde (Ocak-Ekim/2003) İndirim Konusu Yapılmış Toplam Tutar
600,00 YTL

Asgari Ücretin Yıllık Tutarı
3672,00 YTL

Brüt Ücretin %10'u
200,00 YTL

Brüt Ücretin %5'i
100,00 YTL


Ödenen katkı payı toplam tutarı 300,00 YTL olmasına rağmen brüt ücretin %10'unun 200,00 YTL olması nedeniyle, hem işçi hem de işveren tarafından toplam indirilecek katkı payı tutarı 200,00 YTL olacaktır

İndirimde ücret matrahının tespitine öncelik verilmesi durumunda, ücretli tarafından ödenen katkı payı 150,00 YTL Gelir Vergisi Kanununun 63/3 üncü maddesi uyarınca, ücretin safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılacaktır Aynı dönemde işveren tarafından ödenen tutarın sadece 50,00 YTL kısmı ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilecektir İşveren tarafından ödenen ancak Gelir Vergisi Kanununun 40/9 uncu maddesi uyarınca indirilemeyen 100,00 YTL ise ücret olarak vergilendirilmek suretiyle ticari kazancın tespitinde dikkate alınacaktır

Ø Bu madde kapsamında yapılacak indirim, işverenler tarafından hizmetlilerine yönelik olarak sadece bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarını içermekte olup, diğer şahıs sigorta primlerini içermemektedir



2- Diğer Şahıs Sigortalarına Ödemeler:

İşverenlerce çalışanları adına ödenen diğer şahıs sigorta primleri, ücret olarak değerlendirilecektir Bu ödemeler ücret giderinin bir parçası olarak yukarıda belirtilen 40 ıncı maddenin 9 numaralı bendine göre değil, 1 numaralı bendine göre genel gider olarak her hangi bir tutar ve oran sınırlaması olmaksızın ticari kazançtan indirim konusu yapılabilecektir

Öte yandan, söz konusu primler, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak üzere hizmet erbabının safi ücret tutarının belirlenmesi sırasında indirim konusu yapılabilecektir Bu sınırları aşan tutarlar ise ücret matrahına dahil edilerek stopaja tabi tutulacaktır



Kaynaklar :

1 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu,

2 Beyanname Düzenleme Kılavuzu 2008,

3 256 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği,

4 3 Nolu Gelir Vergisi Sirküleri

5 59 Nolu Gelir Vergisi Sirküleri


Ahmet ÖZPINAR
Stajyer Denetçi Yardımcısı