Osmanlı Bankası Aş

Osmanlı bankası aş


Osmanlı bankası aş, ingiliz-fransız ortaklığıyla Türkiye'de kurulan yabancı sermayeli banka Türkiye'nin en eski bankasıdır XIX yy'ın ikinci yarısında, Osmanlı devletinin para ve maliye işlerinin iyice bozulması üzerine bir devlet bankasının kurulması kaçınılmaz olmuştu Bunun için, Osmanlı devletinin ingiltere ile olan mali işlerinde aracılık eden bir ingiliz sermaye grubuna banka kurma izni verildi Bu grup, 1856'da, 500 000 ingiliz lirası sermayeyle Bank-ı Osmani'yi (Ottoman bank) kurdu, ancak önemli bir etkinlik göstermeyen bu banka bir süre sonra lağvedilerek yerine Bank-ı Osmani-i şahane (impérial Ottoman bank - Banque impérial Ottomane) adında yeni bir banka kuruldu

Bu bankanın kuruluşuna La Société générale de crédit mobilier, Le Comptoir national d'escompte de Paris, Les Frères Mel-let et cie ve La Banque de Paris et de Pays-Bas adlarındaki fransız sermaye grupları da katıldı Osmanlı hükümeti ile banka arasında yapılan sözleşmede bankaya otuz yıl süreli bir ayrıcalık dönemi tanınıyor, bu dönem içerisinde Hazine'nin görevlerini yapmak ve banknot çıkarmak yetkileri bankaya veriliyordu Hükümet bu süre içinde kâğıt para çıkarmamayı ve bu tür ayrıcalık verilecek bir başka banka kurmamayı da kabul ediyordu

Ayrıca, banka ve şubeleri her türlü vergi ve resimden bağışık tutulacak, bankaya devlet bankası olma işlevinin yanı sıra ticaret bankalarının yapabileceği tüm işlemleri yapma hakkı da tanınacaktı Bankanın kuruluş sermayesi, yarısı hemen ödenmiş 500 franklık 135 000 hisse senedinden oluşuyordu Bu senetlerin 80 000'i ingiliz, 50 000'i fransız ortaklarca satın alınmış, 5 000 hisse senedi de Osmanlı devletinin payı olarak ayrılmıştı Banka 60'la 90 gün arasında vadeli hazine bonoları karşılığında, Hazine'ye 12 500 franklık bir hesap açıyor, devletin ülke içinde ve dışındaki borçlarının faizlerini ve amortismanlarını belirli bir komisyon karşılığında ödemeyi üstleniyor, istanbul'da ve şube açmaya izinli olduğu tüm yerlerde Hazine işlemlerini yerine getirmeyi taahhüt ediyordu

Osmanlı bankası, çıkardığı banknotlara ilk iki yıl % 50, daha sonra °/o 33 oranında altın karşılığı bulundurmuştur Ancak, banknotların yalnızca istanbul'da altına çevrilebilir olması, ihraç edilen banknotların halk tarafından tutulmamasına yol açmış, emisyon hacmi 1914'e kadar 4 milyon liraya çıkabilmiştir Bankanın dış istikrazlara aracılık etmesi etkinliğini artırmış, 1879'da Rüsum-u sitte Idaresi'nin, 1881'de Düyunu umumiye'nin kurulmasında, Reji, Ereğli maden kömürü, Terkos, liman ve gaz şirketlerine, vb ayrıcalık verilmesi kararlarında önemli rol oynamıştır

Cumhuriyet döneminde, Osmanlı bankası'nın banknotları devlet parası olarak kabul edilmeyerek dolaşımdan kaldırılmış, bu banknotlara sahip olanlara, karşılığı, ancak 34 yıl sonra (1947) altın kuruna göre ödenmiştir Cumhuriyet'in kuruluşundan sonra Türkiye'deki çalışmalarını bir ticaret bankası olarak sürdüren banka, halen, 11 haziran 1952 tarihinde yapılan ve 6113 sayılı yasayla onaylanan "Türkiye Cumhuriyeti hükümetiyle Osmanlı bankası arasında mukavele"ye göre etkinlik göstermektedir 1975'te sona eren bu sözleşme, hükümet sözleşmeyi yenilemeyeceği konusunda bir ihbar yapmadığı için geçerliliğini korumaktadır Sözleşmeye göre banka (merkezi istanbul'da olmasına karşın) Türkiye'de şube açan yabancı bankalara uygulanan türk mevzuatına tabi tutulmaktadır

1987 sonu itibariyle, 23 milyar TL sermayesi olan Osmanlı bankası'nın dağıttığı toplam kredi 132,4 milyar TL, toplam mevduatı ise 273,4 milyar TL olmuştur Özel kişilerin mülkiyetinde olan Osmanlı bankası'nın en büyük ortağı transız Paribas grubu, banka sermayesinin % 45,6' sını elinde bulundurmaktadır Bankanın Türkiye'de 76 şubesi vardır