Çalıkuşu - Reşat Nuri Güntekin- Kitap özeti

Kİtabin Adi: ÇALIKUŞU
Kİtabin Yazari: REŞAT NURİ GÜNTEKİN
Kİtabin Basımı: İNKILAP KİTAPEVİ, ANKARA
Basim Yili : 1999




1 KİTABIN KONUSU:

Bir subay kızı olan Feride ile teyzesinin oğlu Kamuran arasında yaşanan ve araya birçok engel girmesine rağmen birbirlerine karşı bitmeyen aşklarını anlatıyor

2 KİTABIN ÖZETİ:

Pek küçük yaşındayken annesi ölen Feride, babası da sınır sınır dolaşan bir subay olduğu için büyükannesinin yanında büyümüştür Okul çağına gelince Feride’yi İstanbul’da ki bir Fransız kız yatılı okuluna yollamışlardır Feride neşeli, zeki, çok asi, ele avuca sığmaz çok hareketli bir kızdır Fırsat buldukça bir erkek gibi ağaçlara tırmanıp daldan dala atladığı için öğretmenlerinden biri onu çalıkuşuna benzetmiş, sonra da bu benzetme, onun adı olarak kalmıştır

Babasının da ölmesi üzerine Feride’nin, yakını olarak sadece bir teyzesi kalmıştır Feride, okulun büyüklü küçüklü tatillerini her zaman teyzesinin evinde geçirmektedir Bu teyzenin Kamuran adlı, Feride’ den büyük bir oğlu vardır Kamuran Feride’ ye karşın ağır başlı, kız gibi bir erkekdir Bu yüzden Feride sürekli onla dalga geçmektedir Fakat bunların arasında Kamuran, Feride’yi farkinda olmadan büyük bir aşkla sevmeye başlamışdır Bu sevgi bir süre sonra karşılıkta görür Feride de Kamuran’a karşılık vermektedir Feride’ nin teyzeside bu durumu çok istediği için, Feride okulunu bitirdikten sonra iki gencin evlenmeleri kararlaştırılır

Düğün hazırlıkları tamamlanmak üzereyken, bir gün kadının teki çıka gelir ve Feride’ye Kamuran’ın Avrupa’da bulunduğu sırada orada bir kızla aşk yaşadığını söyler Bu durum hiçbir şeyi umursamaz gibi görünen Feride’yi çok derinden etkilemiştir Feride bunun sonucunda gururuna yenilir ve derhal teyzesinin evinden uzaklaşır, yolunu izini kaybettirir Bu yüzden evlenmede gerçekleşemez

Feride nereye gideceğini düşünürken onu çok seven sütannesi aklına gelir ve oraya gider Sütannesi onu görünce çok sevinmiştir Feride bir süre sütannesinin evinde kalır Bu arada oraya buraya başvurur bir iş için çünkü sütannesini daha fazla rahatsız edemeyeceğini ve yanındaki paranın da ona çok fazla yetmeyeceğini bilmektedir Başvurularının sonunda Anadolu’da bir ilkokul öğretmenliği elde eder Şimdi o hayat dolu hiçbir şeyi umursamayan genç kız artık bir öğretmen olmuştur Feride Anadolu’yu hiç yadırgamaz Zeyniler adlı bir köyde öğretmenliğe başlar Zeyniler köyü Anadolu’nun çok ücra bir köşesindedir Bu köyde Feride yaptığı herşeyi günlüğüne yazmaya başlar

Bir zamanlarının hayat dolu asi genç kızı şimdi hayatı tanıma yolundadır İster istemez ağır başlı olmayı öğrenmiştir Ama başına gelen bunca şeye rahmen kötümser değildir O köydeki fakir üstü yırtık pırtık olan öğrencilerini çok sevmiştir Öğrencilerinin her biriyle ayrı ayrı ilgilenmek ona büyük bir zevk vermektedir Öğrencileri arasında Munise adında ortada kalmış, annesi kötü yola düşmüş bir kız vardır Annesi yüzünden köylüler kızıda hiç sevmiyorlar Feride, Munise’ye acır ve onu evlatlık alır Feride çok mutlu olmuştur , aynı zamanda Munise’de çok sevinmiştir bu olaya

Bir süre sonra Zeyniler köyü okulu da kapatılır İşsiz kalan Feride başka bir yerde öğretmenlik yapmak için başvurmak amacıyla ile gider Milli Eğitim Müdürlüğü’nde eski bir okul arkadaşına rastlar ve onunla Fransızca konuşur, Milli Eğitim Müdürü de bu olayı görünce, Feride’ yi merkezde kız öğretmen okulunda fransızca öğretmeni olarak görevlendirir Feride fiziki olarak çok güzel bir kızdır ve bu fiziki güzelliğinin burda çok fazla göze çarpması Feride’yi endişelendirir

Ayrıca Feride’nin öğretmenlik yaptığı okuldaki müzik öğretmenide Feride’ye karşı büyük bir aşk duymaktadır Fakat bu aşk bir ümitsiz vakadır Ayrıca şehirde büyük dedikodularada yol açmıştır Feride’ nin burda peşine bir çok erkek düşmüştür Bu durum ise Feride’yi endişelendirmektedir Bu yüzden tayinini ister Böylece birkaç yer dolaşır Bir sürede İzmir’de varlıklı bir ailenin kızlarınada özel ders verir Fakat Feride’nin gittiği her yerde muthiş fiziği ve güzelliği başına dert açmaktadır Feride bu güzelliği ve yalnızlığı çok kişinin dikkatini çekmektedir

Feride daha Zeyniler’de iken bir askerin yaralanması ve oraya getirilmesi sırasında doktor Hayrullah Beyle tanışmıştır Doktor, Feride’ye bu kadar güzel bir kızın böyle bir yerde ne aradığını, kesinlikle bir aşk meselesi yüzünden gelmiş olduğunu söylemiş Feride ise bunu reddetmistir Yıllardan sonra tekrar Kuşadasın’da buluşurlar Bu sırada Feride’nin okulu kapatılıp hastaneye çevrilmiştir Feride artık doktorum himayesine girmiştir Bir hasta bakıcı gibi doktora yardım etmiştir Doktor Feride’yi ve artık büyümüş olan Munise’yi kendi öz kızları gibi sevmektedir Ancak bu sırada doktor birgün ağır hastalığı olan birine bakmaya gittiği zaman Munise ağır bir sekilde hastalanır Doktor dönesiye kadar kız yavaş yavaş, acı çeke çeke ölür Munise’nin nezle sanılan hastalığı kuşpalazıdır


Feride, Munise’ nin ölmesinden sonra kendini kaybedecek şekilde hastalanır Günlerce doktorun evinde yatar İyileştiği sıralarda doktor Hayrullah bey ne kadar yaşlı olursa olsun ikisi için bir söylenti cıkmıştır Bu da o zamanın şartlarından dolayı olmuştur Kasabayı türlü dedikodular alıp götürmektedir Bekar bir erkeğin evinde genç güzel ve bekar bir kadının olması çok fazla dedikoduya yol açmıştır Doktor bu dedikodulardan kurtulmak için çok pratik bir yol bulmuştur Feride’yi de zorla ikna ederek evlenmişlerdir Ancak tabiki bu evlilik sadece kağıt üzerindedir ve dedikoduların bitmesi içindir Feride doktoru babası gibi sevmektedir

Doktor, Feride’nin defterini bulmuş ve baştan sona kadar okumuştur Feride’nin her şeye rağmen Kamuran’ı sevdiğini öğrenmiştir Gizli araştırmalar yapar Kamuran bu zaman içinde evlenmiş ve eşi ölmüştür Şimdi dört yaşlarındaki çocuğu ile yaşamaktadır Doktor, Kamuran’a bir mektup yazar ve bu mektupta Kamuran’a bütün olan biteni anlatır Feride ise bu sırada defterinin kaybolduğunu sanmaktadır ve defterini bütün aramalarına karşın bulamamıştır Doktor yazdığı mektupla defteri ve bazı belgeleri paket haline getirmiştir Feride’ye ölümünden sonra bu paketi Kamuran’a götürmesini vasiyet etmiştir Doktor zaten oldukça yaşlıdır bu yüzden kısa bir süre sonra da ölür

Feride, doktorun ölümünden sonra, hem paketi teslim etmek hem de çok özlediği teyzesini görmek üzere, Tekirdağ’a teyzesinin yanına gider Niyeti orda fazla kalmamaktır Paketi teslim edip bir iki gün kalıp Kuşadası’na geriye dönmektir O günlerde ne rastlantı ki dinlenmek için Kamuran’da Tekirdağ’a gelmiştir Feride paketin içinde neler bulunduğunu bilmemektedir Bu içinde neler bulunduğunu bilmediği paketi teslim eder Ama doktorun öldüğünü onlardan gizlemiştir Böylece Kuşadasın’da doktorun yaşadığı bahanesiyle zorlanmadan geriye dönebileceğini ummaktadır Fakat umduğu gibi olmaz teyzesi bu paketi Feride gitmeden bir gün önceden Kamuran’a verir Kamuran o gece kardeşiyle birlikte defteri okur Böylece, Feride’nin kendisini hala sevmekte olduğunu anlar Hem de doktorun tembihlerini öğrenir Kendisiyse, Feride gittiğinden beri Feride’yi unutamamiştir ve hala sevmektedir

Feride, yeterince kaldığını ve geri dönmesi gerektiğini söyleyerek yola çıkmak üzere hazırlanır Feride hayatla çok didişmiş ve artık bu gücünü yitirmiştir Artık doktorunda olmadığı Kuşadası’na gitmek onunda hic işine gelmemektedir Kuşadası’na dönmek, Feride’yi çok fazla üzmüştür Ama bu durumunu etrafındakilere hiç belli etmemektedir Bunu atrafındakilerin anlamasını istemez Feride’yi götürecek araba kapıya yaklaşır Fakat bu bir oyundur Kamuran ve kardeşinin hazırladığı bir oyundur Feride arabaya yaklaştığı zaman arabadan birden Kamuran iner ve Feride’yi kucaklar Zaten tüm ev halkıda Feride’ nin tekrar yuvadan uçmasını istemiyorlardır Bunun için tüm ev halkı elbirliği yapmıştır Feride’nin tüm istemiyormuş gibi davranmaları olmaz demeleri falan boşadır Kırık dökük kelimelerle bu oyundan kurtulmaya çalışmıştır ama nafile kurtulamamıştır Çünkü, Kamuran artık kararlıdır ve ikinci bir gaflete düşmeyecektir Bunu Feride’ye de onu bir daha kaybetmeyi göze alamayacağını ve onu şu an bile deliler gibi sevdiğini söyler Çalıkuşu, gizli bir mutlulukla ve huzurla kendini Kamuran’ın kollarına atar

3 KİTABIN ANAFİKRİ:

Aşkın araya ne girerse girsin asla yok olmayacağıdır

4 KİTAPTAKİ ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ:

Feride(Çalıkuşu): Fransız okulundan mezun; çok güzel, haşarı, canlı, cıvıl cıvıl, yaramaz, duygusal ve akıllı, canayakın, sevimli bir İstanbul kızıdır
Kamuran: Feride’nin teyzesinin çok kibar, yakışıklı, sarışın, yüksek öğrenimli, fakat zenginliğinden dolayı herhangi bir işle uğraşmayan oğludur
Doktor Hayrullah: Canayakın, iyi kalpli, yaşlı, sevimli, biraz inatçı ve sinirli biridir Hayatını insanların mutluluğuna adamıştır
Munise: Küçük, sarışın ve güzel bir köy kızıdır Güzel olduğu kadar zeki ve nazik bir kızdır Feride’nin yalnız geçen günlerinin tek dayanağı olmuştur


5 KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER:

Kitap, bir romantik roman olduğu için, özellikle duygusal insanların ellerinden bırakamayacakları bir kitaptır Kitap sade bir dille yazıldığı için akıcı ve sürükleyicidir Olayların büyük bir bölümünün Anadolu’nun köylerinde geçmesi romana ayrı bir hava vermiştir Romanda kullandığı idealist bir karakter olan Feride, insanın idealleri uğruna birçok şeyden vazgeçebileceğini göz önüne sermiştir

6 KİTABIN YAZARI HAKKINDA BİLGİ:

Reşat Nuri Güntekin :

25 Kasım 1889 tarihinde İstanbul’da doğdu İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ni bitirdi (1912) Bursa’da başladığı (1913) öğretmenlik hayatına çeşitli okullarda devam etti Milli Eğitim müfettişi (1931), Çanakkale milletvekili (1933-43), Paris Kültür Ateşesi ve emekli (1954) oldu, kanser tedavisi için gittiği Londra’da öldü İstanbul’da Karacaahmet Mezarlığı’nda gömülü

Yazı hayatına Birinci Dünya Savaşı sonlarında (1917) başlayan, ilk eseri de Eski Ahbap (uzun hikaye) 1917’ de basılan Reşat Nuri, 1918’ de tiyatro eleştiri ve araştırmaları yayımlarken bir yandan da hikayeler (Şair Dergisi, 1918/19; Nedim Dergisi, 1919; Büyük Mecmua, 1919) yazıyordu Çalıkuşu’ nun Vakit gazetesinde tefrikasıyla (1922) geniş bir ün kazandı Çok hareketli bir eser olan Çalışkuşu’ nda Anadolu, ilk idealist ve aydın kızı Feride’ ye kavuştu, geniş ölçüde romana girdi Bu roman az okumuş ve aydın, iki sınıfı da, doğal ve canlı diliyle kendine bağladı Reşat Nuri’ nin hemen bütün romanlarında dekor olarak taşra kasaba ve şehirleri çevre, tip, çeşitli problem ve görüşleriyle Anadolu atmosferi görülür Romanlarında sosyal ve hissi konuları işleyen yazar, küçük hikayelerinde bunların yanına mizahı da ekledi

Yazdığı, çevirdiği, kitap biçimine girmiş veya dergi, gazete sayfalarında, tiyatro repertuarlarında kalmış tüm eserlerinin toplamı yüzü bulur; bunlardan 19 tanesi telif romandır, 7 tanesi hikaye kitabı Yazdığı, çevirdiği, uyarladığı, oynanmış, basılmadan kalmış oyunlarının sayısı roman ve hikaye kitaplarının sayısını da aşar 7 Aralık 1956’da İstanbul’da öldü

ESERLERİ :

Hikaye kitapları: Tanrı Misafiri (1927), Sönmüş Yıldızlar (1927), Leyla ile Mecnun (1928), Olağan İşler (1930), vb
Gezi yazıları: Anadolu Notları (ilk cildi 1936; ikinci cildi 1966)
Oyunları içinde en ünlüleri Balıkesir Muhasebecisi (1953) ve Tanrıdağı Ziyafeti (1955)’ dir Bütün eserleri ölümünden sonra, eşi tarafından, bir külliyat halinde yeniden bastırıldı
Romanları: Gizli El (1922), Çalıkuşu (1922), Damga (1924), Dudaktan Kalbe (1925), Akşam Güneşi (1926), Bir Kadın Düşmanı (1927), Yeşil Gece (1928),Acımak (1928), Yaprak Dökümü (1930), Kızılcık Dalları (1932), Gökyüzü (1935), Eski Hastalık (1938), Ateş Gecesi (1942), Değirmen (1944), Miskinler Tekkesi (1946), Harabelerin Çiçeği (1953), Kavak Yelleri (1950), Son Sığınak (1961),Kan Davası (1955),

HAKKINDA YAZILANLAR :

Reşat Nuri Güntekin Türkan Poyraz – Muazzez Albek (Ankara, 1957)
Reşat Nuri Güntekin Hayatı, sanatı ve eserleri Muzaffer Uyguner (Varlık Yay;1967)
Romanıyla Reşat Nuri Güntekin İbrahim Zeki Burdurlu (İzmir Eğitim Ens Yay, 1971)
Reşat Nuri’nin Tiyatro ile İlgili Makaleleri ProfDrKemal Yavuz Kültür Bakanlığı Y
Reşat Nuri Güntekin’ in Romanlarında Şahıslar Dünyası Birol Emil (1984) adlı doçentlik tezi

Feride küçük yasdayken annesi ölen , babasinın da onunla fazla ilgilenemediği için büyükannesinin yaninda büyümüstür Okul yaşına gelince Feride’ yi bir Fransiz kiz yatili okuluna yollamislardir Feride neseli, zeki, çok asi, çok hareketli bir kizdir Firsat buldukça bir erkek gibi agaçlara tirmanip daldan dala atladigi için ögretmenlerinden biri onu çalikusuna benzetmis, sonra da bu benzetme, onun adi olarak kalmistir


Babasinin da ölmesi üzerine Feride’ nin, yakini olarak sadece bir teyzesi kalmistir Feride, okulun tatillerini her zaman teyzesinin evinde geçirmektedirBu teyzenin Kamuran adli, Feride’ den büyük bir oglu vardir Kamuran Feride’ den agir basli, kiz gibi bir erkekdir Bu yüzden Feride sürekli onla dalga geçmektedir Fakat bunlarin arasinda Kamuran, Feride’ yi farkinda olmadan büyük bir askla sevmeye baslamisdir Bu sevgi bir sure sonra karsilikta görür Feride de Kamurana karsilik vermektedir Feride’ nin teyzeside bu durumu çok istedigi için, Feride okulunu bitirdikten sonra iki gencin evlenmeleri kararlastirilir

Dügün hazirliklari tamamlanmak üzereyken, bir gün kadinin teki çika gelir ve Feride’ ye Kamuran’ in Avrupa’ da bulundugu sirada orda bir kizla ask yasadigini söyler Bu durum Feride’ yi çok etkilemistir Feride bunun sonucunda gururuna yenilir ve derhal teyzesinin evinden uzaklasir, izini kaybettirir Bu yüzden evlenmede gerçeklesemez

Feride nereye gidecegini düsünürken onu çok seven süt annesi aklina gelir ve oraya gider Süt annesi onu görünce çok sevinmistir Feride bir süre süt annesinin evinde kalir Süt annesini daha fazla rahatsiz edemeyecegini ve yanindaki paranin da ona yetmeyecegini bilmektedir Basvurularinin sonunda Anadolu da bir ilkokul ögretmenligi elde eder Simdi o hayat dolu hiçbir seyi umursamayan genç kiz artik bir ögretmen olmustur Feride Anadolu’ yu hiç yadirgamaz Bir köyde ögretmenlige baslar Bu köyde Feride yaptigi her seyi günlügüne yazmaya baslar
Bir zamanlarinin hayat dolu asi genç kizi simdi hayati tanima yolundadirhiç istemediği halde agir basli olmayi ögrenmistir Ama basina gelen bunca seye rahmen kötümser degildir O köydeki fakir olan ögrencilerini çok sevmistir Ögrencilerinin her biriyle ayri ayri ilgilenmek ona büyük bir zevk vermektedir


Bir süre sonra okul da kapatilir Issiz kalan Feride baska bir yerde ögretmenlik yapmak için basvurmak amaciyla ile gider eski bir okul arkadasina rastlar ve onunla Fransizca konusur, bu olayi görünce, Feride’ yi merkezde kiz ögretmen okulunda fransizca ögretmeni olarak görevlendirir Feride fiziki olarak çok güzel bir kizdir ve bu fiziki güzelliginin burda çok fazla göze çarpmasi Feride’ yi endiselendirir Ayrica Feride’ nin ögretmenlik yaptigi okuldaki müzik ögretmenide Feride’ ye karsi büyük bir ask duymaktadir Fakat bu ask bir ümitsiz vakadir Bu olay ayrica dedikodularada yol açmistir Bu durum ise Feride’ yi endiselendirmektedir Bu yüzden tayinini ister Böylece birkaç yer dolasir Bir surede Izmir’de varlikli bir ailenin kizlarinada özel ders verir Fakat Feride’ nin gittigi her yerde muthis fizigi ve güzelligi basina dert açmaktadir Feride’ bu güzelligi ve yalnizligi çok kisinin dikkatini çekmektedir


Feride daha Zeyniler’deyken bir askerin yaralanmasi ve oraya getirilmesi sirasinda doktor Hayrullah Beyle tanismistir Doktor, Feride’ ye bu kadar güzel bir kizin böyle bir yerde ne aradigini, kesinlikle bir ask meselesi yüzünden gelmis oldugunu söylemis Feride ise bunu reddetmistirYillardan sonra tekrar Kusadasin’ da bulusurlarBu sirada Feride’ nin okulu kapatilip hastaneye çevrilmistir Feride artik doktorun himayesine girmistir Bir hasta bakici gibi doktora yardim etmistir Doktor Feride’ yi ve artik büyümüs olan Munise’ yi kendi öz kizlari gibi sevmektedir Ancak bu sirada doktor bir gün agir hastaligi olan birine bakmaya gittigi zaman Munise agir bir sekilde hastalanir Doktor dönesiye kadar kiz yavas yavas, aci çeke çeke ölür


Feride, Munise’ nin ölmesinden sonra kendini kaybedecek sekilde hastalanir Günlerce doktorun evinde yatar Iyilestigi siralarda doktor ne kadar yasli olursa olsun ikisi için bir söylenti cikmistir Bu da o zamanin sartlarindan dolayi olmustur Kasabayi türlü dedikodular alip götürmektedir Bekar bir erkegin evinde genç güzel ve bekar bir kadinin olmasi cok fazla dedikoduya yol açmistir Doktor bu dedikodulardan kurtulmak için çok pratik bir yol bulmustur Feride’ yide zorla ikna ederek evlenmislerdir Ancak tabiki bu evlilik sadece kagit üzerindedir ve dedikodularin bitmesi içindir Feride doktoru babasi gibi sevmektedir Doktor, Feride’ nin defterini bulmus ve bastan sona kadar okumustur Feride’ nin her seye ragmen Kamuran’a sevdigini ögrenmistir Gizli arastirmalar yapar Kamuran bu zaman içinde evlenmis ve esi olmüstür Simdi dört yaslarindaki çocugu ile yasamaktadir Doktor, Kamuran’a bir mektup yazar ve bu mektupta Kamuran’ a bütün olan biteni anlatir Feride’ ise bu sırada defterinin kaybolduğunu sanmaktadır ve defterini bütün aramalarına karşın bulamamıştır Doktor yazdığı mektupla defteri ve bazı belgeleri paket haline getirmistir Feride’ ye ölümünden sonra bu paketi Kamuran’ a götürmesini vasiyet etmistirDoktor zaten oldukça yaslidir bu yüzden kisa bir süre sonra da ölür


Feride, doktorun ölümünden sonra, hem paketi teslim etmek hem de çok özledigi teyzesini görmek üzere, Tekirdagi’ na teyzesinin yanina gider Niyeti orda fazla kalmamaktir Paketi teslim edip bir iki gün kalip Kusadasi’ na geriye dönmektir O günlerde ne rastlanti ki dinlenmek icin Kamuran’ da tekirdagi’ na gelmistir Feride paketin içinde neler bulundugunu bilmemektedir Bunun içinde neler bulundugunu bilmedigi paketi teslim eder Ama doktorum öldügünü onlardan gizlemistir Böylece Kusadasin’ da doktorun yasadigi bahanesiyle zorlanmadan geriye dönebilecegini ummaktadir Fakat umdugu gibi olmaz teyzesi bu paketi Feride gitmeden bir gün önceden Kamuran’ a verir Kamuran o gece kardesiyle birlikte defteri okur Böylece, Feride’ nin kendisini hala sevmekte oldugunu anlar Hemde doktorun tembihlerini ögrenir Kendisiyse, Feride gittiginden beri Feride’ yi unutamamistir ve hala sevmektedir

Feride, yeterince kaldigini ve geri dönmesi gerektigini söyleyerek yola çikmak üzere hazirlanir Kusadasi’ na dönmek, Feride’ yi cok fazla üzmüstür Ama bu durumunu etrafindakilere hiç belli etmemektedir Bunu etrafındakilerin anlamasini istemez Feride’ yi götürecek araba gelir Fakat bu bir oyundur Kamran ve kardesinin hazirladigi bir oyundur Feride arabaya yaklastigi zaman arabadan birden Kamuran iner ve feride’ yi kucaklar Zaten tüm ev halkida Feride’ nin tekrar yuvadan uçmasini istemiyorlardir Bunun için tüm ev halki elbirligi yapmistir Feride’ nin tüm istemiyormus gibi davranmalari olmaz demeleri falan bosadir Kirik dökük kelimelerle bu oyundan kurtulmaya çalismistir ama nafile kurtulamamistir Çünkü, Kamuran artik kararlidir ve ikinci bir gaflete düsmeyecektir Bunu Feride’ yede onu bir daha kaybetmeyi göze alamayacagini ve onu su an bile deliler gibi sevdigini söyler Çalikusu, bir mutlulukla ve huzurla kendini Kamuran’ in kollarina atar