Fatma Aliye Hanım

FATMA ÂLİYE HANIM




1862'de İstanbul'da doğdu 1936'da yine İstanbul'da yaşamını yitirdi İlk kadın romancımız, ilk kadın felsefecimiz, edebiyatımızda ilk kez çeviri yapan, kadın haklarından ve kadın-erkek eşitliğinden ilk kez bahseden, hakkında ilk defa monografi yazılan yazar Tanzimat döneminin ünlü devlet adamı Ahmed Cevdet Paşa'nın kızı Babasının konağında özel öğretmenlerden Fransızca, tarih, edebiyat ve felsefe dersleri aldı Yazmaya Fransızca'dan yaptığı çevirilerle başladı İlk çevirisi George Ohnet'den Volente O dönemde edebiyatla uğraşmak kadınlar için hoş karşılanmadığından çevirisi Meram adı ve "Bir Hanım" imzasıyla yayınlandı Sonraları "Meram Mütercimi" olarak tanındı Bir çok makalesi "Mütercime-i Meram" adıyla yayınlandı Nisvân-ı İslâm adlı anı kitabı Fransızca, İngilizce ve Arapça'ya, Udî adlı romanı Fransızca'ya çevrildi

Fatma Aliye Hanım'ın felsefeye merakı gençliğinde başladı Olayları dikkatle incelemesi, çeşitli ailelerdeki gözlemleri onu felsefeye götürdü Felsefeye merakı arttıkça daha çok kitap okudu, babası ve arkadaşlarıyla felsefe tartışmalarına girdi Babasıyla birlikte Aristotales ve Platon ile İbn-i Rüşt ve Gazali'nin felsefelerini karşılaştırdı 1904'te ilk felsefe tarihini yazdı Thales'le başlayıp ilk çağ felsefesini anlattığı bu kitabın ikinci bölümünü İslâm Felsefesine ayırdı

Kahramanları kadın olan öyküler ve romanlar yazdı En önemli eseri sayılan Muhâdarât'ta bir kadının ilk aşkını unutamayacağı tezini çürütmeye çalıştı Romanlarında zaman zaman toplumsal sorunları ele aldı, felsefeye yer verdi Udî adlı romanında müziğin felsefe ile ilişkilerine değindi Bu romanda, babasının etkisiyle müziğe ilgi duyan bir kızın daha sonra hayatını kazanmak amacıyla dersler vermesi anlatılır Fatma Aliye Hanım, düşünceleri ve yaşam biçimiyle ilk kadın kadın hakları savunucularından Döneminin toplumsal koşulları gözönüne alındığında düşünceleri ve savunduğu görüşlerin son derece cesur olduğu ortaya çıkar Kadın-erkek eşitliğine inanan ve savunan Fatma Aliye Hanım, her iki cinsin aynı eğitim olanaklarından yararlanmasını istedi Çok kadınla evliliğe karşı çıktı Boşanmada kadınların da söz hakkı olması gerektiğini savundu

ESERLERİ:

ROMAN:

Hayal ve Hakikat (Ahmet Mithat ile 1891)
Muhâdarât (1891)
Refet (1897)
Udi (1899, Fransızcaya çevrildi)
Enin (1912)

ÇEVİRİ:

Meram (Roman, 1889)

ANI-İNCELEME-MEKTUP:

Nisvan-I Islam (Tefrika, 1891)
Levayih-i Hayat (1897-1898)
Taaddüt-ü Zevcata Zeyl (1898-1899)
Namdaran-ı Zenan-ı İslamiyan (1899-1901)
Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı (1912-1913)

TARİH:

Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti (1912-1913)

FELSEFE:

Teracim-i Felasife (1899-1900)

Fatma Aliye Hanım Türk edebiyatının ilk kadın romancısı olarak tanınır
9 Ekim 1862′de İstanbul’da doğdu Tarihçi Ahmed Cevdet Paşa’nın kızıdır Fransızca ve Arapça dersleri aldı; matematik, hukuk, Arap tarihi ve felsefesi okudu 1879′da Faik Paşa ile evlendi


Edebi yaşantısına 1889′da George Ohnet’in Volonte adlı romanını Meram adıyla çevirerek başladı Bu romanı “Bir Hanım” imzasıyla çevirmiştir Fatma Aliye’nin bu çabası Ahmed Midhat tarafından Tercüman-ı Hakikat gazetesinde övüldü
Daha sonra yapıtlarında “Mütercime-i Meram” takma adını kullandı 1892 yılında ilk romanı olan Muhadarat’ı yazdı Bu romanında bir kadının ilk aşkını unutamayacağı inancını çürütmeye çalışır Romanlarında çoğunlukla duygusal aşk temalarını işler


1914 yılında yazdığı Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı son yapıtıdır bu romanında Meşrutiyet sonrası siyasal yaşamı ortaya koymayı amaçlamıştır


İlk Türk kadın romancı olma özelliği ile Avrupa ve Amerika basınında kendisinden söz edilen Fatma Aliye Hanım’ın “Nisvan-ı İslâm” adlı eseri Fransızca ve Arapça’ya, “Ûdî” adlı romanı Fransızca’ya çevrilmiştir Emile Julyar adlı bir Fransız yazarının “Doğu ve Batı Kadınları” adlı kitabını Fransız gazetelerine yazdığı bir mektupla eleştirmesi Paris’te büyük yankı uyandırmıştı


Eserleri 1893 yılında Şikago’da Dünya Kadın Kütüphanesi Kataloğu’nda sergilenmiştir II Meşrutiyet yıllarına kadar yaygın bir ünü olmasına rağmen zamanla unutulmuştur
Fatma Aliye Hanım, soyadı kanunundan sonra Topuz soyadını aldı
Fatma Aliye 13 Temmuz 1936 tarihinde İstanbul’da vefat ettiCenazesi Feriköy Mezarlığı’na defnedilmiştir


Fatma Aliye Hanım’ın adı, İstanbul Beyoğlu’nda ve Çankaya Ankara’da birer sokağa verilmiştir İlk Osmanlı kadın feministerden Emine Semiyye’nin ablası, tiyatro ve sinema oyuncusu Suna Selen’in anneannesidir
2009 yılından itibaren 50 Türk Liralık banknotların arka yüzünde resmi bulunacaktır

Diğer Önemli Yapıtları

Roman: Ref’et (1898), Udi (1899), Enin (1910)
Yaşamöyküsü ve tarih alınındaki yapıtları: Namdaran-ı Zenan-ı İslamıyan (Ünlü İslam Kadınları) (1892), Teracüm-i Ahval-ı Felasife (Felsefecilerin Yaşamları) (1900)
Ayrıca Fatma Aliye üzerine Ahmed Midhat’ın Fatma Aliye Hanım yahud Bir Muharrire-i Osmaniye’nin Neşeti (1893) adlı bir incelemesi vardır