Şemsettin Sami (1850-1904)

Şemsettin Sami (1850-1904)

1850′de bugünkü Yunanistan sınırları içinde kalan Yanya’da (İoannina) doğdu 18 Haziran 1904′te İstanbul’da yaşamını yitirdi İlk Türk romanı olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat ile ilk Türkçe sözlük Kamus-ı Türki’nin yazarı, önemli dil bilgini


Tımar sahibi Fraşerî ailesinden Halil Bey’in oğlu Ortaöğrenimini Yanya’daki bir Rum lisesinde tamamladı eski Yunanca, Fransızca ve İtalyanca öğrendi Bir süre Yanya’da Mektubi Kalemi’nde çalıştı 1871′da İstanbul’a geldi Matbuat Kalemi’nde memur olarak göreve başladı Memurluk yaparken bir yandan da Sirac ve Hadika gazetelerinde çalıştı
1974′te Trablusgarp’a gitti Vilayet gazetesini yönetti Ardından İstanbul’a döndü 1876′da yayınlanmaya başlanan Sabah gazetesinin başyazarı oldu Tercüman-ı Şark gazetesinde de çalıştı Bu gazetenin kapanmasından sonra Aile (1880) ve Hafta (1981-1982) dergilerinde yazılar yazdı


1893′te sarayda kurulan Teftiş’i Askeri Komisyonu’nun başkatipliğine getirildi 1896′dan sonra 2 Abdülhamid tarafından Erenköy’deki evinde ikamete mahkum edildi Yaşamının son yıllarını araştırarak, yazarak geçirdi Tüm yaşamını Türkçe’ye adadı


Dilin sorunlarını inceledi, Türkçe’nin yabancı sözcük ve kurallardan arındırılmasına çalıştı En önemli çalışmalarını dil konusunda yaptı Türkçe’ye Osmanlıca denilmesine karşı çıktı Ona göre Türkçe konuşan kavmin adı Türk’tür Arapça ve Farsça sözcükler yüzyıllarca kullanılmalarına rağmen Türkçe’yle kaynaşmamış, yabancı kalmışlardır


Doğu Türkçesi, söyleyiş kabalığına karşın sözcük dağarcığı bakımından Batı Türkçesi’nden zengindir Bu nedenle Batı Türkçesi’ne tercih edilmelidir Türkçe’yi zengileştirmenin yolu yabancı sözcükler yerine Doğu Türkçesi’ndeki sözcüklerin kullanımının artırılmasıdır
Şemseddin Sami, Osmanlıca’daki sözcüklerin yüzde 80′inin konuşma dilinde kullanılmadığını, Tanzimat edebiyatının Osmanlı ve Osmanlıca etkisinden uzaklaşmaya çalışmasına rağmen, sözcük kaynağı konusunda sıkıntı çektiğini savunur Türkçe konusunda çalışmalarının yanında tarih ve coğrafya ile ilgili araştırmalar da yaptı


ESERLERİ:

ROMAN:

Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (1872)
OYUN:
Besa yahut Ahde Vefa (1875)
Gâve (1876)


DİL KİTAPLARI:

Kamus-ı Türki (2 cilt, 1899-1900, tıpkıbasımları 1978, 1989)
Kamus-ı Fransevi (1882-1905, Fransızca’dan Türkçe’ye sözlük)
Kamus-ı Fransevi (1885, Türkçe’den, Fransızca’ya sözlük)
Küçük Kamus-ı Fransevi (1886, Fransızca’dan Türkçe’ye sözlük)
Usul-i Tenkit ve Tertib (1886)
Nev’usul Sarf-ı Türki ((1891)
Kamus’ül Âlam (6 cilt, 1889-1898, tarih ve coğrafya ansiklopedisi)
Ayrıca “Cep Kitapları” adıyla çeşitli konularda küçük öğrenci kitapları yayınladı