Adam Smith (Matematikçi)

Adam Smith (Matematikçi)

Ünlü filozof Ahlak felsefesi profesörü olması nedeniyle ekonomik açıklamalarında bu bilim dalının etkileri yoğun görülür Ekonomide ve doğal olaylarda bir düzen olduğunu ve bunun gözlem ve ahlâk hissi ile tespit edilebileceğini söyler


Adam Smith, İskoçya’nın Fife eyaletinin Kirkcaldy şehrinde çalışan bir gümrük denetleyicisinin oğlu olarak dünyaya geldi Kesin doğum tarihi kayıtlarda olmasa da 5 Haziran 1723′te, babasının ölümünden 6 ay sonra vaftiz edilmiştir Yaklaşık 4 yaşlarında bir çingene çetesi tarafından kaçırılmış, ama kısa zamanda amcası tarafından kurtarılıp annesine geri teslim edilmiştir Smith bu sıkıntıyı kısa sürede atlatıp annesi ile eski yakınlığını kısa zamanda yakalamıştır


Ondört yaşında Glasgow Üniversitesi’nde ahlak felsefesi konusunda, Francis Hutcheson’ın yanında eğitim görmeye başlamıştır Özgürlük, hukuk ve ifade özgürlüğü konularındaki tutkusu burada alevlenmiştir 1740 yılında Oxford’daki Balliol Koleji’nde okumaya başlamış fakat 1746 yılında okulu terkedip Oxford’un imtiyaz denetimi konusunda eleştirmenlik yapmaya başlamıştır

1748 yılında Edinburgh’da Lord Kames’in koruması altında kamu konferansları vermiş, konuşma sanatı ve belles-lettres konularına değinmiştir Sonraları “servet yönetimi” konusunu ele almış ve bu dönemde, yani yirmili yaşlarının sonlarına doğru, daha sonra ‘Inquiry into the Nautre and Causes of the Wealth of Nations’ adlı kitabında dünyaya açıklayacağı “doğal özgürlüğün açık ve basit sistemi” konusuna el atmıştır

1750 yılı civarlarında ileride çok yakın arkadaş olacağı David Hume ile tanışmıştır İskoçya Aydınlanması’nın ortaya çıkışında önemli rol oynayan diğer arkadaşkarı ile Edinburgh The Poker Klübü’nün müdavimi olmuştur


Smith’in hristiyan olan babası dinine çok bağlıydı ve İskoç Kilisesi’nin ılımlı kanadına üyeydi Smith’in İngiltere’ye gidişinin arkasındaki sebebin İngiltere Kilisesi’nde kariyer yapmak istemesi olduğu soylense de bu konu hakkinda kesin bir kanit yoktur ve aksine Smith’in İskoçya’ya deizm yanlısı olarak döndüğü bilinmektedir Ayrıca çocukken babası tarafından gönderildiği kiliseden kaçarak geri dönmüştür Smith, felsefi olarak dinin ekonominin önünde bir engel olarak görmüş ve ateizm üzerinden düşünmüştür Birçok yönden Darwin ile aynı görüştedir


1751 yılında Smith Glasgow Üniversitesi’nin mantık profesörü, ertesi sene de ahlak felsefesi profesörü olarak atanmıştır Derslerinde etik, konuşma sanatı, hukuk, politik ekonomi ve “polis ve gelir” konularını işlemiştir 1759′da Glasgow’daki bazı konferanslarını bir araya getirdiği The Theory of Moral Sentiments adlı kitabını yayınlamıştır Bu kitap çıktığı dönemde Smith’in itibarının yayılmasını sağlamıştır Kitabın ana teması insan ilişkilerinin verici ve alıcılar (yani birey ve toplumun diğer üyeleri) arasındaki sempatiye ve anlayışa ne kadar bağlı olduğu üzerineydi


Lord Monboddo’nun 14 yıl sonra yayımlanan Of the Origin and Progress of Language kitabındaki detaylı incelemesinde gösterildiği üzere, Smith’in bu ilk kitabındaki dil evrimi analizi yüzeyseldi Yine de Smith’in akıcı ve ikna edici savunmaları belagatlı olsa da tartışılmazdır Smith açıklamalarını Lord Shaftesbury ve Hutcheson gibi “ahlak duygusu” ya da Hume gibi faydaya (en:utility) değil, anlayışa dayatmaktadır


Smith bu dönemden sonra konferanslarında ahlak teorilerinden hukuk ve ekonomi konularına ağırlık vermeye başladı Bir öğrencisinin 1763 civarından konferans notlarından Edwin Cannan tarafından derlenip yayınlanan ‘Lectures on Justice, Police, Revenue and Arms’ adlı kitapta Adam Smith’in politik ekonomi hakkındaki fikirlerinin gelişimi hakkında bir izlenim edinilebilir Bu kitabın daha kapsamlı bir uyarlaması 1976 yılında Lectures on Jurisprudence adlı Glasgow baskısı tarafından yayımlanmıştır


Smith ile David Hume sayesinde tanışan Charles Townshend, 1763 yılı sonunda Smith’ten üvey oğlu genç Buccleuch Dükü’ne özel ders vermesini rica etti Smith, gelecek iki sene boyunca talebesi ile, çoğunlukla Fransa’da yaptığı yolculuklar sırasında Turgot, Jean D’Alembert, André Morellet, Helvétius, ve özellikle çalışmalarına itibar ettiği fizyokratik düşüncenin başkanı François Quesnay gibi öncü aydınlarla tanıştı Kirkcaldy’ye döndükten sonrataki 10 seneyi An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations adlı, 1776′da yayımlanan başyapıtı üzerinde çalışarak geçirdi Kitap büyük çoğunluk tarafından hüsnükabul gördü ve revaçta kalarak Smith’in meşhur olmasını sağladı 1778′de Smith İskoçya’da vergiden sorumlu bir devlet bakanı olarak atandı, Edinburgh’ya annesinin yanına yerleşti 17 Haziran 1790 yılında ağır bir hastalık sonrası yaşamını yitirdi Bilindiği kadarıyla gelirinin büyük bir kısmını gizli yardım fonlarına bırakmıştır


Smith’in edebi vasiyetini yerine getirenler İskoç akademik dünyasından iki eski arkadaşıdır: fizikçi/kimyacı Joseph Black ve öncü yerbilimci James Hutton Yazar arkasında pek çok not ve yayımlanmamış yazılar bırakmıştır ama yayımlanmaya uygun olmayan her şeyin imha edilmesi için talimat vermiştir History of Astronomy adlı yayımlanmamış bir makalesini basıma uygun görmüştür ve bununla beraber diğer eserleri Essays on Philosophical Subjects adlı kitapta 1795 yılında okuyucuyla buluşturulmuştur


En Önemli Eseri: Ulusların Zenginliği



Bu kitabın ana konusu ekonomik büyümedir
Ölümünden kısa bir süre önce Smith, neredeyse bütün yayımlanmamış yazılarını yoketmişti Sanıldığı kadarıyla, son yıllarında iki büyük tez üzerinde çalışıyordu; bir tanesi hukuk teorisi ve tarihi, diğeri de bilim ve sanat hakkında Ölümünden sonra, 1975′te yayımlanan Essays on Philosophical Subjects muhtemelen ikinci tezinin bir kısmını kapsamaktadır


Ulusların Zenginliği, ekonomi disiplinin ortaya çıkmasını ve aynı zamanda özerk ve sistematik hala gelmesini sağladığı için döneminde etkili bir eserdi Batı dünyasında, konusundaki yayımlanan en nüfuzlu kitap olduğu söylenebilir 1776′da piyasa çıktığında, İngiltere ve Amerika’da serbest ticaret anlayışı yaygınlaşmaktaydı; ve kitap ekonomik başarı için büyük külçe rezervlerinin önemli olduğunu savunduğu teori ile merkantilizme karşı klasik bir bildirge haline geldi Bu dönemde Amerika’nın içinde bulunduğu, kurtuluş savaşı sonrasında ortaya çıkan fakirlik ve sıkıntılı koşullar, bu anlayışı doğurmuştur Yine de kitap piyasa çıktığı dönemde, serbest ticaretin yararları konusunda herkes ikna olmamıştı: İngiltere halkı ve parlementosu merkantilizme uzun süre bağlı kalmıştır


Ulusların Zenginliği, aynı zamanda, fizyokratik anlayışın toprağın önemini vurgulayışına karşı çıkıyordu Smith bunun yerine işgücünün üstünlüğüne inanmaktaydı, ve işçi sınıfının (en:division of labor) üretimin artmasında etkili olacağını savunuyordu Uluslar o kadar başarılı oldular ki, bu başarı eski ekonomik ekollerin terk edilmesine yol açtı Thomas Malthus ve David Ricardo gibi ekonomistler Smith’in bugün klasik ekonomi olarak bilinen teorisini rafine etmeye yöneldiler ve bu zamanla modern ekonominin gelişmesini sağladı Malthus, Smith’in nüfus fazlalığı konusundaki düşüncelerini geliştirdi Ricardo “ücretlerin demir kanunu”na (en:iron law of wages), yani nüfus fazlalığının asgari geçim düzeyinin önününe geçeceğine inanıyordu Smith, bugün daha doğru olduğuna inanılan, artan üretimle artan ücretler varsayımını önermişti


Ulusların Zenginliği ‘nin ana konularından bir tanesi, serbest piyasanın her ne kadar karmaşık ve denetsiz gözükse de aslında sözde bir “görünmez el” tarafından doğru miktarda ve çeşitlilikte üretim yapmak için yönlendirildiğidir Smith bu simgeyi The Theory of Moral Sentiments adlı kitabında daha önce kullanmış olsa da fikri ilk olarak Astronomi Tarihi adlı denemesinde kaleme almıştır Örneğin, bir üründe üretim eksikliği olduğunda fiyatı artar ve bu durum ortaya bir kâr marjının çıkmasını sağlayarak başkalarını bu ürünü üretmeye teşvik eder ve nihayet kıtlığa son verir Eğer pazara çok fazla üretici girerse, üreticiler arasındaki artan rekabet ve artan stok, yani arz, fiyatların üretim maliyetine düşmesini sağlayarak, ürünün “doğal fiyat”ına (ortalama piyasa fiyatı) ulaşmasına yol açar Kâr oranı bu ortalama piyasa fiyatında sıfırlansa da mal ve hizmet üretimi için teşvikler ortadan kalkmaz çünkü bütün üretim masrafları, mal sahibinin işgücü de dahil, üretilenin fiyatına yansımaktadır Eğer fiyatlar sıfır kâr oranının altına düşerse, üreticiler piyasadan çekilmeye başlarlar Kâr oranları sıfırın üzerinde olduğu sürece üreticiler piyasaya girmeye devam edecektir Smith, insanların harekete geçmelerini sağlayan nedenlerin, bencil ve açgözlü olmalarından kaynaklandığına inanıyordu Bunun olumlu sonucu olarak da serbest piyasadaki rekabetin, fiyatların aşağıda kalmasını sağlayarak halkin tamamına faydalı olmasını gösteriyordu Ona göre bu rekabet aynı zamanda çok çeşitli mal ve hizmet üretilmesini teşvik etmekteydi Yine de, işadamlarına karşı dikkatli olunması gerektiğini ve tekelleşmenin yanlış olduğunu savunuyordu


Smith, tüm gücüyle sanayi gelişimini engelleyen modası geçmiş devlet kısıtlamalarına saldırıyordu Nitekim, ekonomik sürece olan çoğu hükümet müdahalesinin, gümrük vergileri (en:Tariff) de dahil, verimsizliğe ve uzun dönemde yüksek fiyatlara yol açtığını savunuyordu Her şeyin oluruna bırakılmasını savunan bu “laissez-faire” teorisi, ileriki yıllarda, özellikle 19 yüzyılda, hükümetin koyduğu kanunları etkilemiştir (Buna rağmen Smith hükümetin varlığına muhalefet değildi; ekonomi sektörünün dışındaki konularda faaliyet göstermesini savunuyordu Örneğin, fakir yetişkinler için kamu eğitimi verilmesinin, özel fabrikalar için kârlı olmayan kurumsal sistemlerin, adli sistemin ve daimi bir ordunun taraftarıydı)


Tam Rekabet


Smith yaşadığı dönemin bilimsel gelişimininde etkisiyle ekonomiyi doğa kanunlarının varlığıyla açıklamaya çalışmıştır Görünmez el bu araştırmaların en önemlilerindendir Smith’e göre iktisadi hayat bireycidir ve bu bireycilik insanların doğal yapısından kaynaklanmaktadır Kişisel menfaat iktisadi hayat için itici bir güçtür Kişi en az zahmetle en çok tatmine ulaşmaya çalışacaktır, doğası gereği Bu amaçla, Smith, arz ve talep eşitliğini otomatik olarak gerçekleştiren fiyat mekanizması üzerinde duracaktır Smith’e göre fiyatlar denge unsurudur Smith’in denge fiyat unsurunu piyasa örneği ile açıklıyalım: Üretim azalırsa fiyatlar yükselir, ekmek arzının azldığını düşünün ihtiyacınız olan birim ekmeye ulaşmak için daha çok çaba harcıcaksınız, bu artan çaba da ister istemez fiyatları artırıcaktır Fiyatların yükselmesi firmaları daha fazla kar ediceklerini düşündüklerinden daha fazla üretim yapmalarına teşvik edecek ve arz talebe yaklaştığı sırada bir dengeye geleceklerdir, arz talebi aştığı sırada fiyatlar düşecektir buda firmaların üretimlerini kısmasına sebep olucaktır, böylece hiç bir müdahale olmadan her şey bir dengeye gelecektir


Tam rekabette kişiler ve firmalar kendi çıkarlarını en çoklaştırırlarken aynı zamanda toplumunda çıkarına hizmet ederler Örnek olarak, tam rekabet ortamında fiyatlar düşer ve fiyatlar düşünce bundan tüketiciler yararlanır Tam rekabet ortamında üreticiler ve tüketiciler arasında bir çıkar çatışması yoktur Tam rekabet ortamında üreticiler ile tüketiciler üretim ve tüketim artıklarını eşit şekilde paylaşırlar


Ancak, aşağıdaki etkenler tam rakebet ortamında kurulan dengeyi bozabilir:


* 1 Devletin vergilerini arttırması
* 2 Üretim faktörleri’nin optimum bileşimlerini bozulması, bazı mallarda nadirlik rantı yaratır(nadirlik rantı bir malın piyasada az olması ve mala olan talebin çok olmasında dolayı fiyatının maliyetinden yüksek olmasından dolayı elde dilen kardır)
* 3 Üreticilerin üretim kararlarında yanılma ve üretim kararsızlıkları
* 4 Uluslararsı ilişkilerin kısılması veya kopması
* 5 Siyasal istikrarsızlığın artması


Sermaye


Smith sermayeyi emeği arttıran her şey ve emeğin daha verimli çalışmasını sağlayan bir etken olarak tanımlar Alet, makina, toprak, gübre… birer sermayedir Smith’e göre sermayeye konacak bir vergi üretimi azaltacak bölece hem devletin hemde toplumun faydasını azaltacaktır


A Smith ilk defa sermayeyi ikiye ayırır: Sabit sermaye, değişen sermaye
* a- Sabit sermaye binalar, gayri menkuller, sabit makinalar ve aletler gibi Bu sermaye elden ele dolaşmadan sahibine bir kar getirir
* b- Değişken sermaye ise, hammadde, satılıcak mallar gibi sahibine eldeğiştirmeden dolayı kar getirir Nasıl ki para bir mal ile mübadele edilmedikçe bir fayda sağlamaz, mallarda el değiştirmedikçe fayda sağlamaz
Bir ülkenin yıllık bürüt geliri, yıllık toplam hasılasına eşittir Emek ülkelerin zenginliğini yaratan temel sermayedir Üretim sermayeye(tasarrufa) bağlıdır Sermaye oluşturmanın ilk aşaması para elde etmektir ve bu sermayenin oluşmasıda tasarrufla mümkün olur
ASmith’e göre tasarruf geciktirilmiş bir tüketimdir Bu günün tüketimini yarına bırakmaktır Smith’e göre bir ülkenin sermaye birikimi arttıkça zanginliğide artar


Görünmez El


Adam Smith, bireyin ve toplumun iyiliği arasında nedensellik kurduğu Ulusların Zenginliği kitabında şöyle yazıyordu: “(Her birey) kendi çıkarı peşinde koşarken, sıklıkla, katkıda bulunmaya niyetleneceğinden çok daha etkin olarak topluma katkıda bulunur”
Buna göre, herkesin bencil olduğu bir toplumda da uyum, bilinçli bir müdahale olmasa da, kendiliğinden oluşacaktır Bu kendiliğindenliği sağlayan görünmez el, piyasa ilişkileridir
Gürünmez el ve piyasayı düzenleyen fiyatlar seviyesi, kaynakların en verimli şekilde kullanılmasına imkan sağlar


Smith, doğal kanunların varlığını kabul etmekte ve iktisat konusunun bu kanunları keşfetmek olduğunu söylemektedir Yani Smith, doğal düzenin kişisel çıkara göre kendiliğinden oluşacağı inancındadır bu bakımdan Smith’in doktirini çıkarcı (oportünist) ve gerçekçidir (realist)

Emek


Fizyokratların tersine toprak yerine insan emeğini servetin kaynağı olarak görür ve işbölümünün sağladığı teknik olanaklarla emeğin üretiminin ve dolayısıyla da milli gelirin artacağını savunmuşturSmith’in teoriye en önemli katkısı tam rekabet altında kaynakların optimal etkin dağılımı hakkında ilk analizi geliştirmiş ve artı değer kavramını Ricardo ile (kâr ile özdeş olduğu düşüncesiyle de olsa) birlikte kullanmış olmasıdırİş bölümüne toplu iğne fabrikasını örnek gösterirBu örnekte, günde onlarla ifade edilecek sayıda üretim yapan bir fabrikanın iş bölümü sayesinde üretim sayısını nasıl binlere çıkardığını gösterir
Ülkelerin serveti topraktan çok insan emeğine bağlıdırEmek ülkelerin zenginliğini arttıran temel etkendir


Emek özellikle iş bölümünde aktif rol oynarGelişmiş ülkelerde emeğin sermaye birikimini sağlamada önemli bir katkısı olmuştur
Smith servetin kaynağının emek olarak savunduğuna göre,bir ülkenin yıllık emeği,bütün malları yaratan emek toplamıdırDiğer anlamda,emek üç kesim için de geçerlidir


Ücret


Smith’e göre her şey fiyata bağlıdırÜretim miktarı,maliyetler her şey fiyatla ilgilidir Faktörlerin dağılımı fiyatlara göre olur Ücret bir fiyattır; emeğin bir fiyatıdırÜcretler, işverenler ile işçiler arasında yapılan sözleşmelerle belirlenir Ancak Smith, bu sözleşmelerde işverenlerin işçilerden daha baskın olduğuna dikkat çekerİşverenler ücretleri düşürmek, işçiler ise yükseltmek ister Smith’e göre ücretler işçinin ve ailesinin geçimini sağlayacak düzeydedir Yüksek ücret işçi sayısını arttırır,düşük ücret azaltır Her şeye rağmen tam rekabet koşullarında ücret asgari ücretin altına inmez


Emek talebi arttığında,kısa dönemde emek nadir olduğundan ücretler artacaktırFakat ücretler ona ayrılan fonlara bağlıdır Emek talebinin artması,milli gelirin gittikçe artmasına,bu da kişi başına düşen milli gerin yani büyümenin olduğuna işarettir Milli gelir arttıkça yükselen ücretler, ülkenin gittikçe zenginleştiğini gösteren bir göstergedir
Bununla birlikte Smith’e göre ücret artışı doğumların ve nüfusun artışına sebep olacaktır, bu da bir yandan karları azaltacaktırAyrıca ücretlerin yükselmesi fiyatları arttırırFakat Smith bu konuda biraz yanılmıştır;kişi başına gelir dünyada önceye göre daha fazla olmasına rağmen nüfus düşmektedir


İş Bölümü (Division of Labor)


ASmith’in Ulusların Zenginliği adlı kitabında en ünlü bölüm iş bölümüyle ilgili olan ilk bölümdür18 yüzyılda yazılmış olmasına rağmen bugün için bile çok doğru gelmektedirSmith bu bölümde iş bölümünün üretimi nasıl arttırdığını toplu iğne üretimiyle ilgili bir örnekle açıklar Tek bir kişi,yapılması için on aşaması olan bir iğneden günde sadece on tane yapabilmektedir;fakat her aşamayı yazlızca bir kişi yapsa yani on kişi çalıştırsak bir günde üretilen iğne sayısı 4800′e çıkıyor;ama her biri her aşamayı yapsaydı sadece 100 iğne üretilecektiBu demek oluyor ki,iş bölümü iğne üretimini 48 kat arttırmışAyrıca işçinin belli bir aşamada uzmanlaşması o teknolojiyi kullanmanın yeni yolları bulunarak arttırılabilir,bu da daha hızlı üretime sebep olur
Uluslararası bakımdan iş bölümü,dünyayı çok geniş bir atölye haline getirmiştir Bu atölyede emek en elverişli yere gidecek,en az zamanı gerektiren faaliyetleri arayacaktırİş bölümü üretimi arttıracağından dolayı piyasaların genişlemesini ve büyük piyasaları zorunlu kılacaktır


ASmith’in iş bölümünü kullanarak uluslararası iktisada en büyük katkısı Mutlak Üstünlük (absulute advantage) teorisi olmuşturBu teoriye göre bir ülke hangi malı daha ucuza üretiyorsa kaynaklarını o mala tahsis etmelidir;böylece üstün olduğu malda daha etkin üretim yapabilmektedirBu yolla tüm ülkeler birbirlerine muhtaç olmaktadır ama bu sayede üretim çok fazla artmaktadır


Smith [[laissez-faire, laissez-passer]] (bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler) ilkesini benimsemiştir Üretim faktörlerinin bir kesimden diğerine serbestçe geçebilmesi gerekmektedir, bu geçişi sağlayan en önemli etken de fiyattır


Devlet ekonomik hayata müdahale etmemelidirDevletin müdahalesi özel sektörün üretemediği veya yapamadığı konularda olmalıdır;savunma, güvenlik, adalet gibi Eğer devlet çok vergi alırsa, vergiler üretimi kısacağından dolayı ülke durgunlukla karşı karşıya kalabilirBu müdahale hem iç hem de dış ekonomi için geçerlidirEğer devlet vergilerle bir malın ithalatını azaltırsa bu, içerde o malın üretiminin tekelleşmesini arttırmaktadırUluslararası iş bölümünden yararlanmak için ürünlerin ülkeler arasında serbestçe mübadele edilmesi gerekir


Ekonomik hayat mal ve hizmet üretimi olduğu için,Smith üretime önem vermiştirÜretimin artırılması emeğin verimine bağlıdırVerimlilik artışı iş bölümü,tam rekabet, iktisadi hürriyet,tasarruf ve sermaye birikimi ile mümkündür


Para


ASmith’e göre para bir mübadele aracıdırÜretim arttıkça mübadele edilecek daha fazla mal olacağından daha fazla paraya ihtiyaç duyulacaktırBir ülkenin fazla parasının olması servet artışı olduğunu göstermez;fazla para oluşu fiyatlar genel düzeyini arttırır(?)
Smith’e göre paranın değeri de öbür malların değeri gibi ölçülürDeğer emeğe bağlıdırMalın da paranın da değeri ona harcanan emeğe bağlıdır
Bu sebeplerden dolayı emek mübadele değerinin gerçek ölçütüdürYani sonuç olarak malların mübadele edilmesi aynı zamanda emeğin mübadele edilmesi anlamına gelmektedirEmek değeri kendine eşit emek değeri ile değiştir(il?)ecektirBu bakımdan bakıldığında gerçekten mübadele edilen altın,gümüş,para,döviz değil emektirGüçlükle elde edilen mallar pahalı,az emek harcanarak üretilen mallar ise daha ucuz olur


Teorileri
Fiyat Teorisi


Adam Smith’e göre bir real fiyat bir de nominal fiyat vardırReal fiyat malın elde edilmesinde yapılan masraflardır;emeğe bağlıdır;uzun dönemde tüm mallarda real fiyat geçerlidir yani emeğe bağlıdırNominal fiyat ise kısa dönem içerisinde arz ile talep dengesinin değişmesinden veya piyasa koşullarının değişmesinden kaynalanan fiyattır
Piyasa fiyatı;malın miktarı ve bu malı alabileceklerin talebi ile oluşurBurada iki terimin ayrımı yapılmalıdır:efektif talep,malı veya hizmeti ödeme durumunda olanların talebidir Mutlak talepten ayrılır;mutlak talep,mala veya hizmete sahip olma arzusudur
Bir mala olan efektif talep artarsa o malın fiyatı yükselecektir;fakat piyasa fiyatı yüksek olduğundan dolayı firmalar o malda yüksek kar olduğunu düşünüp piyasaya girecektir;bu,firma sayısı artışı dolayısıyla arzı artıracak arz artışı efektif talep artışı ile dengeye gelecek ve fiyatlar düşecektirAyrıca bu olayın tam tersi de söz konusudur
Smith arz ve talep dengesinin tarım ve sanayi kesiminde değiştiğini vurgulamaktadır Tarım kesimi genellikle geçen yılların fiyatlarına (göre?) arzlarını belirlemektedirFakat,sanayi sektöründeki fiyat değişiklikleri arza ve talebe daha çabuk etki etmektedir


Rant Teorisi


Adam Smith beş türlü ranttan bahsetmektedir:
* a-Net hasıla
* b-Topraktan üretim yapabilmek için toprak sahiplerine verilen bedel kira(rent)
* c-Toprak sahiplerinin monopolcü durumlarından dolayı elde ettikleri kar:Bu anlayış 2 anlayışla benzerlik gösterir
* d-Piyasalara uzaklık rantı etkiler:Piyasalara yakın toprakların kirası yüksek,uzak yerlerin düşüktür
* e-Nadirlik rantı:Nadirlik rantı bir malın piyasada az ama talebinin yüksek olmasından dolayı mala harcanan emeğe göre fiyatının yüksek olmasından dolayı elde edilen kardır


Değer Teorisi


ASmith’e göre bir malın iki çeşit değeri vardır:Birincisi o malın kişiye sağladığı fayda, ikincisi o malın başka mallarla mübadele değeri
Birinci değeri genelde kişiden kişiye değişir,kişinin verdiği değere bağlıdır ve toplum açısından hesaplanması zordur


İkinci (mübadele) değeri, bu malın diğer mal birimleriyle mübadele edilen miktarına eşittir Değer o malın elde ediminde harcanan emeğe bağlı olduğuna göre,mübadele edilen mallar değil emektirEmek mübadele değerinin ölçüsüdür


Bazen en faydalı malların mübadele değerleri çok az,faydası olan malların ise mübadele değerleri fazla olabilirBuna en iyi örnek su ve elmastırSuyun faydası elmasın sağladığı faydadan çok daha fazladır ama elmas suya göre çok daha pahalıdırÇünkü elmasın elde edilmesinde çok büyük emek harcanmış ve mübadele değerini yükseltmiştirAyrıca nadirlik rantından da söz edebiliriz