Depremin Oluş Nedenleri ve Türleri

Depremin oluş nedenleri ve türleri

Dünyanın iç yapısı konusunda, jeolojik ve jeofizik çalışmalar sonucu elde edilen verilerin desteklediği bir yeryüzü modeli bulunmaktadır Bu modele göre, yerkürenin dış kısmında yaklaşık 70-100 km kalınlığında oluşmuş bir taşküre (Litosfer) vardır Kıtalar ve okyanuslar bu taşkürede yer alır


Litosfer ile çekirdek arasında kalan ve kalınlığı 2900 km olan kuşağa Manto adı verilir Manto’nun altındaki çekirdeğin Nikel-Demir karışımından oluştuğu kabul edilmektedirYerin, yüzeyden derine gidildikçe ısının arttığı bilinmektedir Enine deprem dalgalarının yerin çekirdeğinde yayılamadığı olgusundan giderek çekirdeğin sıvı bir ortam olması gerektiği sonucuna varılmaktadır


Manto genelde katı olmakla beraber yüzeyden derine inildikçe içinde yerel sıvı ortamları bulundurmaktadır

Taşkürenin altında astenosfer denilen yumuşak Üst Manto bulunmaktadırBurada oluşan kuvvetler, özellikle konveksiyon akımları nedeni ile, taş kabuk parçalanmakta ve birçok “Levha”lara bölünmektedir Üst Manto’da oluşan konveksiyon akımları, radyoaktivite nedeni ile oluşan yüksek ısıya bağlanmaktadır Konveksiyon akımları yukarılara yükseldikçe taş yuvarda gerilmelere ve daha sonra da zayıf zonların kırılmasıyla levhaların oluşmasına neden olmaktadır Halen 10 kadar büyük levha ve çok sayıda küçük levhalar vardır Bu levhalar üzerinde duran kıtalarla birlikte, Astenosfer üzerinde sal gibi yüzmekte olup, birbirlerine göre insanların hissedemeyeceği bir hızla hareket etmektedirler

Konveksiyon akımlarının yükseldiği yerlerde levhalar birbirlerinden uzaklaşmakta ve buradan çıkan sıcak magmada okyanus ortası sırtlarını oluşturmaktadır Levhaların birbirlerine değdikleri bölgelerde sürtünmeler ve sıkışmalar olmakta, sürtünen levhalardan biri aşağıya Manto’ya batmakta ve eriyerek yitme zonlarını oluşturmaktadır Konveksiyon akımlarının neden olduğu bu ardışıklı olay tatkürenin altında devam edip gitmektedir

İşte yerkabuğunu oluşturan levhaların birbirine sürtündükleri, birbirlerini sıkıştırdıkları, birbirlerinin üstüne çıktıkları ya da altına girdikleri bu levhaların sınırları dünyada depremlerin oldukları yerler olarak karşımıza çıkmaktadır Dünyada olan depremlerin hemen büyük çoğunluğu bu levhaların birbirlerini zorladıkları levha sınırlarında dar kuşaklar üzerinde oluşmaktadır

Yukarıda, yerkabuğunu oluşturan “Levha”ların, Astenosferdeki konveksiyon akımları nedeniyle hareket halinde olduklarını ve bu nedenle birbirlerini ittiklerini veya birbirlerinden açıldıklarını ve bu olayların meydana geldiği zonların da deprem bölgelerini oluşturduğunu söylemiştik


Birbirlerini iten ya da diğerinin altına giren iki levha arasında, harekete engel olan bir sürtünme kuvveti vardır Bir levhanın hareket edebilmesi için bu sürtünme kuvvetinin giderilmesi gerekir

İtilmekte olan bir levha ile bir diğer levha arasında sürtünme kuvveti aşıldığı zaman bir hareket oluşur Bu hareket çok kısa bir zaman biriminde gerçekleşir ve şok niteliğindedir Sonunda çok uzaklara kadar yayılabilen deprem (sarsıntı) dalgaları ortaya çıkarBu dalgalar geçtiği ortamları sarsarak ve depremin oluş yönünden uzaklaştıkça enerjisi azalarak yayılır Bu sırada yeryüzünde, bazen gözle görülebilen, kilometrelerce uzanabilen ve FAY adı verilen arazi kırıkları oluşabilir Bu kırıklar bazen yeryüzünde gözlenemez, yüzey tabakaları ile gizlenmiş olabilir Bazen de eski bir depremden oluşmuş ve yeryüzüne kadar çıkmış, ancak zamanla örtülmüş bir fay yeniden oynayabilir
Depremlerinin oluşumunun bu şekilde ve “Elastik Geri Sekme Kuramı” adı altında anlatımı 1911 yılında Amerikalı Reid tarafından yapılmıştır ve laboratuarlarda da denenerek ispatlanmıştır


Bu kurama göre, herhangi bir noktada, zamana bağımlı olarak, yavaş yavaş oluşan birim deformasyon birikiminin elastik olarak depoladığı enerji, kritik bir değere eriştiğinde, fay düzlemi boyunca var olan sürtünme kuvvetini yenerek, fay çizgisinin her iki tarafındaki kayaç bloklarının birbirine göreli hareketlerini oluşturmaktadır Bu olay ani yer değiştirme hareketidir Bu ani yer değiştirmeler ise bir noktada biriken birim deformasyon enerjisinin açığa çıkması, boşalması, diğer bir deyişle mekanik enerjiye dönüşmesi ile ve sonuç olarak yer katmanlarının kırılma ve yırtılma hareketi ile olmaktadır


Aslında kayaların, önceden bir birim yer değiştirme birikimine uğramadan kırılmaları olanaksızdır Bu birim yer değiştirme hareketlerini, hareketsiz görülen yerkabuğunda, üst mantoda oluşan konveksiyon akımları oluşturmakta, kayalar belirli bir deformasyona kadar dayanıklılık gösterebilmekte ve sonrada kırılmaktadır İşte bu kırılmalar sonucu depremler oluşmaktadır
Bu olaydan sonra da kayalardan uzak zamandan beri birikmiş olan gerilmelerin ve enerjinin bir kısmı ya da tamamı giderilmiş olmaktadır
Çoğunlukla bu deprem olayı esnasında oluşan faylarda, elastik geri sekmeler (atım), fayın her iki tarafında ve ters yönde oluşmaktadırlar
FAYLAR genellikle hareket yönlerine göre isimlendirilirler Daha çok yatay hareket sonucu meydana gelen faylara “Doğrultu Atımlı Fay”denir Fayın oluşturduğu iki ayrı blokun birbirlerine göreli olarak sağa veya sola hareketlerinden de bahsedile bilinir ki bunlar sağ veya sol yönlü doğrultulu atımlı faya bir örnektir
Düşey hareketlerle meydana gelen faylara da “Eğim Atımlı Fay”denir Fayların çoğunda hem yatay, hem de düşey hareket bulunabilir


DEPREM NEDİR?

Fayların hareket etmesine deprem deniliyor Fay hareketleri bazen enine, bazende dikine oluyorHareket ettikçe kırılmalar, kırılma oldukça da dalga dalga yayılıyor


Deprem Nedir ve Nasıl Oluşur?


Depremler yeryüzünü şekillendiren jeolojik olaylardandır Fay dediğimiz kırıklar boyunca yer kabuğunda meydana gelen hareketler depremleri oluşturur Bunlardan bizim duyabileceğimiz kadar büyük şiddette olanlarına deprem denir Depremler, önce hafif bir sarsıntı ve yer içerisinden top seslerini andıran gürültüler ile başlar, sarsıntı birden şiddetlenir en yüksek mertebeye çıkar ve en çok hasar yaptıktan sonra aniden yavaşlar, bir süre hafif sarsıntılar biçiminde devam eder ve sonunda duyulmaz olur Büyük depremler sonucunda yüzlerce kilometre uzunluğunda faylar ve bunlara bağlı olarak yarıklar ve çatlaklar meydana gelir


Dünyanın En Yoğun Deprem Kuşakları Hangileri?
1 Kuşak :

Pasifik Deprem Kuşağı denilen bu kuşakta yeryüzündeki depremlerin yüzde 81′i gerçekleşiyor Bu bölge Şili’den kuzeye doğru Güney Amerika kıyıları, Orta Amerika, Meksika ABD’nin batı kıyıları ve Alaska’nın güneyinden Aleutian Adaları, Japonya, Filipinler, Yeni Gine, Güney Pasifik Adaları ve Yeni Zelanda’yı içine alıyor

2 Kuşak :

Alpine adlı bu kuşak yeryüzündeki depremlerin yüzde 17′sine sahne oluyor Endonezya’dan başlayarak Himalayalar ve Akdeniz üzerinden Atlantik Okyanusu’na ulaşıyor


3 Kuşak :

Atlantik bölgesi denilen bu kuşak ise Atlantik Okyanus Sırtı boyunca uzanıyor

Türkiye Neden Riskli?

Türkiye çok yakın jeolojik zamanlarda epirojenik hareketler sonucu toptan yükselmiş ve bu sırada faylarda yer yer parçalanmalar olmuştur Genç kabuk hareketlerinin yol açtığı bu basınç ve gerilemeler, günümüzde de devam ettiğinden ülkeyi kesen faylardan birçoğu diriliklerini koruyor ve zaman zaman yatay ve düşey doğrultuda oynuyor Nitekim Türkiye’de 20 yy’da 60′dan büyük 50 kadar yıkıcı deprem olmuştur


FAY NEDİR?

Yeryüzünü oluşturan kayaçların bir yüzey boyunca kırılması ve oluşan iki parçanın birbirine göre yer değiştirmesidir
Üç tür fay vardır : Normal fay, bindirme fayı ve yanal atımlı fay Normal Fay, kırıklardan üstte olan bloğun aşağıya doğru hareket etmesidir Etkiledikleri bölgenin uzamasına neden olur Bindirme fayı ise, iki kırık bloktan birinin diğerinin üstüne bindirmesidir
Sonucu ise etkilenen alanın daralması şeklindedir Yanal atımlı fayda ise, blok yatay biçimde hareket eder Türkiye’deki en büyük fay olan Kuzey Anadolu Fayı yanal atımlı bir faydırHareket sadece yatay olur O bölgeyi daraltır veya uzatır


Kuzey Anadolu Fay Hattı Nedir?

Doğuda, Bingöl’ün Karlıova çöküntüsünden başlayıp batıda Bolu şehir merkezi civarında çatallanan ve önce iki, Geyve’nin batısında da üç ana kol boyunca Ege Denizi’nin kuzeyine kadar uzanan fay hattıdır İzmit Depremimde bu fay hattında meydana gelmiştir Bu fay hattı, 1948 yılında İhsan Ketin tarafından keşfedilmiştir


TÜRKİYE DEPREM BÖLGELERİ HARİTASI HAKKINDA AÇIKLAMALAR

Bu harita, mevcut bilgilerin ışığı altında hazırlanmış, Bakanlar Kurulu’nun 1841996 tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiş bulunmaktadır Önceki haritalardan farklı olarak olasılık metodu hesaplarına göre çizilen eşivme kontur haritası esas alınarak deprem bölgeleri tesbit edilmiştir Buna göre, normal bir yapı 50 yıllık ekonomik ömrü içinde %90 ihtimal ile bu ivme değerlerinden fazla bir yüklenmeye maruz kalmayacağı tahmin edilmektedir Ekonomik ömrü daha uzun veya önemli yapılar için karşılaşabilecekleri en büyük ivme değerlerinin ayrıca hesaplanması gerekir

- Deprem Bölgeleri Haritası ile Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik bir birini tamamlamaktadır Bu yönetmeliğe göre deprem bölgelerinde kabul edilen hesap ivmeleri, 1derece için 04g , 2derece için 03g , 3derece için 02g , 4derece için 01g olarak alınmalıdır 5derece için deprem hesabı yapmak zorunlu değildir

Türkiye Deprem Bölgeleri, ivme değerlerine göre aşağıdaki şekilde derecelendirilmiştir
1 Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 040 g ‘den büyük
2 Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 040 g ile 030 g arasında
3 Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 030 g ile 020 g arasında
4 Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 020 g ile 010 g arasında
5 Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 010 g ‘den az
g: yer çekimi(981 cm/sxs)

- Yerleşim birimlerinin hangi deprem bölgesinde yer aldığı örneklerde açıklanmıştır Haritada yer almayan yerleşim birimleri için, bağlı olduğu il veya ilçe merkezine ait deprem bölgesi esas alınacaktır

Örnek 1 Adana merkezi 2 derece deprem bölgesindedir
Örnek 2 Adana’nın, Ceyhan ilçesi merkez bucağı, Kösreli bucağı ve Sağkaya bucağı 2 derece deprem bölgesindedir Ceyhan belediyesi de dahil olmak üzere adı yazılmayan Doruk, Kurtkulağı, Sarımazı, Mercimek, Kurtpınar, Hamdilli ve Mustafabeyli belediyeleri 2 derece deprem bölgesindedir

Örnek 3 Adana’nın Düziçi ilçesi merkez bucağı 1 derece deprem bölgesindedir Düziçi’ne bağlı Böcekli belediyesi 2 derece deprem bölgesi olup, adı yazılmayan Ellek belediyesi 1 derece deprem bölgesindedir

Örnek 4 Adana’nın Osmaniye ilçesi merkez bucağı 1 derece deprem bölgesindedir İlçeye bağlı Kaypak, Toprakkale ve Yarpuz bucakları 1 derece, Tecirli bucağı ise 2 derece deprem bölgesindedir
Örnek 5 Adıyaman’nın merkez ilçesi merkez bucağı 2 derece deprem bölgesindedir İlçeye bağlı Yaylakonak belediyesi 1 derece deprem bölgesindedir


DEPREME KARŞI ALNABİLECEK ÖNLEMLER

Depremden önce yapılması gerekenler

Yaşadığınız / Bulunduğunuz mekanı inceleyin Korunma için bulunacağınız yeri ve muhtemel kaçış yolunu belirleyin

Eğer bulunduğunuz noktadan kendinizi 10-15 saniye içinde bina dışına çıkartacak ve güvenli bir açık alana ulaştıracak pozisyonunuz varsa, bu yolu saptayın (Bu yöntem sadece giriş altı, giriş ve 1 katta olanlar için geçerlidir)

Deprem sırasında ilk 10-15 saniye binayı terkedebilmek açısından çok önemlidir
Daha önce yaşanan depremlerden elde edilen istitastiki verilere göre, binalarda yıkıma yol açan unsur, hissettiğiniz ilk sarsıntı değil, binanın rezonansa girmesidir Bu da size anılan süreyi kazandırmaktadır

Bu süre içinde kaçma eylemini gerçekleştirebilecek bir yöntem bulduğunuz takdirde, tatbik ederek zamanı saptayın Böylelikle hem kesin kaçış sürenizi öğrenebilir, hem bu süreyi daha da kısaltacak yöntemler geliştirebilirsiniz


UNUTMAYIN

Kişisel kaçış zamanı ile, birilerine yardım ederek (eşiniz, çocuğunuz, iş arkadaşınız ya da bir sakat) kaybedeceğiniz zaman çok farklıdır Farklı senaryolar geliştirmenizde ve süre tutarak denemenizde yarar vardır

Kapı veya cam kenarında ya da bulunduğunuz yeri 10-15 saniye içinde terkedebilecek bir mesafede iseniz, herhangi bir acil çıkış anında kullanacağınız güzergah üzerinde size engel olabilecek saksı, masa, sandalye, koltuk, sandık ve benzeri unsurları ortadan kaldırınız
Bazı durumlarda ani bir acil çıkış olanağı yaratabilirsiniz (giriş katındaki camı kırarak dışarı çıkmak gibi) Bu cam kalın ya da sekurit (sağlamlaştırılmış) olabilir Bunu kırmak için bir yangın söndürme tüpünü kaçış yolu üzerinde bulundurabilirsiniz Unutmayın, vücudunuzda kesiklere ve yırtılmalara yol açmayı engellemek için önce camı kendinize zarar vermeden kırmalısınız


Binayı terkederken mutlaka başınızı yüksekten veya tavandan düşen nesnelerden (tuğla, kiremit, avize vb) korumalısınız Bu aşamada yastık bir işe yaramayacak, aksine çevrenizi görmenize ve sesleri duymanıza engel olacaktır Bir kask veya baret, bulamazsanız bir sandalye, bir tahta parçası, büyük ve kalın bir kitap işinize yarayabilir
Eğer binayı 10-15 saniye içinde terkedemiyorsanız, kesinlikle merdivenlerden, merdiven boşluklarından uzak durunuz Asansör bir tuzaktır Kullanmayınız


Yıkılan binalarda en yüksek oranda ölüm bu noktalarda meydana gelmektedir Birinci kattan daha yüksekteyseniz, atlamayı denemeyiniz Yaşanan depremlerde ölümle ve ciddi yaralanmalarla sonuçlanan olayların büyük bir bölümü yüksekten atlamayla ilişkilidir Bunun yerine yüksek binalarda yapılması zorunlu olan harici yangın merdivenlerini kullanınız Demir konstrüksyondan inşa edilen bu merdivenler, binadan bağımsız olduğu için yıkım darbesinden daha zor etkilenecek ve bağlı olduğu yerden kopması halinde, çeperlerindeki kuşaklar nedeniyle düşme anında bir koruma alanı oluşturacaktır Dahili yangın merdivenleri koruyucu bir alan yaratmayacaktır

Eğer bulunduğunuz bina depreme dayanıklı ve bulunduğunuz mekandaki masa çelik veya kalın masif ahşap malzemeye sahipse başınıza düşebilecek eşyalardan sizi koruyabilir Ama tavan çökmesi halinde hiçbir koruyucu özelliği olmayacaktır


ÖRNEK: Japonya’da öğrencilerin sığındığı masa altları

Bu masalar aslında boğazları birleştirilmiş birer çelik kafestir Bu özelliği nedeniyle sıralar halinde masa birarada düşünüldüğünde çöken tavanı karşılayıcı ciddi bir direnç noktası oluşturmaktadır Oysa Türkiyede kullanılan basit tahta veya zayıf sıraların böyle bir ağırlığı taşıyamayacağı kesindir

Bir “Yaşam Üçgeni Alanı” yaratın Masa, yatak altı gibi yerler yerine, Ağırlık merkezi yere yakın çelik dolaplar (boyu uzunsa ve yapabiliyorsanız yana devirin), para kasaları, çamaşır ve bulaşık makinesi gibi nesnelerin yanına yatın ve cenin pozisyonu alın
UNUTMAYIN: Herhangi bir yıkılma anında bu nesneler belki ezilecek ama asla yok olmayacaklardır Yanlarında yaratacağı alan sizin yaşam üçgeniniz olacaktır
Mutfak iyi bir saklanma ve “Yaşam üçgeni” ayaratılabilecek uygun bir ortamdır Tezgah altında ve yanında yer alan fırın, bulaşık makinası ve buzdolabı, bu bölümün ezilme oranını en aza indirger Ancak, setüstü dolaplardan dökülecek tabak, çanak ve bardak gibi cisimlere karşı bir önlem alınması, rafların düşmesine engel olmak için de duvarla olan bağlantılarının sabitleştirilmesinde yarar vardır


Yaşanan depremlerden elde edilen veriler, mutfak ve banyoların en uygun yerler olduğunu göstermektedir Çünkü enkaz altında kalındığı takdirde, bu bölümlerde hem yaşam üçgeni yaratabileceğiniz unsurlar vardır, hem de patlayan borulardan sızan suyu içerek vücudunuzu crash sendromundan koruyabilme olanağı mevcuttur Enkaz altında kalan kişileri bekleyen en cidi tehlike böbrek yetmezliği nedeniyle ortaya çıkan sendromlardır

Bulunmamanız gereken bir yer de kapı pervazlarıdır Kapı pervazlarının taşıyıcı hiçbir özelliği yoktur Çelik kapılara da güvenmeyin Bunların da taşıyıcı özelliği olmadığı gibi, hem tehlike anında kırılması mümkün değildir, hem de üzerinize devrilme riski bulunmaktadır
Depreme uykuda yakalandığınız takdirde, kullanmanız gereken 10-15 saniyelik süre bir hayli azalacaktır Bunun için yatağınızın iki yanına 1m3’lük tahta sandıklar yaptırmanız ve içlerini kitaplarla doldurduktan sonra, kalın bir iple çevresini sarmanız yararlı olabilir Kitaplar da büyük bir ağırlık altında ezilmeyecek, sardığınız kalın ip ise sandığın patlamasına engel olacaktır Böyle bir hazırlığınız yoksa, yatağın hemen kenarına ve yanına yan yatarak cenin pozisyonu alın


Deprem Sırasında Yapılması Gerekenler

Bir depdem sırasında nasıl davranmanız gerektiğine ilişkin bilgiler edinerek ve bunları uygulayarak kendinizi sakinleştirebilir, kendinizi ve ailenizi korumak için daha hazırlıklı olabilir ve başkalarına yardımcı olabilirsiniz
Öncelikle evinizin her bir odasındaki güvenli noktaları belirleyin Güvenlikli noktaya yerleşme alıştırmalarıyla bu bilgiyi pekiştirin Bu, özellikle çocuklar için önemli bir adımdır
Deprem başladığında nerede olursanız olun, hemen kendinizi korumaya alın ve sarsıntı durana kadar orada kalın

Eğer Bina İçindeyseniz;
Orada kalın; dışarıya koşmayın
Sağlam bir masa, mobilya vb eşya altında ya da yanında kendinizi korumaya alın ve ona tutunun
Eğer koridordaysanız;
Duvarın dibine sinin
Eşikte durmayın; kapı çarpacak ve yaralanmanıza neden olacaktır
Başınızı ve yüzünüzü koruyun
Pencereler, cam bölmeler, aynalar, ocaklar, kitaplıklar, yüksek mobilyalar ve gevşek yapı elemanlarından uzak durun
Eğer Tekerlekli Sandalyede iseniz;
Tekerlekleri kilitleyerek başınızı ve boynunuzu korumaya alın
Eğer Oteldeyseniz;
Otel odanızda sığınabileceğiniz en güvenli noktayı belirleyin
Otel güvenlik talimatını okuyun ve katta bulunan acil çıkış noktalarını öğrenin
Otelde kalırken, ayakkabılarınızı yatak altında, elbiselerinizi yakınınızda tutun
Seyahate çıkarken yanınıza küçük bir radyo ile el lambası almayı ihmal etmeyin
Asansör kullanmayın
Deprem sırasında asansördeyseniz;
Kat çıkış düğmelerine basarak katta durdurun ve en seri biçimde asansörü terkedin
Eğer Açıkhavadaysanız;
Olduğunuz yerde kalın
Pencerelerden, binalardan, elektrik tellerinden ve direklerden uzak, güvenli bir noktaya doğru gitmeye çalışın
Eğer Araçtaysanız;
Güvenli bir yere yanaştırmaya çalışın
Yolu kapatmamaya özen gösterin
Köprülerden, alt ve üstgeçitlerden ve binalardan olabildiğince uzağa park etmeye çalışın
Eğer Kalabalık bir Topluluktaysanız;
Ezilmeyeceğiniz bir noktaya sığınmaya çalışın
Yüksek yapıların bulunduğu yaya yolları özellikle tehlikelidir
Eğer içerdeyseniz, devrilen kolonlar vb çarpacağı için dışarıya koşmayın
Alışveriş merkezlerinde, en yakın mağazaya sığının
Pencerelerden, vitrinlerden, projektörlerden, ağır eşyalarla dolu raflardan uzak durun
Eğer Okuldaysanız;
Bir sıra ya da masa altına sığının ve ona sıkıca tutunun
Yüzünüzü pencereden uzak tutun
Eğer Otobüsteyseniz;
Otobüs durana kadar koltuğunuzda kalın
Her nerede olursanız olun, zeminin şiddetle hareket etmesi olasılığına hazır olun Örtünün, kendinizi sağlam bir nesnenin korumasına alın Bunu yapamıyorsanız, yere çökün, başınızı ve yüzünüzü koruyacak biçimde kapanın İlk sarsıntıyı izleyecek diğer sarsıntılara da hazır olun


Depremden Sonra yapılması Gerekenler

Muhtemel bir depreme karşı hazırlık, sallanmalar bittikten sonra meydana gelen şoklar, yangınlar ve çok yıkıcı hasarlar söz konusu olduğunda ne yapmak ve ne yapmamak gerektiğini de içerir Sözü geçen tehlikelere karşı soğukkanlı olun, sakin davranın Öncelikle, hayatı tehdit eden durumları dikkate alın Unutmayın ki, 72 saatten daha uzun bir süre yalnız başınıza kalabilirsiniz

Evinizde hasar olup olmadığını kontrol edin
Kendinizin ve yanınızdaki diğer insanların yaralanma durumlarını kontrol edin; hızlı ve dikkatli bir şekilde ilk yardım uygulayın


Bulunduğunuz yerden ayrılıyorsanız yerinizi bildirin, acil durum çantanızı yanınıza alın
Elektrik, su ve havagazını kontrol etmek için bir cep feneri kullanınHasar yoksa hiçbirini kapatmayın Sızan havagazı koku verecektir Gaz kaçağı ve yanıcı sızıntısı olmadığından emin olana dek kibrit ateşlemeyin, ışıkları yakmayın
Mevsim kış ise veya depremden kalma yıkıntılar, özellikle cam kırıkları varsa, sağlam, dayanıklı ayakkabı, eldiven ve giyecekler giyin
Kendi ailenizle ilgilendikten sonra komşularınızı kontrol edin Deprem sonrası ilk yardım aile ve arkadaşlardan gelir

Acil yardıma ihtiyaç duyarsanız camlara bir yardım işareti not edin
Ürkmüş evcil hayvanları sakinleştirin ve korumanıza alın
Size yakın mesafedeki lağım borularının kırıldığından şüphe ediyorsanız sifonu kullanmayın
Davetsiz misafirlere karşı evinizi güvenlikte tutun
Pilli radyonuzu (veya araba radyosu) açın ve acil durum talimatlarını dinleyin
Yıkılmış elektrik hatlarından en az on metre uzak durun
Deni kenarı yerleşimlerinde, dev dalgalar oluşması olasılığına karşı deniz kenarına yaklaşmaktan kaçının

Araba kullanırken deprem davranışı

Depremden sonra pek çok kişi arabasına atlayıp yola çıkacaktırYoğun bir trafik sıkışıklığı olması kaçınılmazdırKaza ve çarpmalara dikkat edin ve önlemeye çalışınİlk anda yavaş yavaş sağa yanaşıp durun

Yavaşlayın, sağa yanaşıp durun, motoru durdurun Kontak anahtarı yerinde kalsın, pencereleri kapatın ve kapıları kilitlemeden çıkın
Eğer otoyolda iseniz yolun kenarındaki aydınlatma direklerine ve eğer varsa ses yalıtım duvarlarına dikkat edin devrilebilir
Tünel giriş ve çıkış yakınlarında durmayın buralarda yamaç kaymaları ve kaya düşmeleri olabilir

Radyodan yoldaki hasar ve diğer durumlar hakkında bilgi almaya çalışın
Büyük kamyon ve tankerlerden uzak durun
Otoyolda araç sürerken yoldaki anormal durumları ve yangınları cep telefonu ya da yol kenarındaki acil telefon ile ilgililere haber verin


Büyük Market ve Mağazaların içinde deprem davranışı

Büyük kolonların yanında durmaya çalışınRaflardan ve dolaplardan uzak durun
Yangın çıkışlarına, merdivenlere ve yürüyen merdivenlere koşmayın
Anonsları dinleyinMağaza güvenlik personelinin uyarı ve önerilerini yerine getirin, onlara uyun dediklerini yapın
Satın aldığınız şeyleri bırakın ve dışarı çıkarken elleriniz boş olsun

Deniz ve ırmak kenarında deprem davranışı

Yerin sesini ve titreşimlerini dinleyin ve izleyin
Eğer dağlık bir arazide dik yamaçları olan küçük bir vadide iseniz yamaçlardan toprak kayması ya da kaya düşmesi olabilir Dikkatli olun
Nehrin kaynak tarafında baraj varsa yıkılabilir ve bir su baskını olabilir, hemen nehre dik yönde yüksek yerlere çıkmaya başlayın Hemen yükseklere çıkın
3-5 Katlı binalarda deprem davranışı
Çok katlı apartmanlarda üst katlar alt katlara göre daha çok sallanırBu binalar son yıllardaki deprem yönetmeliği (1975 ve sonraki tarihli)’ne ve Fen kurallarına göre yapılmışsa çökme tahlikesi yokturYapılacak davranışlar 1-2 katlı evlerdekinden farklı değildirAncak çok katlı yapılara deprem açısından gerekli özel davranışlarda vardır
Yangın merdivenlerinin kapısını açık tutun
Ortak tehlike çıkışının (koridordaki) kapısını açık tutun
Binayı boşaltırken asansörü kullanmayın
Asansörde iseniz bütün düğmelere basın ve durduğu ilk katta asansörden inin
Birinci katta iseniz, kapıyı açamıyorsanız ve de zemin katta yangın çıkmışsa zemin kata yatak vbgibi yumuşak birşeyler attıktan sonra üstüne atlayınBu davranış çok katlı yapıların üst katları için geçerli değildir


Kapalı çarşı veya tünellerde deprem davranışı


Yeraltı çarşısı ya da yaya geçidinde eğer yangın, gaz sızıntısı ve su basması yoksa yer yüzeyinden daha güvenlidirElektrik kesilirse panik yaşanabilir
Vitrinlerden uzak durun
Düşen cisimler dikkat edin, kendinizi koruyun
Elektrik kesilse bile Yangın çıkışı işaretleri yanık kalabilir paniğe kapılmadan hareket edin
Hemen çıkış merdivenlerine koşup yukarı çıkmaya çalışmayın
Eğer yangın olursa ağzınıza bir mendil ya da bir bez tutunDuvarların kenarlarında çömelmiş ya da yere eğilmiş konumda bulunduğunuz yeri boşaltmaya çalışınYeraltı çarşısı ya da geçidinin çıkışları vardır ve duvar diplerinden giderek çıkışa kesinlikle varırsınız


Sokakta veya iş merkezinde deprem davranışı

En tehlikeli şeyler dökülen, kırılmış cam parçaları, ilan levhalarıdırBunlar düşebilir Açıkta duran kahve, hafif içki satan (parayla çalışan) makinalar, ilan levhaları ve direkleri devrilebilir
Buralardan uzaklaşınBaşınızı koruyunGeniş açık alanlara gidin ya da güvenliğinden kuşku duymadığınız yapı varsa içeri girin
Geniş bir yol varsa ve trafik yoğun değilse yolun ortasındaki refuje kaçın ve orada durun
Satış makinalarından, reklam levhalarından ve bahçe duvarlarından uzak durun
Elleriniz boşsa başınıza koyun ve koruyun Eğer çanta, paket ve torba varsa başınıza koyunHiç bir şey yoksa ellerinizi kullanın
Yolun kenarında ağaçlar varsa altına girip durun


Yüksek zeminlerde deprem davranışı

Üst katlar alt katlara göre çok daha fazla sallanırDaha çok dikkatli olmak gerekir
Başınızı çanta, minder, kitap, klasör gibi şeylerle koruyunDolap, kahve makinası ve sebil gibi şeylerden uzak, kolonlara yakın durun
Masaya yakınsanız altına girin
Asansörde iseniz bütün düğmelere basın durduğu ilk katta asansörden inin


Dünyada olmuş büyük depremlar













Türkiye’de meydana gelmiş büyük depremler



Türkiye’de Son 5 yılda olmuş depremler