XV. Louis

XV Louis

XV Louis, lakabı Sevilen Louis (Louis le Bien-Aimé) (15 Şubat 1710-10 Mayıs 1774), 1715-1774 arasında Fransa kralı Güçsüz yönetimiyle krallık otoritesinin zayıflamasına yol açmış, 1789 Fransız Devrimi’nin patlak vermesinde etkili olmuştur
Fransa kralı XIV Louis’nin (hd 1643-1715) torununun oğlu, Burgonya dükü Louis’yle Savoy’lu Marie-Adelaide’nin oğluydu Anne ve babasıyla hayatta kalan tek ağabeyi 1712′de öldüğü için, XIV Louis’nin ölmesi üzerine (1 Eylül 1715) tahta çıktı Şubat 1723′te reşit ilan edilmesine değin ülkeyi naip sıfatıyla Orleans dükü II Philippe yönetti Philippe, Louis’yi 1721′de İspanya kralı V Felipe’nin kızı Mariana’yla evlendirdi
Philippe’in Aralık 1723′te ölmesinin ardından Louis, Conde 7 prensi Louis-Henri’yi başnazırlığa atadı Louis’nin Maraiana’yla evliliğini iptal eden Louis-Henri onu devrik Polonya kralı I Stanislaw’ın kızı Marie Leszczynska’yla evlendirdi

Louis’nin hocası Piskopos (sonradan Kardinal) Andre-Hercule de Fleury 1726′da Louis-Henri’nin yerine başnazır olduÖte yandan Polonya ve Fransa tahtları arasındaki akrabalık ilişkisi, Fransa’nın Polonya Veraset Savaşı’na (1733-1738) katılarak Avusturya ve Rusya’yla karşı karşıya gelmesine yol açtı


XV Louis’nin siyasi konulardaki kişisel etkisi ancak Fleury’nin 1744′te ölmesinden sonra belirgin duruma geldi Louis, Fleury’nin yerine yeni bir başnazır atamayacağını ve bundan böyle yönetim işlerini tek başına yürüteceğini açıklamasına karşın, bakanlarının çalışmalarına ve ülke politikasına kesin bir yön veremeyecek kadar tembel ve kendine güvensiz bir insandı


Devlet yönetimi entrikacı bakanlardan ve saray çevrelerinden oluşan rakip gruplar arasında bölünüp yozlaşırken, o kendini saraya kapatarak bütün zamanını metresleriyle geçirme yolunu seçmişti Bazıları siyasi yaşamda önemli rol oynayan bu kadınlardan, 1739-1741 arasında gözdesi olan Vintimille markizi Pauline de Mailly-Nesle, Fransa’yı sonuçsuz kalan Avusturya Veraset Savaşı’nda (1740-1748) Avusturya ve İngiltere’ye karşı savaşa sokan gruba mali destek sağladı


Louis’nin Eylül 1745′te sarayın resmi evsahibesi (maitresse en titre) seçtiği Pompadour markizi Jeanne-Antoinette Poisson ise, yönetimdeki nüfuzunu 1764′te ölene değin korudu


Ama Louis her konuda pasif bir hükümdar da değildi Entrika yoluyla uluslararası olayların akışına yön verme arzusu 1748′de secret du roi (kralın sırrı) olarak bilinen, karmaşık bir gizli diplomasi sistemi kurmasıyla sonuçlandı Önemli Avrupa başkentlerine yerleştirilen Fransız gizli ajanları, Louis’nin emriyle, çoğu kez kamuoyuna açıklananlara ters düşen siyasi hedefler doğrultusunda etkinlikte bulunmakla görevlendiriliyorlardı Louis gizli diplomasi yöntemine ilk kez Polonya krallığına bir Fransızın seçilmesini sağlamak için başvurdu


Resmi açıklamalarda reddettiği bu girişimin başarısızlıkla sonuçlanmasından kısa bir süre sonra ülkesiyle İsveç, Prusya, Osmanlı Devleti ve Polonya arasında Avusturya’ya karşı bir ittifak kurmak amacıyla ajan ağını genişletti


Ama bakanları gizli diplomasiden habersiz oldukları için, dış politika alanında karar alıp uygulamayı olanaksızlaştıran bir kargaşa yaşanmaya başladı Louis 1756′da Madame de Pompadour’un etkisyle, gizli diplomasi yoluyla ulaşmaya çalıştığı hedefleri geçici olarak bir yana bırakarak Avusturya’yla ittifak kurduBundan kısa süre sonra Avusturya ve Fransa ile İngiltere ve Prusya arasında başlayan Yedi Yıl Savaşı 1756′dan 1763′e değin sürdü


Louis’nin savaş nedeniyle kara Avrupa’sında Avusturyalılara karşı üstlendiği sorumluluklar, Fransa’dan çok daha büyük deniz gücü olan ve zengin denizaşırı kaynaklara sahip İngiltere’ye karşı sömürgelerde yürüttüğü mücadeleyi olumsuz yönde etkilediSonuçta Kuzey Amerika ve Hindistan’daki Fransız sömürgelerinin hemen tümü İngiltere’ye geçti
1758-1770 arasında dışişleri bakanlığı yapan, Madame de Pompadour’un gözdesi Choisel dükü Etienne-François Fransa’yı eski askeri gücüne kavuşturmayı başardı Ama Louis’nin gizli diplomasisinin Polonya’da başarısızlığa uğraması Rusya, Avusturya ve Prusya’nın Polonya’yı paylaşarak (1772) Fransa’nın Orta Avrupa’daki nüfuzuna son vermeleriyle sonuçlandı


Gençliğinde Sevilen lakabıyla anılmasına karşın zamanla uyruklarının güvenini yitiren Louis’nin hükümdarlığının son yıllarında, Parlement’ların (Yüksek Mahkeme) kral tarafından çıkarılan yasaların yürürlüğe girmesini engelleme ayrıcalığına son verilerek, zayıflayan zayıflayan krallık otoritesi güçlendirilmeye çalışıldıXIV Louis’nin askıya aldığı bu ayrıcalık naiplik döneminde Parlement’lara yeniden tanınmıştı


Yargıçlar sonradan, États-Généraux’nun toplantıya çağrılmamasından da yararlanarak kendilerini krallığın temel yasalarının savunucusu ilan etmiş ve taşra Parlement’larıyla Paris Parlement’ı arasında güçlü bir birlik kurarak taht karşısındaki konumlarını güçlendirmişlerdi Böylece John Law’ın mali sistemine son vermişler, 1764′te Cizvitlerin Fransa’dan sürülmesinde önemli rol oynamışlar ve Bretanya’nın merkezi yönetimle bağlarını bir süre için koparmışlardı


Parlement’lar mali reformların önünde de büyük engel oluşturuyorladrı Parlement’ların yetkilerini kötüye kullanmalarına son vermeye kararlı olan Adalet Bakanı Rene du Maupeou, 1711′de Paris Parlement’ının yetkilerini yargı işleriyle sınırladı ve yargı makamlarının satılması uygulamasına son verdi Halkın muhalefetine karşın, yeni adalet sistemi XV Louis’nin ölümüne değin etkin biçimde işledi


Ama XV Louis’nin ardılı XVI Louis’nin bu sisteme nedensiz yere son vermesi, 1789 Fransız Devrimi’nin koşullarını hazırlayarak Bourbon monarşisinin yıkılmasıyla sonuçlandıXV Louis’nin uzun hükümdarlık döneminin öteki önemli gelişmeleri, tahtın siyasi ve manevi otoritesinde görülen zayıflama ve dışişleriyle askeri konularda yaşanan başarısızlıklar oldu