Endülüs Nedir?

Endülüs 711-1492 yılları arasında İber Yarımadası’nda Müslümanlığın etkisi altında bulunan bölgelere verilen isimdirEndülüs kelime anlamı olarak “Vandallar’ın Ülkesi” anlamına gelmektedir Müslümanların İber Yarımadasındaki varlığı en son Morisko’ların 1609 yılında İspanya’dan sınır dışı edilmesiyle son bulmuştur


Tarihçe ,
Valiler Dönemi (714-756) ,




Başkenti Şam’da bulunan Emevi Devleti daha İslamiyetin ilk yüzyılı olan 7 yüzyılda Kuzey Afrika’nın tümünü eline geçirmişti 8 yüzyılın başında Emevi Devleti’nin Kuzey Afrika’daki valisi olan Musa Bin Nusayr, Emevi Halifesi Velid Bin Abdülmelik’in desteğiyle bir Berberi kumandan olan Tarık bin Ziyad’ı Cebelitarık Boğazı’nı geçerek İber Yarımadası’na gönderdi


O zamanlar İber Yarımadası Germen asıllı bir ulus olan Vizigotların elindeydi ve başkentleri Toledo kentinde bulunuyordu Tarık bin Ziyad’ın savaşta ricat olmaması için geri dönüş olasılığını kaldırmak üzere kendi gemilerini yaktırdığı belirtilir Tarık Bin Ziyad Vizigot kralı Rodrigo’yu ağır bir yenilgiye uğrattı Vizigot krallığı parçalandı ve bütün İber yarımadası kısa bir süre içinde Müslümanların eline geçti

750 yılına kadar Endülüs Emevilerin gönderdiği valiler tarafından yönetildi 750 yılında Abbasiler Bağdat’ta halifeliklerini ilan ettiler ve Emevi hanedanından Abdurrahman bin Muaviye, Endülüs’e kaçarak kendisini Emevi emiri ilan etti ve Kurtuba (Córdoba) kentini kendine başkent yaptı

Emeviler Dönemi (756-1031) ,
Endülüs Emevileri


Bu dönem Endülüs’ün en parlak dönemi olarak bilinir Kurtuba şehri, Bağdat ve Kahire’den sonra dünyanın üçüncü önemli bilim merkezi haline geldi Bu dönemde günümüz Avrupa bilim ve sanatının bazı temelleri Endülüs’te atıldı Yine o dönemde Avrupa’nın genelinde sadece Papazlar ve liderler okuma yazma bilirken Endülüs’te ise halkın neredeyse tamamı okuma yazma biliyordu Şehircilik ve şehir kültürü döneminin çok önüne geçmiştir Kültürel farklılıkların zenginlik olarak algılandığı bir çağdır Endülüs’lerin egemenliği altındaki topraklarda Sefarad Yahudileri bugün Golden age of Jews (eng wikipedia) olarak adlandırılan altın çağlarını yaşamışlardır
Derken 10 yüzyıl başlarında Abbasilerin gücü azalmaya başladı Mısır’daki Fatımiler de kendilerini halife ilan ettiler Böylece İslam dininin önderliği bölünmüş oldu Bu ortamda Endülüs Emiri III Abdurrahman 16 Ocak 929 tarihinde kendisini halife ilan etti Endülüs Emevilerinin başarıları 11 yüzyıl başlarına kadar devam etti 1031 yılında halifelik parçalanarak Tavaif-ül Mülk denilen küçük beyliklere bölündü


Tavaif-ül Mülk (Beylikler) Dönemi (1031-1090) ,


Endülüs Emevi Devletinin son halifesi olan III Hişam 1031 yılında öldüğünde Endülüs toprakları çok sayıda bağımsız devletçiklere bölündü Bu devletçikler hem kendi aralarında çarpışmaya başladılar, hem de İspanya’nın Hristiyan devletçiklerinin de saldırılarıyla karşı karşıya kaldılar Bazı tavfa devletleri para karşılığı Hristiyan şövalyeleri de ordularında kullandılar Örneğin El Cid (Arapça’daki El-Seyid adından gelir) adıyla tanınan Rodrigo Díaz de Vivar bunların en ünlüleri arasında yer alır Bu karmaşık durum Reconquista’yı hızlandırdı ve İspanya’da İslam’ın varlığını zayıflattı

Murabıtlar Dönemi (1090-1147) ,
Murabıtlar


Aslen Kuzey Afrika kökenli bir hanedan olan Murabıtlar, Endülüs Emevilerinin parçalanmasını izleyen karışıklık döneminde, düzenli bir askeri güce sahip olmalarının da verdiği avantajla kısa sürede İber Yarımadasının Müslüman bölgelerinin neredeyse tamamını ele geçirdiler 1090 ve 1147 yılları arasında bugünkü İspanya’nın büyük bölümü ve Kuzey Afrika’daki bazı toprakları denetimleri altında tutarak güçlü bir devlet düzeni teşkil ettiler İlk başlarda güçlerini korusalar da sonraları Hristiyan İber halklarının saldırıları ve Kuzey Afrikalı diğer toplulukların çıkarttığı ayaklanmalar yüzünden güçleri gün geçtikçe tükenen Murabıtlar, kendileri gibi Kuzey Afrika kökenli bir halk olan Muvahhidlerin saldırıları sonucu onların egemenliği altına girerek siyasi egemenliklerini kaybettiler

Muvahhidler Dönemi (1146-1248) ,
Muvahhidler


Muvahhidler gene Kuzey Afrika kökenli bir Müslüman hanedan olup Murabıtlar Devletini yıkarak onların yerine geçtiler 1146 ve 1248 yılları arasında bugünkü İspanya topraklarının büyük bölümünün yanısıra Kuzey Afrikadaki bazı toprakları da denetimi altında tuttular Hristiyan saldırıları ve bazı iç karışıklıklar sonucu 1248′de yıkıldılar İber Yarımadası üzerinde hüküm sürmüş son büyük devlettir Bu devletin yıkılışının ardından egemenliğindeki topraklarda bağımsız emirliklerden başka bir şey kalmamıştır
Gırnata (Granada) Sultanlığı (1232-1492) ,
1492′de Beni Ahmer Devletinin yıkılışı ile İspanyadaki 781 senelik İslam egemenliği sona erdi
Müdeccenler ve Moriskolar (1492 – 1610) ,
İspanya kralı III Felipe 22 Eylül 1609 tarihli bir fermanla 1610-1614 yılları arasında Müdeccenleri İspanya’dan kovdu 300000 kadar Müdeccen vatanlarını terkettiler Böylece Müslümaların İspanya’daki izi büyük oranda silinmiş oldu
Endülüs’ün Tarihi Temel Özellikleri ,
1 Coğrafî ve kültürel konum itibarıyla Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Doğu ile doğrudan ilişkili
2 İslamiyet’in siyasi-askerî güç ve medeniyet bakımından Orta Çağ’da ulaştığı zirve ve Batı Aydınlanması’nın ya da insanlığın değer kaynağı ve aracısı
3 Avrupalı İslam
4 İçerisinde 7 civarında ırk ve 3 büyük semavi din mensuplarını barındıran multikültürel yapısıyla bir hoşgörü medeniyeti Bu sebeple, 8 + 1 asırlık (711-1492+1609) Endülüs tarihinin mükemmel bir şekilde araştırılması ve anlaşılması için şunların iyi bilinmesi şarttır:
1 Orta Çağ-Yeniçağ Orta Doğu-Kuzey Afrika ve Avrupa Tarihi,
2 Arapça, Berberice, Latince, İspanyolca, Katalanca, Portekizce ve Fransızca gibi 7 lisan
5 İslam Dünyasına karşı Avrupa’da Haçlı düşüncesinin doğuşu ve seferlerinin başlamasına sebep olmuş bir Müslüman devleti Bu açıdan, Doğu-Batı veya İslam-Hıristiyanlık Mücadelesi Tarihinin Orta Çağ dilimindeki en önemli safhası
6 Müslümanların geleneksel, siyasi, dinî ve ekonomik zaaflarını ortaya koyan bir ibret sahnesi
7 Coğrafya-iklimsel özellikleriyle bir tabiat harikası
8 Endülüs Müziği
9 Günümüzün en büyük “dayatması” sayabileceğimiz medeniyetler çatışması iddiasının anti-tezi