Cam Süsleme Sanatı Vitray

TÜRK VİTRAY TARİHİ







Anadolu uygarlıklarından elde edilen cam işçiliğinin en seçkin örnekleri günümüzde “cam”ın tarihi gelişimi konusuna ışık tutmaktadır Çeşitli model ve formlarda vitray, Selçuklular döneminde geliştirilmiştir Osmanlı İmparatorluğu döneminde İstanbul’un fethiyle camcılığın merkezi bu kent olmuştur Çeşm-i bülbül, Beykoz işi bu dönemden günümüze ulaşabilen tekniklerden bazılarıdır


Anadolu’da camın ilk kez gözboncuğu olarak üretimi İzmir-Görece köyündeki ustalar tarafından gerçekleştirilmiştir Anadolu’nun her tarafında temelinde nazar inancı olan cam boncukları görmek mümkündür Nazarlık yoluyla canlı veya nesneye yönelen bakışların dikkatinin başka bir nesneye yöneleceğine inanılır Bu nedenle nazar boncuğundan yapılan nazarlıklar canlının veya nesnenin görünen bir yerine takılır


CAM SÜSLEME SANATI; VİTRAY…


Önceleri hep büyük mimari yapılarda rastlardık bu süsleme sanatına Çok özel ve o büyük yapılara dair birşeydi sanki, onlara özeldi Camilerin pencerelerindeki o rengarenk camlardı bize göz kırpan, baktıran Veya önemli bir mekanın paravanıydı, tablosuydu, aynasıydı…
Size neler çağrıştırıyor pek de bilinmez ama hep geçmiştir nedense aklınıza gelen, öyle değil mi?


CAM SÜSLEME (VİTRAY) SANATININ GELİŞİMİ


Cam süsleme sanatı, çok eski zamanlardan beri bilinmektedir Antik Çağ’a kadar bu sanat kullanılıyordu Cam süsleme sanatı aslen Doğu Akdeniz’den gelmektedir O zamanlarda da cam üretimi yapılıyordu Kalın ve küçük boyuttaki camlar, mermerler, bronzlar ve küçük cam parçaları ile birlikte bu sanat ortaya çıktı En eski boyalı vitray örnekleri 9 ve 10yy’da bulunmuştur Daha sonra vitray gotik mimarlığının yayılmasına koşut bir gelişme göstermiştir


1260 yıllarında yeni bir dönem başladı Bu tarihte vitray çok canlı ancak ışığı daha az geçiren renklerden yapılıyordu Osmanlı Devleti de yapılarında Cam süsleme sanatını kullanmıştır Cami, konak, saray, türbelerde vs Rastlamak mümkündür Özellikle bu yapıların tepelerinde görülen camlarda birleştirici madde olarak alçı kullanılmıştır Topkapı Sarayı, Şehzade Türbesi, Süleymaniye Camii, Yeni Cami bunlara örnek olarak gösterilebilir
Günümüzde vitray giderek önem kazanmış, özellikle iç mimarlıkta daha çok kullanılmaya başlanmıştır


CAM SÜSLEME (VİTRAY) TEKNİKLERİ


Cam süsleme sanatında uygulanan 5 teknik var:


Mozaik vitray:



Mozaik vitrayın yapımı için gerekli olan malzemeler; beyaz cam materyalleri, transparan cam vitray boyası, siyah cam vitray boyası, fırça, siyah kontur, 40*30* mat cam 40*30 ebatlarında olan camın mat tarafına siyah konturla eskiz çizilir, çizilen eskizin içi fırça yardımı ile transparan cam vitray boyası ile boyanır Boyanan bölgelere camlar serpiştirilir ve kurumaya bırakılır Kuruduktan sonra eskiz siyah cam vitray boyasıyla boyanır Bir süre daha kuruduktan sonra çerçeve yapılır
Macunlu vitray: Macunlu vitrayın yapımı için gerekli olan malzemeler; yapılacak yerin ebadı kadar cam alınır, selülozik vernik, selülozik tiner, renkli camlar, elmas, macun, ispirtolu kalem, pense ve silikon Öncelikle eskiz çizilir ve renklendirilir Eskiz camın altına yerleştirilir Rengine göre cam alınır, eskizin üzerinde çizilir, sonra elmas yardımı ile cam çizilen yerden kesilir Fazla parçalar pense ile alınır ve kesilen cam yerine koyulur Bütün parçalar bu şekilde kesildikten sonra renkli camlar selülozik vernikle camdaki yerlerine yapıştırılır Bu işlem de bittikten sonra camların araları macun ile doldurulur Macun kuruduktan sonra selülozik tinerle silinir Biten cam yapılan yere silikonla yapıştırılır Renkli camlar bu iki camın arasında kalır


Kurşunlu vitray:



Kurşunlu vitrayın yapımı için gerekli olan malzemeler; renkli camlar, elmas, ispirtolu kalem, pense, havya, kurşun, pamuk, lehim, selülozik tiner
Öncelikle eskiz çizilir ve renklendirilir Çizilen eskiz masa üstünde sabitleştirilir, bir köşesi iki kurşunla havya yardımı ile lehim yapılır Rengine göre camlar alınır, eskizin üzerinde çizilir, sonra elmas yardımı ile cam çizilen yerden 1,5 mm dıştan kesilir Fazla parçalar pense ile alınır ve cam kurşuna yerleştirilir Açıkta kalan kısmı da kurşunla birleştirilip lehim yapılır Lehim yapılan yer pamuk yardımıyla silinir Işlem bu şekilde devam eder Biten cam selülozik tinerle silinir ve yapılan yere yapıştırılır


Boyalı vitray:



Boyalı vitray için gerekli olan malzemeler; cam vitray boyaları, fırça, kontür
Eskiz çizilir ve renklendirilir Eskiz camın altına yerleştirilir ve kontür ile çizilir Daha sonra oluşturulan renkler boyanır ve işlem biter
Boyalı vitrayın başka bir tekniği de var Yukarıdaki malzemeler aynen kullanılıyor Ancak cam vitray boyası yerine fuxy cam vitray boyası ve leitz (şeffaf dosya)…
Eskiz çizilir ve renklendirilir Çizilen eskizin üzerine leitz yerleştirilir Kontürle eskiz üzerinden geçilir Kuruduktan sonra fuxy boya ile renklendirilir 4-5 saat kuruduktan sonra eskiz leitz üzerinden çıkartılır Istenilen yere yapıştırılır


Tiffany:



Tifanny ‘nin yapımı için gerekli olan malzemeler; renkli camlar, elmas, ispirtolu kalem, pense, havya, bakır folyo, lehim
Eskiz çizilir ve renklendirilir Çizilen eskiz sabitleştirilir Rengine göre camlar alınır, eskizin üzerinde çizilir, sonra elmas yardımıyla cam çizilen yerden kesilir Fazla parçalar pense ile alınır Camın kenarları bakır folyo ile kaplanır Bütün parçalar bittikten sonra camlar birbirine havya yardımıyla lehimlenir Biten cam papılan yere yapıştırılır


İPUÇLARI
Vitrayların Temizlenmesi

Aşağıda, iyi bir patina cilası elde etmek için kullanılan yöntemler açıklanmıştır
Lehimledikten sonra parçayı ılık suda yıkayın Önce suyu parçanın üzerinden akıtın ve lehimi gidermek için ellerinizi kulanın Bir tahta fırçasına (bir tırnak fırçası da aynı işi görür) bir damla parfümsüz ve yumuşatıcısız hafif bir bulaşık deterjanı ve bir miktar karbonat damlatın ve parçayı fırçalayın Bu sayede üzerinde hiçbir madde kalmamış olur Tamamen yıkayın Ardından kurulayıp patinalayın Daha sonra yıkama işlemini yeniden uygulayın
Parça tamamen patinalandıktan sonra cilalayın Bakır kullanmışsanız, Yarı krom veya benzeri bir hafif metal cilası kullanın Siyah veya gümüşse Chem-o-pro cilası kullanın Bu oldukça profesyonel bir cila yapmanızı sağlayacak ve bakıra gerçek bir parlaklık verecektir


Elinizde bir vitray varsa ve yukarıda sayılan ürünlerden elinizde yoksa, elinizdeki parçayı bir cam temizleyici ile temizleyebilirsiniz (içinde bir ayna varsa, temizleyicinin aynaya zarar vermeyen bir madde olduğundan emin olun) Daha sonra, Pledge spreyini kullanarak camı yeniden cilalayabilirsiniz Projenizi, emniyetli olduğundan kesin olarak emin olmadıkça, asla suya batırmayın Parçanın suya ne zaman batırılmaması gerektiği ile ilgili örnek olarak kapak içinde veya sıkıştırılmış çiçekler arasında bulunan bir fotoğraf gösterilebilir Metali parlatmak için hafif bir otomobil cilası kullanabilirsiniz Patina dökülebileceği için çok sıkı veya fazla ovalamamaya dikkat edilmelidir


Vitray İpuçları Lastik Eldivenler


Lehimleme ve patinalama sırasında lastik eldiven takın 100′lük bir kutu eldiveni 10%’dan daha ucuza alabilirsiniz Söz konusu eldivenler doktorların kullandığı türdendir Lehimleme işlemi sırasında ellerinizin lehim maddesi nedeniyle kurumasını önlemek için takabilirsiniz Bunlar ayrıca, lehim maddesinin yaralara nüfuz etmesini de önler Ayrıca, eldivenli elinize bir parça lehim damlaması durumunda, lehim elinizden sekecektir, ancak elinizi yaksa bile deriniz soyulmayacak, böylece daha çabuk iyileşecektir
Ancak yine de canınız çok fazla yanabilir


Patina işlemi sırasında lastik eldiven kullanımı ellerinizin asitten yanmasını önleyecektir Ayrıca siyah veya gri renkli patina ellerinize bulaşsa bile elinizin temiz kalmasını sağlayacaktır
Eldivenler cam keserken de kullanılabilir ancak elinizin kesilmesini önleyemez Cam bıçak gibi keskin olduğundan lastik eldiveni de kolayca kesebilir Ayrıca eldivenler folyolama sırasında da kullanılmamalıdır Folyo eldivene yapışacağından folyoyu yüzey üzerinde düzleştirmek için parmaklarınızı kullanmanızı engelleyecektir


Vitray İpuçları Q-Tips (Pamuklu bezler)


Q-Tips çok kullanışlıdır Nokta üzerine sadece bir damla madde veya patina damlatabilmenizi sağlar (özelikle küçük bir onarım yaparken koca bir fırça kullanmanız gereksiz olduğu durumlarda kullanışlıdır) Ayrıca boya yaparken küçük fırça olarak da kullanılabilirler


Bir başka kulanım yeri de lehim çizgileri üzerinde kalan cila artıklarının temizlenmesidir Bir projeyi Chem-O-Pro ile cilaladıktan sonra gerçekten kuruduğunda lehim çizgilerinin kenarındaki beyazlıkları almak istersiniz Fazla cilayı almak için Q-tip kullanabilirsiniz Bezi şöyle bir sürdüğünüzde hemen bütün artıklar gitmiş olur
Bir zinciri bir kutuya lehimledikten sonra, artık maddeleri temizlemek için de kullanılabilir Kutu zaten temiz olduğundan kutunun yeniden temizlenmesi gerekmez, bu sayede bez üzerine bir parça mavi ispirto dökerek silebilirsiniz


Vitray İpuçları Delikli Fırçalar


Patina için gerçekten ucuz delikli fırçalar kullanabilirsiniz Bunların en iyi yanı, içine fazla miktarda sıvı konurken, cama bunun tamamını boşaltmamalarıdır İşiniz bittiğinde mutlaka temizlemelisiniz, aksi halde asit onları eritecektir
Delikli fırçalar ayrıca, çabuk cila yapmak için de uygundur Bir şov hazırladığınızda, projenin üstü mutlaka tozlanacaktır Bu durumda bir delikli fırça kullanarak camın üzerinden geçip tozunu alabilirsiniz Ancak, bir makyaj fırçası çok daha fazla işe yarayabilir Aslında, cam projeler üstünde biriken evsel tozların alınması için kullanılacak en iyi araçlar bunlardır


Vitray İpuçları Boya Fırçaları


Lehim pastası için normal, ucuz bir ressam fırçası kullanılabilir Ehim pastası üzerinde dikkatle sürülebilir veya istendiğinde içine batırılabilir Patina için de kullanılabilir ancak bunun için patinanın lehimle ovalanması gerekir
Boya fırçalarıyla resim yapmayı da unutmamalısınız Bir göz veya benzeri bir nesnenin resmini yapabilirsiniz Bunun için fırçanın dibini kullanın, boyaya batırın (çok az bir parçası kaba minik bir parça koymanıza yeter) ve ardından cam üzerine dikkatle bırakın Bu minicik bir daire yapmanızı sağlar
1-1/2″ veya daha büyük bir fırça ile çalışırken, oldukça hızlı bir biçimde cam kırıntılarını temizleyebilirsiniz


Vitray İpuçları Kesme Yağı


Piyasada satılanlar yerine kendinize ait bir tane yapabilirsiniz 50-50 oranında bir gazyağı solüsyonu ile 3′e 1 yağ alıp bunları bir film kutsuna koyun Gerektiğinde bir göz damlalığı ile kesiciye damlatılabilir veya (kesicide varsa) bir pirinç borudan akıtılabilir Piyasada satılan solüsyonlar, su bazlı olduğu için suda yıkanabilir, evde yapılanlar ise yağ bazlı olduğundan suda kolayca yıkanamayabilir, ancak yine de ilk etapta cam üzerinde fazla yağ olmasına gerek yoktur Yağın orada bulunmasının en temel sebebi kesiciyi mutlu etmek içindir


Vitray İpuçları Yolculuklar


Yolculuğa çıkarken yanınıza mutlaka kameranızı da alın Yolculuk sırasında ister araçta, isten müzede isterse hediyelik eşya dükkanında olsun, size çeşitli fikirler verebilmesi açısından farklı insanların fotoğrafını çekebilirsiniz (ancak mutlaka önceden izin almanız gerekir) İlerde kullanabileceğiniz şeylerin de fotoğrafını çekebilirsiniz Örneğin sıradağlar, değişik görünümlü bulutlar, çiçekler ve bir panele dönüştürebileceğiniz herşeyin fotoğrafını çekebilirsiniz Eski veya ilgi çekici mimarisi olan binaların fotoğrafını çekmek isteyebilirsiniz


Yanınızda mutlaka bir pad ve bir kalem de bulundurun Bu sayede aklınıza gelebilecek her türlü fikri not alabilirsiniz İlerde bu fikirlerden ilham alarak harka projelere imza atabilirsiniz Veya fotoğrafını çektiğiniz çeşitli projelerin maliyetini not alarak ilerde benzer bur projeyi kendiniz gerçekleştirmek istediğinizde bunun maliyetini aşağı yukarı hesaplayabilirsiniz Bazen de bir fotoğrafla asla açıklanamayacak özel bir teknik le karşılaştığınızda bunu kağıda dökebilirsiniz




Vitray İpuçları Tek Parça Camların Kullanımı


Küçük cam parçaları mozaikler için oldukça kullanışlıdır Pahalıya malolan elinizdeki camın en verimli biçimde kullanılması için iyi bir yoldur
Kaleydoskop için görüntü çarkına çok küçük kırık çömlek parçaları (1/8″-3/8″) yerleştirebilir veya daha cesur davranıp, nesneleri birbirine folyoyla tutturarak mükemmel bir çok fasetalı bir çark oluşturabilirsiniz


Parçalar eğer birbirine yapıştırılabiliyorsa bir mücevher veya broş yapabilirsiniz
Düzleştirilmiş küçük çömlek parçalarını çimentoyla karıştırarak renkli ve eğlenceli karışımlar elde edebilirsiniz Bunu saatler veya kuklalar üzerinde deneyebilir hatta bunun ticaretini yapabilirsiniz Bu çalışmayı yapmadan önce daha küçük bir çalışma yaparak kendinizi deneyin


Bazı daha büyük parçaları bir taş tumbasına atarak kendinize has plaj gözlükleri üretebilirsiniz Özellikle eski ve zarif renkli şişeler (kırık) bu iş için kullanılabilir
Çizik Cam: Herkeste mutlaka bulunur Parçanın üzerindeki çizikleri daire içine alarak, ilerde kullanılırken yanlışlıkla üzerinde çizikler olanı kullanmamış olursunuz
Eğer hafif bir aynada çizik bulunuyorsa, bunu başka bir cam parçasında arkalık olarak kullanabilirsiniz Çiziği saklamak için koyu renkli veya iyi işlenmiş bir parça kullanmaya özen gösterin


Eğer temiz bir parçaysa, bunu pratik yapmak için veya raflar arasında ayraç olarak kullanabilirsiniz Ayrıca gizli ancak gerekli bir raf olarak da kullanılabilir Parçayı kimse görmediği halde üstteki rafı destekler Bunun için renkli veya üzerinde çizik olmayan camların kullanılmasına gerek yoktur


Eğer cam küçükse, bunu bir fırına koyarak “ateşle cilalama” yapabilirsiniz Ancak rengi biraz değişebilir veya bir parçası veya sizden bir parça cama yapışabilir


Tek Parça Cam:



Test tüpü, şişe dibi, cam çubuk ve benzeri şeyleri saklayabilirsiniz Test tüpleri çiçek veya benzeri şeyleri koymak için vazo olarak kullanılabilir Şişe dipleri kesilebilir veya rondela olarak kullanılabilir Bunları nasıl kullanacağınız kendi yaratıcılığınıza bağlıdır Bu nedenle bu tip parçalar fırlatıp atılmamalıdır
Gerçekten elinizde tek renk varsa, hatta bu düz bir cam parçasıysa, onu özel bir yere koyun Bir çiçek veya aşırı gölgeli bir başka şey yapmak istediğinizde, bu parça işinize çok yarayabilir
Bazı zamanlarda, cam fabrikalarında günün artığı camları alabilmeniz mümkündür Bunlar arasında bazen döşeme camını andıranlar bulunabilir Ayrıca, başka hiçbir yerde bulamayacağınız renkleri buradan elde edebilirsiniz


Vitray İpuçları Camı çizebilen nesneler


Camı çizebilen nesnelerin bazılarını bilin bazılarını bilmezsiniz Bu nedenle listedeki nesneleri unutmamaya çalışın


Bıçak:



Evde kullanılan bıçak, jilet ve kesmek için tasarlanmış diğer herşey camı çizebilir Ancak, bunlar genelde çizerken değil de çentik atarken çizerler Çizme hareketi sırasında camı çizdikleri tek durum bıçağın gerçekten kör veya üzerinde pürüzler olduğu durumlardır


Kuvars Kristali:



Bu madenle tam bir çentik atabilirsiniz bu madenin herhangi bir köşesiyle çentik atabilirsiniz


Kumtaşı:



Buna çok dikkat etmelisiniz Küçük cam, kum, toz, vb parçaları olabilir Kesme arasında bulunduğunuz tezgahı iyice temizlediğinizden emin olun Camın altından bir çatırdama veya çizik sesi duyduğunuzda, cam büyük ihtimalle çizilmiştir


Cam:



Cam da camı çizebileceğinden çok dikkatli olunmasında fayda vardır Eğer elinizdeki camı küçük sandıklarda muhafaza ediyorsanız bazı çizikler olabileceğini bilmelisiniz


Sert Padler:



Bunlar, tencere tava gibi malzemelerin temizliğinde kullanılır Ayrıca, otomobil boyalarının (veya ahşap cilasının) silinmesi için de kullanılabilirler Lehimleri de çok iyi temizleyebilmelerine rağmen camı oldukça kötü çizebilirler Bu nedenle normal bir projede kullanmadan önce mutlaka kullanılacağı yerde denenmelidir


Vitray İpuçları Cam Efsaneleri


Birçoğu film ve TV şovlarında kullanılan bazı örneklerle ilgili aşağıda bir liste verilmiştir:
Çizgi film Metodu: Bir parça camı, sadece bir çizgi çekerek herhangi bir biçimde kesemezsiniz Bazılarınız, bir parça camın tam ortasına bir kare çizerek bunu kesmeye çalışabilir, ancak bu gereksiz bir hareket olur ve iyi bir cam boşa gider

James Bond Metodu:



İki şekli vardır Birincisi, lazerle kesme metodudur Lazer camı kesebilir, ancak bunun henüz cepte taşınan bir modeli yoktur ve ayrıca tek seferde kesilmesi de mümkün değildir Ancak lazerin oldukça hoş resim kalıpları çıkarabildiği doğrudur İkincisi, dairesel kesici metodudur Casus, hırsız gibi kişilerin camı kırarak içeri dalmadan önce kullandığı metottur Kesiciyi basitçe cama tutturup iki kez döndürerek (sanki bu şekilde daha derin kesilebilirmiş gibi) camı hafifçe ittirip çıkarırlar bu metot da gerçekçi değildir


Makas Metodu:



Bu metotla, piyasada bulunan normal bir makasla camı kesebilmeniz gerekirdi Ancak, diğerlerinin aksine bu gerçekten de yapılabilir ancak kesinlikle evde denenmemelidir, aksi halde iyi bir makas heba edilebilir Bunun altında yatan sır, camın su altında kesilmesidir Su, camın kurulmasını önler Bunun yerine ufalanır Bunun için teneke makas kullanılabilir, çünkü normal makaslar çok kötü zarar görebilir Ancak bundan sıkıntı duymanın bir gereği yoktur Sonuçta yanınızda bir çift makas olduğu halde bir adada tek başınıza kalırsanız ve canınız aniden vitray çalışmak isterse bunu kullanabilirsiniz Ancak yine de bir cam kesicisi daha iyi sonuç verecektir


Vitray İpuçları Hatırlanması gereken birkaç nokta daha


Camı her zaman, kenarlara mümkün olduğunca yakın yerlerden kesin Hepinizin bildiği gibi cam, pahalıdır ve camın belirli bir bölümünü kullanma zorunluluğunuz olmadıkça mutlaka kenarlara yakın bir yerden kesin
Camı boşa harcamayın Elinizdeki en küçük parçayı bile kullanmaya çalışın Genelde 1-1/2″ veya daha küçük parçalar atılmaktadır Ancak, elbette, bu kadar fazla cam parçasını saklamak için de daha büyük parçaları saklamak için ihtiyacınız olacak boş yerleri kullanmanız gerekecektir Sonuçta bunun için yazı tura atmanız gerekebilir


Vitray İpuçları Bandın Çıkarılması:


Bantın eldivenlere yapışmasını engellemek için eriyik kullanılabilir Eldivenli parmaklarınızın ucuna bir parça eriyik koyun Bu bantı çıkarırken elinize yapışmasını önleyecektir
Bantı çıkarmak için cımbız da kullanılabilir Küçük deliklere erişebilmenizi sağlar Ucuna bir parça eriyik koyarak cımbızın banta yapışmasını önleyebilirsiniz


Vitray çalışmasına nasıl başlamalı?


Vitray işine nasıl başlamalı, en sık karşılaşılan sorudur İpuçları bölümünde sizlere bununla ilgili bilgi verilmiştir ancak bu bölümde de bazı bilgiler yer alacaktır Vitray her geçen gün giderek daha da popüler olmaktadır Malzeme ve eğitim ile ilgili giderek daha fazla atölye açılmaktadır Eğer yakınlarınızda böyle bir atölye varsa, size işin nasıl yapılacağını öğretmelerini isteyebilirsiniz Eğer malzeme de satıyorlarsa bu sizin için daha da iyidir Eğitime gerekli malzemeleri de getirebilirler Size vitray sanatını ilk öğreten atölye aynı zamanda size ilk malzemelerinizi de sağlayabilir