İlâhî

İlâhî




İlâhî:
1 "Ey Allah'ım" mânâsına hitâb
İlâhî! Dostlarını şöyle kıldın ki onları bilen seni buldu Seni bulmayan onları bilmedi (Abdullah-ı Ensârî)
İlâhî! Herkesi sıkıntıdan kurtaran yalnız sensin Bizi dünyâda ve âhirette sıkıntıda bırakma Muhtâçlara her şeyi gönderen yalnız sensin Dünyâda ve âhirette hayırlı, faydalı olan şeyleri bize gönder Dünyâda ve âhirette kimseye muhtâc bırakma Âmîn (Muhammed Rebhâmî) Yüzüm dergâhına döndüm ilâhî, Kapından etme red bu pür günâhı (günâhı çok olanı) Ümîdim kesmem hiç senden ilâhî, Ki sensin cümle mahlûkun penâhı (sığınağı) Yüzüm karasına bakma ilâhî Cehennem nârında (ateşinde) yakma

ilâhî
(Beykozlu Muhammed bin Receb)
2 Allahü teâlâ ile alâkalı, O'na âit, O'ndan gelen, O'nun gönderdiği, indirdiği
Tasavvuf, insanlık sıfatlarından çıkarak, melek sıfatları ile bezenmek ve ilâhî ahlâkı huy edinmektir (S Abdülhakîm Arvâsî)
Allahü teâlânın son ilâhî kitabı Kur'ân-ı kerîmdir Kur'ân-ı kerîmden Allahü teâlânın murâd ettiği mânâyı ve hadîs-i şerîflerden Peygamber efendimizin maksâdını en iyi anlayabilenler, müctehîd denilen büyük İslâm âlimleridir (Seyyid Abdülhakîm-i Arvâsî

İlâhî Dinler:

Asılları Allahü teâlâ tarafından bildirilmiş olan dinler Hak dinler ve semâvî dinler de denir
Bugün yeryüzünde mensûbu bulunan üç tâne ilâhî din vardır Bunlardan yahûdîlik ve hıristiyanlık aslı bozulmuş, din adamları tarafından değiştirilmiştir Aslı bozulmamış, kıyâmete kadar da bozulmayacak olan tek ilâhî din İslâmiyet'tir (M Sıddîk Gümüş)
Allahü teâlânın var ve bir olduğunu bildiren ilâhî dinlerin hepsi, insanlar tarafından bozulmadan önce, inanılacak şeyler bakımından birbirinin aynı idi (S Abdülhakîm Arvâsî)

ilahi a (ar ilâh ve -i'den ilâhi)

1 Tanrıyı övmek, ona yakarmak İçin söylenen şarkı, yazılan şiir

—2 Eski Yunan'da ve Latinler'de, genellikle bir dinsel ayinde okunan ve kahramanlarla tanrıların onuruna yazılmış şarkı ya da şiir (Bk ansikl böl Ed)

—3 Bir insan, yüce bir düşünce ya da yüce bir duygu için yazılmış şarkı ya da lirik şiir (Bk ansikl böl Ed)

—Ed Türk halk edebiyatında din ve tasavvuf konularında, ezgiyle söylenen şiir türü: Yunus ilahisi, Muharrem ilahisi (İlahinin özel bir biçimi yoktur Koşma, semai gibi biçimlerde olur 7-8 heceli olanları genellikle dörtlüklerden, 11 ve daha çok heceli olanları ise beyitlerden oluşur)

—Müz Türk din/tasavvuf müziğinde bir form (Bk ansikl böl)

—ansikl Ed ilahi, piramit metinleri, Kutsal Kitap ve Veda'larla belgelenen en eski şiir biçimlerinden biridir

Eski Mısır'da ilahi, tanrılar, krallar, kraliyet aileleri ve kentler için yazılırdı Kültlerde kullanılan ilahilerin değişmez bir yapısı vardı: tanrıya saygı eyleminin tanımı, tanrının niteliklerinin sıralanması, tanrının yaptıklarını övücü bir dille betimleme, kült yerlerini anımsatma, duacının kişisel coşkusu; kimi zaman da, İlahi duacının dilekleriyle biterdi Krallık ilahileri, ya propaganda metinleriydi ya da kralın askeri başarılarını öven parçalardı (Sesostris lll'e ilahi, İÖ XIX yy'ın ilk yarısı; Ramses V, Ramses VI ve Ramses Vll'ye ilahilerin, bu kralların tahta çıkmaları nedeniyle yazıldığı sanılmaktadır)

Eski Yunan'da koro şiiri uzun süre kutsal bir nitelik taşıdı: Apollon'u öven ilahiler, orpheus ilahileri Homeros ilahileri dinsel bayramlar İçin yazılmış epik prelüdler-dir: Apollon ilahisi tanrının Delos'ta doğuşunu; Hermes ilahisi, Hermes'in Kyllene mağarasındakl doğumunu, dinsellikle büyüklüğü, mizahla kır şiiri özelliklerini birleştirerek kutlar, ilahi, Terpandros Thale-tas'tan Alkman ve Pindaros'a dek müzikal niteliğini korur, iskenderiye döneminde Kallimakhos ve Kleanthes ile salt edebi olur

Roma'da ilkel din şarkıları dışında, bir tek Horatius'un ilahisi vardır: Carmen sa-eculare Hıristiyanlık, büyük bir dinsel lirizmle birlikte, latin ilahileri yarattı (Veni Creator Spiritus; Stabat Mater; O/es irae) Bu ilahiler, heceli ve uyaklı batı koşuk düzeninin kökenini oluşturur

—Müz Din/tasavvuf müziğinin en çok kullanılmış formu olan ilahi, klasik türk müziğinin pek çok sözlü formu gibi, zemin + nakarat + meyan + nakarat kalıbına uyar Kimi ilahilerde meyan yoktur Çoğunlukla tasavvuf edebiyatının ilahi türündeki şiirlerden seçilen güfteler, başta Yunus Emre olmak üzere Nlyazi-i Mısri, Eşrefoğlu, Hüdai gibi ünlü tasavvuf şairlerinden alınmıştır Kimi ilahiler belli bir tarikata aitti Bunlar, yalnız o tarikatların tekkelerinde okunurdu Sözleri de aynı tarikattan şair-lerce yazılan bu tür İlahilerde, tarikatın ilkeleri ve büyükleri övülürdü Kimi ilahiler de, akraba tarikatlarda ortaktı, ilahiler, Cumhuriyet'ten önce tekkelerde olduğu gibi, ilk ve orta dereceli okullarda ve camilerde de okunurdu Cami için bestelenmiş ilahiler, alevi olmayan tüm tarikatların tekkelerinde de bayram, kandil, ayin ya da zikir günlerinde okunurdu Belli aylarda ya da özel günlerde okunmak üzere bestelenmiş ilahiler vardı Bunların, sayıca en çok olanları ramazan ilahileriydi Ramazan ayının başına, sonuna ya da kadir gecesine özgü ilahiler bile vardı Muharrem ayı ilahileri de oldukça çoktu

ilahilerde, hemen hemen tüm makamlar kullanılmıştır En çok kullanılanlar şunlardır: hicaz ailesi, uşşak, hüseyni, rast, mahur, neva, bayati, muhayyer, segâh, hüzzam, saba, bestenigâr, acem, acemaşiran, bayatiaraban, karcığar, neveser, ni-havend İlahilerde daha çok sofyan, düyek, yürüksemai, devrihindi, evfer gibi küçük usuller kullanılmıştır Ama muhammes, hafif, berefşan, devrikebir, evsat, çenber gibi büyük usullerden biriyle ölçülmüş İlahilerin sayısı da kabarıktır Topluca okunmak üzere bestelenmiş İlahilere cumhur ilahi denir Solo ilahllerindeki, koroya ayrılmış pasajlara da cumhur adı verilmiştir

ilahilerin bazıları, bir iki dinlemede kolayca ezberlenecek ölçüde yalın bir melodik yapıdayken, bazıları da, dindışı müzlkteki öesfe'ler kadar sanatlıdır