Haydn Franz Joseph-Avusturyalı Besteci

Haydn Franz Joseph-Avusturyalı Besteci






Avusturyalı besteci
Doğumu 31 Mart 1732
Rohrau, Avusturya Ölümü 31 Mart 1809
Viyana, Avusturya

(17321809) Avusturyalı besteci Joseph Haydn Rohrau kasabasında doğdu Yoksul bir araba tekerleği yapımcısının 12 çocuğundan biriydi Sekiz yaşında Viyana'da bir koroya girdiyse de, güç yaşam koşulları ve kötü beslenme sonucunda sesi bozulduğu için bir süre sonra korodan ayrılmak zorunda kaldı İlk gençlik yıllarında sokaklarda keman, pazar ayinlerinde org çalarak, düşük ücretle müzik dersleri vererek sıkıntılı günler geçirdi O yıllarda ünlü besteci Johann Sebastian Bach'ın oğlu Cari Philipp Emanuel Bach'ın müziğini dinleme olanağı buldu ve çok etkilendi {bak BACH AİLESİ)
Haydn gençlik yıllarında kuramsal bir müzik eğitimi görmedi İlk müzik eğitimini İtalyan besteci Niccolö Porpora'dan aldı


1758'de Bohemyalı Kont Ferdinand Maximilian von Morzin'in koruması altına girdi İlk yapıtlarını 175060 yılları arasında besteledi 1761'de Macar Prensi Pal Esterhazy'nin isteğiyle Avusturya'nın en varlıklı ailesi Esterhazyler' in Eisenstadt'taki sarayında orkestra şefi yardımcılığına getirildi Prens Pâl'in ölümünden sonra ailenin başına geçen Prens Miklös zamanında sarayın müzik yöneticisi oldu
Haydn 30 yıl süreyle Esterhazyler'in sarayında yaşadı Orkestra yöneticiliğinin yanı sıra, dinsel müzik, senfoni, opera ve oda müziği gibi hemen her alanda yapıtlar besteledi Bestelerinde sık sık yeni denemelere girişti Çalışmalarında solo ses ya da koro ve orkestralar için missa ya da oratoryo gibi dinsel içerikli yapıtlara da yer verdi
Haydn görevi süresince hem yöneticilerce, hem de çalışanlarca sevildi ve sayıldı Prens Miklös'un 1790'da ölümü üzerine saraydaki görevi sona erdi Aynı yıl ünlü kemancı ve konser düzenleyicisi Johann Peter Salomon'


un önerisi üzerine Londra'ya gitti Orada vereceği konserler için 12 senfoni besteledi Krallık ailesi önünde de konserler veren Haydn İngiltere'de büyük bir başarı kazandı 1791 'de Oxford Üniversitesi ona onursal müzik doktoru unvanı verdi Ardından büyük bir hayran kitlesi bırakarak İngiltere'den Viyana' ya döndü ve yeniden Esterhazyler'in sarayında çalışmaya başladı Haydn'ın ders verdiği genç besteciler arasında Beethoven de vardı (bak Beethoven Ludnvig Van)


İngiltere'deyken Handel'in oratoryolarına büyük bir hayranlık duyan Haydn, Viyana'ya döndükten sonra Yaratılış oratoryosu üzerinde çalışmaya başladı (bak HÂNDEL GEORGFriedrich) Oratoryonun librettosu (sözleri) John Milton'ın Paradise Lost (1667; "Kayıp Cennet") adlı yapıtına ve Kutsal Kitap'a dayanıyordu Oratoryonun büyük bir başarı kazanmasından yüreklenen Haydn, Mevsimler adlı ikinci oratoryosunu bestelemeye başladı Oratoryonun sözleri 18 yüzyıl şairlerinden James Thompson'ın "The Seasons" ("Mevsimler") adlı şiirinin Almanca çevirisinden alınmıştı Sarayda seslendirildiğinde soprano soloları Avusturya kraliçesi tarafından söylenen bu oratoryo da büyük bir başarı kazandı



1809'da Viyana'yı işgal eden Napolyon, Haydn'ın evinin önünde bir şeref kıtasının nöbet tutmasını emretti Haydn aynı yılın mayıs ayında Viyana'da öldü
Engin müzik bilgisi, ustalığı, bitip tükenmez çabaları ve çalışkanlığı nedeniyle "Baba Haydn" olarak anılan ünlü besteci 100'ü aşkın senfoni, yaylı çalgılar için 80'den fazla dörtlü, 40'ı aşkın piyano sonatı, çeşitli konçertolar, opera, oratoryo ve missalar yazdı En çok bilinen senfonileri arasında Londra, Oxford, Veda, Saat ve Oyuncak sayılabilir Döneminin en büyük bestecilerinden biri olan Haydn kendinden sonra gelen bestecilere öncülük etmiş; Beethoven ve Mozart gibi sanatçıları etkilemiştir (bak Mozart VVolfgang AmaDEUS) Senfoninin babası olarak anılan sanatçının bugün hâlâ yayımlanmamış bazı yapıtları vardır

HAYDN (Joseph), avusturyalı besteci (Rohrau an der Leitha, Aşağı Avusturya, 1732 - Viyana 1809) Babası bir araba ya-pımcısıydı 1740'ta soprano olarak, Viya-na'daki Sankt Stephan katedrali'nin çocuklar korosuna girdi Buradan, -büyük olasılıkla- 1749'da ayrıldıktan sonra Viya-na'da sıkıntılı yıllar geçirdi, bir süre kendi kendini yetiştirmeye çalıştı

Sonra besteci N A Porpora'nın yardımını gördü Cari
Philipp Emanuel Bach'ın yapıtlarını dikkatle inceledi, ders vererek hayatını kazandı Yaylılar için ilk dörtlülerini 1757'ye doğru, baron von Fürnberg için besteledi İlk senfonileriniyse, kont Morzin'in hizmetin-deyken, 1758'den başlayarak yazdı 1761'de, capella yönetmen yardımcısı olarak prens Esterhâzy'nin hizmetine girdi, ölümüne değin Esterhâzy ailesinin hizmetinde kaldı (1766'dan sonra capella yöneticiliği yaptı) Sırayla dört Esterhâzy prensine hizmet etti Bunların en önemlisi, 1762-1790 arasında iktidarda olan Muhteşem Nicolay'dır

Haydn, 1790'a değin, Nicolay tarafından Viyana ve Eisenstadt saraylarında, özellikle de 1768'den sonra başlıca saray olan Esterhâza şatosu'n-da düzenlenmiş tüm şenlikler, tüm konserler, tüm tiyatro ve opera temsilleri için beste yaptı Esterhâza şatosu, Haydn için zamanla, bir hapishaneye dönüştü ve bestecinin Viyana'ya (aralarında Mozart'ın da bulunduğu arkadaşları bu kentte yaşıyordu) gitmesi engellendi Ama, yapıtları şato dışında da seslendirildi ve Haydn, yavaş yavaş Avrupa çapında ünlendi, böylece de önemli siparişler aldı Bunların başlı-caları, 6 senfoni (82-87 °P- no lu Paris senfonileri: 1785-86) ve isa'nın yedi sözü adlı yapıtıdır Muhteşem Nicolay'ın 1790'da ölümünden sonra yerini alan prens, müziği sevmiyordu

Bu yüzden orkestrayı dağıttı ve Haydn'ın iki kez Londra'ya gitmesine izin verdi Besteci Londra'ya iki gidişinde de onsekizer ay kaldı (1791-92 ve 1794-95) Bu dönemde bestelediklerinin en önemlileri, son 12 senfonisidir (93-104 op no'lu Londra senfonileri), iki Londra yolculuğu arasında, Beethoven'a ders verdi 1795'ten sonra bağımsız müzikçi olarak Viyana'da yaşadı 1796-1802 arasında, yeni Esterhâzy prensi Nicolay II için yalnızca 6 missa (her yıl bir tane) besteledi Bu dönemde ayrıca, en parlak yapıtları arasında olan, yaylılar için son dörtlülerini, özellikle de iki büyük oratoryosu Yaradılış (Die Schöpfung, 1798) ve Mevsimleri (Die Jahreszeiten, 1801) yazdı

Haydn, XVIII yy'ın ikinci yarısının en önemli çalgı müziği bestecilerindendir Gerçi yaylılar için dörtlüyü ve senfoniyi Haydn yaratmadı, ama bu türlere o saygınlık kazandırdı Mozart ve Beethoven ile birlikte, "üç Viyana klasiği"ni oluşturur Senfoninin ve dörtlünün, dört bölümlü klasik yapıya (aralarına ağır ritimli bir bölümün girdiği hızlı iki ritim ve bir menuet) kavuşmasına katkıda bulundu Tema açısından olduğu kadar, tonal açıdan da, karşıtların art arda gelmesinden doğan olanakları sonuna değin ilk kez kullandı ve sonat türünde, batılı bestecilere, en azından yüz elli yıl boyunca yön verdi Haydn' ın yapıtları, dramatik olmaktan çok epiktir

Yarım yüzyıl boyunca beste yaptı; uzun yaratıcılık yaşamı, barok çağın sonlarında başladı ve romantizmin başlangıcına ulaştı Onun başlıca hedeflerinden biri, tutarlı bir çerçeveye, yabancı, beklenmedik öğeler ve biçimsel düzensizlikler katmaktı Bunu, 1780'e doğru kesin olarak başardı Böylece, Mozart'ın büyük konçertolar ve büyük operalar dizisine başladığı bir dönemde, büyük dörtlüler, büyük senfoniler, büyük koro yapıtları dönemine girdi Güçlülük, buluşlardaki zenginlik, düşüncelerin birbirini kovalaması, yer yer hüzünlü bir derinlik, Haydn'ın yapıtlarının temel özellikleridir

•BAŞLICA YAPITLARI:

104 senfoni (gençliğinde bestelediği numaralanmamış iki senfoni dışında), 3 pianoforte (klavsen) konçertosu, 5 org konç, 4 keman konç (biri kayıp), 2 çello konç, 1 kontrabas konç (kayıp), 1 flüt konç (kayıp), 1 fagot konç (kayıp), 3 korno konç (biri kayıp), iki korno için 1 konç (kayıp), 1 trompet konç, danslar, marşlar, divertimentolar, baryton için yapıtlar, yaylılar için 68 dörtlü, yaklaşık 60 pianoforte sonatı (yedisi kayıp), yaklaşık 40 piyanolu üçlü, çeşitli oda müziği parçaları, isa'nın yedi sözü (önce orkestra için yazdı sonra oratoryaya dönüştürdü), 3 oratoryo (il Ritorno di Tobia, Yaradılış, Mevsimler), 14 missa (biri kayıp), 1 Stabat Mater, 2 Te Deum, 3 Salve Regina, 1 Ave Regina, çeşitti dinsel yapıtlar, 47 lied (on dördü ingilizce sözlü), 15 ikili, üçlü ve vokal dörtlü, 13 italyan tarzı opera, 5 ya da 6 alman kukla operası (biri dışında tümü kayıp), kantatlar, konser aryaları, başkalarının operaları İçin aryalar, kanonlar, iskoçya ve Wales halk şarkılarından düzenlemeler