Fethali Ahundzade-Azeri Yazar

Fethali Ahundzade-Azeri Yazar

AHUNDZADE (FETHALİ)-AZERİ YAZAR

Azerbaycan uyanış hareketinin öncüsü (Seki, Noha, 1812-Tiflis 1878) Bir süre medresede okuduktan sonra şair Mirza Şefi'nin etkisiyle müslümanlar için açılmış bir rus okuluna devam etti Askerlik mesleğine girerek çarlık ordusunda albaylığa kadar yükseldi (1873) Rus edebiyatını ve rusçaya çevrilen Batı yapıtlarını yakından tanıdı, iran, Türkiye ve Hindistan'daki aydınlarla tanıştı ve mektuplaştı Şiir, tiyatro dallarında ürünler verdi Kafkasya genel valisi Varantsof'un Tiflis'te yaptırdığı tiyatroda Hikâyei Molla İbrahim Halil Kimyager, Mösyö Jordan hekimi nebatat ve Derviş Mest Ali Şah meşhur cazuger, Sergüzeşti vezir hanı serap yahut Lenkeren veziri, Hikâyeti Guldurbasan, Sergüzeşti merdi hasis (Hacı Kara), Murafaa vekilleri'nin hikâyeti gibi oyunları sahnelendi (1850-1856)

Bazıları uyarlama niteliğindeki bu yapıtlar Batı tiyatrosu örnek tutularak Azerbaycan türk halkının konuşma diliyle kaleme alınmıştı, içerik bakımından dinsel bağnazlığa, toplumsal bozukluklara karşı çıkıyorlardı Ülkesinde Batı bilim ve kültürüne yönelme çığırının öncülerinden olan yazar, çıkarcı softalara, ağalara taşlamalar yöneltiyordu Rusçadan başka farsçaya da çevrilen güldürüleri bu ülkelerde de halkın uyanışına yardımcı oldu Azerbaycan edebiyatında Aldanmış kevakib yahut hikâyeti Yusuf Şah (1857) adını taşıyan yapıtıyla çağdaş anlamda ilk öykü kitabını da o yazmıştı Kafkasya genel valisi grandük Mişel'in yanında binbaşı rütbesiyle arapçafarsça çevirmeni iken yaptığı Tahran ve istanbul yolculuklarında devlet ve bilim adamlarıyla bu ülkelerin kalkınmaları için görüşmeler yaptı İstanbul'da 1863'te arap abecesinin düzenlenmesi için sadrazam Fuat Paşa'ya sunduğu öneri Cemiyeti ilmiyeyi Osmaniye'de görüşülmüştü