Altay Dağları

Altay Dağları





ALTAY dağları, Orta Asya'da dağ sistemi; Batı Sibirya ovasının güney-doğu köşesinden Gobi çölünün ortalarına kadar, yaklaşık 2 000 km boyunca K-B'dan G-D'ya doğru uzanır Güneyde (Çungarya havzası) ve kuzeydeki kurak ve yarıkurak çukur alanlar arasında yükselen Altay dağları, Birinci Zaman'da Her-sinya dağoluşumuyla kıvrılmış, büyük ölçüde aşınmış (1 500 -2 000 m'de geniş aşınım düzlükleri), ama sonradan Üçüncü Zaman dağoluşum döneminde kırıklarla parçalanarak bugünkü yükseltisine erişmiş bir eski kütledir Daha geniş (yaklaşık 400 km) olan batı bölümü Sovyetler Birliği'nin sınırları içindedir

Burada en yüksek yeri Byeluha doruğudur (4 506 m) Rus Altayları da denilen bu bölüm Altay Kray'ı (261 700 km?) adı verilen yönetim birimine bağlı olan Yukarı Altay Özerk bölgesi'ni (92 600 km2; merkezi Gorno Altaysk) oluşturur Altaylar'ın daha doğuda, Moğolistan sınırları içindeki orta bölümüne Moğol Altayları ya da Ek-tağ adı verilir Bu bölüm çöllerle çevrili, dar ama yüksek (en yüksek tepesi: Munh -Hairhan-Ula 4 362 m) bir sıra oluşturur Daha ötede, hafif bir yay çizen ve giderek alçalan Altay dağları, Gobi Altayları (en yüksek doruğu orta kesiminde İh -Bogda-Ula 3 957 m) adı altında, Gobi çölünü ikiye ayıracak biçimde Çin sınırına kadar uzanır

İrtiş, Urungu, Kobdo gibi birçok ırmak kaynağını Altaylar'ın daha yağışlı ve daha yüksek orta ve batı bölümünden alır ve eriyen kar ve buzul sularıyla beslenir Bu bölümlerde, özellikle Katun ve Çuya dağları gibi yüksek kesimlerinde, yüzölçümleri küçük 1 000 kadar buzul ve pek çok (3 500 kadar) göl vardır Batı ve Örta Altaylar'ın iki yanındaki çukur alanlar kuzeyde 600 m'ye, daha kurak olan güneyde 1 500 m'ye kadar bozkırla kaplıdır Ayrıca, dağ sıraları arasındaki az yağışlı çukur alanlar da yer yer 2 000 m'ye kadar bozkırla örtülüdür Buna karşılık Altaylar' ın yağışlı yamaçlarını geniş ormanlar örter Yapraklarını döken ağaçlardan ve iğneyapraklılardan oluşan bu ormanlar Batı Altaylar'da arazinin % 70'ini kap-lar

Birçok dağoluş dönemi geçiren Altaylar'ın, özellikle Sovyetler Birliği sınırları içindeki bölümü, maden yatakları bakımından (demir, kömür, kalay, çinko, altın) zengindir Bu yeraltı kaynaklarının ve geniş ormanların işletilmeye başlaması ve bu nedenle rus teknisyenlerin ve ailelerin akın etmesi sonucunda, Altaylar'ın Sovyetler Birliği sınırları içindeki bölümünde ilksel etnik yapı büyük ölçüde değişmiştir