Kapalı çarşı

Kapalı çarşı

Doğuİslam ülkelerine özgü bir ticaret merkezi yapısı olan kapalı çarşılar daha çok büyük kentlerde görülür Küçük kentlerde ise bu işlevi ya ticarete ayrılmış belirli sokaklar ya da hanlar yerine getirirdi Osmanlılar ayrıca 15 yüzyılın ikinci yarısından başlayarak bir eksen üzerinde dizilmiş dükkânlardan oluşan üstü açık ya da kapalı küçük çarşılar da yapmış ve bunlara "arasta" adını vermişlerdir Daha büyük yapılar olan kapalı çarşılar ise kentin ticaret merkezini oluşturur, burada satılan malların bir bölümü de çevrelerinde kurulan hanlarda yapılırdı

Bugün İran'da, Arap ülkelerinde ve Türkiye'de Edirne ve Bursa gibi eskiden önemli birer ticaret merkezi olan kentlerdeki kapalı çarşılar hâlâ varlıklarını sürdürmekle birlikte kapalı çarşı denince aklımıza daha çok İstanbul'daki büyük çarşı gelir Kapalı çarşı asıl İstanbul'u oluşturan yarımadanın ortasına yakın bir bölgede yer alır Çarşının çekirdeği Fatih Sultan Mehmed döneminde (145181) yapılmış olan İç Bedesten'dir Fatih yeni fethedilen kentin ticaretini canlandırmak amacıyla yaptırdığı İç Bedesten'den sonra bugün Sandal Bedesteni olarak anılan ikinci bir çarşı daha yaptırdı Zamanla bu iki bedestenin çevresinde oluşan sokaklarla birlikte büyük bir kapalı çarşı ortaya çıktı Yangınlar ve depremler sonucu birkaç kez yıkılan çarşı çeşitli onarımlardan sonra bugünkü görünümünü aldı

Eskiden kentin en önemli alışveriş merkezi olan kapalı çarşıda 4000'e yakın sayıda dükkân ve 50'yi aşkın alanda etkinlik gösteren esnaf vardı Genellikle her esnaf belli bir sokakta toplanmıştı Kapalı çarşının çevresinde ayrıca küçük birer üretim merkezi olarak çalışan birçok da han vardı Bu hanların sayısı 30'u aşkınken 1894 depreminden sonraki onarımda birçoğunun çarşıyla bağlantısı kesilmiştir Bugün çarşıya bağlı han sayısı ll'dir Bazı sokakların da çarşı dışında bırakılması sonucu dükkân sayısı 3000 dolayına inmiştir

20 yüzyılda kentin iyice büyümesi, yeni ticaret bölgelerinin oluşması, ticarete konu olan malların türlerindeki değişmeler çarşının yapısını yavaş yavaş etkilemeye başladı Birçok geleneksel esnaf türü ortadan kalktı Kapalı çarşı günümüzde halıcıların, kuyumcuların ve hediyelik eşya satıcılarının çoğunlukta olduğu turistik bir çarşı görünümü almaya başlamıştır

İlk biçimlerinde, kapalıçarşıların içindeki dükkânların ayrı ayrı kapıları yoktu

Bugünün koşullarına uymık için bu dükkânlara kapılar yapıldı, vitrinler eklendi Kapalıçarşıların ana giriş kapıları eskiden olduğu gibi şimdi de belirli saatlerde açılır belirli saatlerde kapanır Gece bekçileri tarafından korunur Ana yapı kagir olduğu için yangın tehlikesi azdır Ülkemizde birçok şehirde (Ankara, Bursa, Edirne, Kayseri, Kütahya, Urfa) kapalıçarşı vardır, ama bunların en ünlüsü ve büyüğü istanbul kapalıçarşısı'dır

Eskiden kapalıçarşıların birer veya birkaç dua meydanı vardı Sabahları kapılar açılınca esnaf ve o esnafın bağlı olduğu loncanın biri, bu meydanda toplanır dua ederlerdi
Lonca biri «pahalı ve hileli mal satmak, komşusu hiç alışveriş etmemiş ise ve kendi siftah etmişse müşterini komşu dükkâna göndermek


Mısırçarşısı

İstanbul'da Galata Köprüsü'nün İstanbul ucuna yakın bir yerde, Yeni-cami'nin yanmasında bulunan «L Osmanlı devrinin son yıllarında dışarıdan duvarlarına yamanan baraka dükkânlar yüzünden biçimsizleşen Mısırçarşısı 1955'te esaslı bir şekilde elden geçirilip onarılarak, çevresi a-çılarak tam kagir, güzel bir çarşı haline getirilmiştir Şimdi İstanbul'un ilgi çekici turistik köşelerinden biridir
__________________

diğerleri

Türkiye'deki kapalıçarşıların ünlülerinden biri de Edirne'deki Alipaşa Çarşısı'dır Birçok dükkândan oluşan ve bir vakitler Edirne'nin en canlı ticaret merkezlerinden biri olan bu kapalıçarşının şimdi büyük bir tarihî değeri vardır
Bursa Kapalıçarşısı da oldukça eski ve güzeldir Yakın zamanda bir yangın geçirdikten sonra yeniden yapılmıştır Bursa'nın ticarî bakımdan en canlı köşelerinden biridir