Saçaklızade Mehmet ,Osman Efendi

Saçaklızade Kardeşler

Âlimler yıldız gibidir Eserleriyle her vakit insanları aydınlatıp, bilinmeyen yollarda işaret taşları olurlar Yüzbinlerce insanın gelip kendi imtihanını yaşadıktan sonra gittiği dünya, bugün hâlâ yerinde İnsanlık devam ettiği müddetçe âlimler unutulmayacaklar
“Saçaklı” kelimesini bugün de kullanıyoruz ama, bu kelimeyi geçen yüzyılda daha farklı mânâlar için kullanıyorduk İlhan Ayverdi tarafından yazılan Misalli Büyük Türkçe Sözlük'te; eskiden devlet ricalinin bindiği atlara konan, altın işlemeli kumaş örtülü eyer takımına “saçaklı” dendiğini biliyoruz Maraş'a mal olmuş olan üç âlim için bu lakap bizim anlattığımız gibi bilinmiyor Daha ziyade “Saçı sakalı karışık”, “Pejmürde” gezdikleri düşünülerek, bu üç insana bu şekilde hitap ediliyor Yorumun yukarıda yapıldığı gibi olması daha anlaşılır, çünkü bu âlimler iyi koşumlu atlara bindikleri için böyle tanınmışlar diye düşünüyorum

Ebubekir Efendi, Mehmet Efendi, Osman Efendi'ler, “Saçaklızadeler” diye bilinir Bu üç insanın yaşadıkları dönem XVIII yy dır
Ebubekir Efendi hakkında sözlü bilgiler dışında malumat bulunmamaktadır
Osman Efendi ise Trabzon'un Of ilçesine bağlı “Paçan” köyünde vefat etmiştir Bugün orada türbesi bulunmakta olup, bu köy daha sonra “Maraşlı” adını kullanmıştır

Maraşlı Bir Osmanlı Âlimi: Saçaklızade Mehmet Efendi

Mehmet Efendi; hakkında en çok bilgi sahibi olduğumuz insandır Yazma eserleri Süleymaniye Kütüphanesi başta olmak üzere bir çok kütüphanede bulunmaktadır
Saçaklızade Mehmet Efendi'nin doğum tarihini bilmiyoruz Vefat tarihinin 1732 Miladi yılı olduğunu kitaplardan okuyoruz Ebubekir Efendi'nin oğlu olan Mehmet Efendi, Maraş'ta doğmuş, ilk eğitimini Maraş'ta ikmal ettikten sonra ilim tahsili için başka memleketlere gidip tahsilini tamamlamıştır Maraş, Antep civarında ilim, irşad faaliyetleriyle meşgul olmuştur

Saçaklızade Mehmet Efendi son devrin ulemasından olup, açık fikirli bir kişilik yapısına sahip, zahir ve batın ilimlerinde, bilhas*sa Mantık ilminde söz sahibi idi Tıbyan sahibi Mehmet Efendi ve Darendeli Hamza Efendi'den Nesh, Şam'da Nablusi Hazretleri'nden Hadis, Tefsir ve Tasavvuf ilimlerini tahsil eder Ayrıca Saçaklızade Mehmet Efendi, Kadiriye ve Nakşibendiye tarikatları üzerinde yetişmiştir Bu ilimleri tamamladıktan ve icazetini aldıktan sonra hem bir tasavvuf temsilcisi, hem de birikimi yüksek bir alim olarak memleketi Maraş'a döner Burada, vaaz verir, talebe yetiştirir ve bir taraftan da eserler yazar

Bir seyahat esnasında Antep ile Kilis arasında vefat eder İki yer arasında nizah çıkarsa da Antep'e defnedilir Çilehanesi ve türbesi Gaziantep'te, Saçaklı Mahallesi'nde aynı adı taşıyan caminin avlusundadır

Saçaklızade Mehmet Efendi'nin Eserleri:

Edebiyat, kelam, mantık, münazara, tasavvuf ve sosyal-toplumsal konularda ikiyüzü aşkın eser veren Mehmet Efendi'nin eserlerinden bazıları şunlardır:
Haşiyetu Tefsir-i Keşşaf Ala, Suretil Ba-kara, Aynul Hayat fi Beyanil Münasebati fi Suretil Fatiha, Risaletün fi Ayetil Müte-şabihati, Risaleti fi imani Validi Resulillah, Gayetül Burhan fi Tefsiri Ayetil Kürsi, Haşiyetün Ala Şerhi Dibace-i Tarikatı Muhammediye, Teshilül Feraiz, Asmetül Ezhani, Sebhatül Kader fi Medh-i Meliki Kadiri, Selsebilül Meani, Tavzihu Zubtedil Menazıri, Nehrün Necati fi Tafsili Aynil Hayati, Andelibül Menazıri, Haşiyetün Ala Şerhir Risaletil Adabi, Takrirül Kavanin Minel mantık vel Münazarati, Risaletün fi Tecdidil İman, Risaletün fil Fetva, Cami'ül Kunuzi, Cühdümükil Minel Kırati, Tahrirüt Takrir Minel Mü-nazarati, Risale-i Adliye, Tehzibül Kirati, Velediye, Tertibul Ulum, Neşrüt Tevali

Adlarını yukarıda saydığımız bu eserlerle ilgili olarak Besim Atalay şu uyarıları yapıyor: “Müellifin eserlerinin bir kısmı ilmi makaledir, ancak üç beş sayfadan ibarettir, bu adlara bakıp onların kitap adı olduğu düşünülmemelidir”
Saçaklızadeler ile ilgili olarak Hafiz Osman Sandal (1883-1962)'ın yazılmış bir eseri bulunmaktadır Bu kitap Osmanlı Türkçesiyle yazılmış ve yayımlanmayı beklemektedir
İslam'ın irşadı için çalışan bu büyük âlimleri hayırla anıyor, şefaatlerinin üzerimizde olmasını diliyorum

Kaynaklar:
1) Atalay, Besim Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Maraş 2008, sh 167
2) Umur, Hasan Of ve Of Muharebeleri, İstanbul, 1949, sh 15
3) Çiftçi, Cemil Maraşlı Şairler Yazarlar Alimler, İstanbul, 2000, sh 261
4) Ayverdi, İlhan Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul 2006 sh 2620
5) Yrd Doc Dr Kadir Özdamarlar, 1 Kahramanmaraş Sempozyumu 2004, sh 43

Saçaklızâde Mehmet Efendi’ye Ait Bir Menkîbe
Hoca Efendi (Saçaklızade Mehmet Efendi), medresede ders verdiği sırada, bir talebesi ba*zen, dersin başında ayağa kalkar-oturur Dersin sonunda tekrar ayağa kalkar-oturur Hoca Efendi bir gün talebeyi dışarıda çevirir ve ayağa kalkıp da soru sormadan tekrar niye oturduğunu so*rar Talebesi;
-“Hocam, ben soru sormaya kalkmıyorum ki" deyince, o zaman niye kalktığını sorar Talebe;
-“Hocam, siz görmüyor musunuz? Peygamber Efendimiz dersinizi dinlemeye geliyor Ben de bunun için hürmeten ayağa kalkıp-oturuyorum Dersi terk ederken yine ayağa kalkıp-oturuyorum Hatta bazen gece benim odama geliyor ve sizin dersi bana tekrar ediyor" der
Hoca Efendi, talebeye;
-"Evladım; Mübarek yanına geldiğinde, bana niye gözükmüyormuş bir sor bakalım" der
Hoca Efendi, sabahleyin talebeyi yatakhaneden dershaneye giderken çevirir
-"Bana niye gözükmüyormuş, sordun mu?" dediğinde talebe;
-“Sordum, bizim, ayna karşısında fazla eğleşenle işimiz yok" diye cevap verdiğini söyleyince, süslenmeye çok önem veren hoca, sarığını tırnakları ile parçalar ve salkım-saçak eder Bundan dolayı "Saçaklı" lakabıyla anılmaya başlanır

Kaynak:marasinsesicom