Gömme

Gömme


GÖMME a 1 Gömmek eylemi —2 Ölüyü toprağa gömmek işi; defin (Bk ansikl böl Huk)

—inş ince mermer ya da taş öğeleri kakma

—Mak san Sabitleştirme amacıyla bir parçanın diğer bir parça içine boşluksuz olarak sokulması Bu parçanın durumu (Eşanl BOŞLUKSUZ GEÇME)

|| Tasarlanışı ve uygulanışı bakımından üzerine yerleştirildiği parçayı aşmayan parça ya da parça bölümü (örn vida başı)

|| Kalıplamayla ya da dökümle bir parça elde edilirken bu parçanın İçine yerleştirilen bir diğer parça

|| Dolgu gömmesi, iç ve dış profilleri vida yivleri biçiminde olan ve bozulan kılavuz çekilmiş delikleri düzeltmede kullanılan helisel parça

—Matbaac inisiyal, tablo resim gibi değişik ölçülerde klişeler içeren bir sayfanın dizgisinde sayfa düzenleyicinin bu klişeleri normal satırlar arasına koyarak yazıları çevresine yerleştirmesine dayanan düzenleme

sıf Bir şeyin içine gömülmüş ya da yerleştirilmiş olan şey için kullanılır: Gömme kilit Gömme banyo

—Marangl Gömme dolap, a bir duvar boşluğunu ya da girintisini kapatan, raflar ve askılıklar içeren, sabit bir kasa ile bir ya da iki kapıdan oluşan dolap

|| Gömme kilit, cumba içine açılan yuvaya yerleştirilen kilit

—Sıh tes Gömme banyo, ayaklı banyoların tersine döşeme içine gömülen ve mermer, fayans ya da mozaik karolarla kaplanan yıkanma teknesi

—Süslem sant Gömme şemse, eski türk ciltlerinde, kapak mukavvasına oyulan yuvaya, ayrı bir parçayla kabartma olarak yapılan madalyon biçiminde süsleme

—ANSİKL, Huk Gömme ancak yasada belirtilen yetkililer tarafından verilen ve ölen kişinin kimliğini, adresini, eğer biliniyorsa ölüm nedenini ve gömülmesine izin verildiğini açıklıkla belirten bir kaydı içeren "gömme izni"nin verilmesiyle mümkündür Umumi Hıfzısıhha kanunu uyarınca gömme iznini vermeye yetkili kişiler belediye tabipleri, bunların bulunmadığı yerlerde hükümet tabipleri, hastane ve benzeri sağlık kurumlarında bu kurumların müdür ya da baştabipleri, bunlardan hiçbirinin bulunmadığı yerlerde ise yörenin en büyük mülki idare amirince atanan kişilerdir Gömme izni, ölen kişinin muayenesinden sonra verilir; ölüm nedeninin kaza ya da bulaşıcı bir hastalık olduğu kuşkusu varsa, ilgili yerlere haber verilir

—Tar Anadolu'da Yenitaş döneminde ölüler yerleşme içine (intra mural) gömülüyordu Ölümden sonra yaşamın sürdüğü inancından yola çıkarak ölülerin yanlarına günlük yaşamlarında kullandıkları çok çeşitli eşyalar, araçlar, gereçler bırakılıyordu Kimi yerleşmelerde ele geçen beden-siz kafatasları, bir ata kültünün varlığına bağlanmaktadır Yenitaş döneminin en önemli yerleşmelerinden olan Çayönü'n-de ölüler hoker durumunda (baş ve dizler ana rahmindeki gibi karına çekilmiş biçimde) ve takılarıyla birlikte evin tabanına gömülmüştür

Taştan kulak tıkaçları ölü gömmede daha sonra da görülen bir geleneğin ilk örnekleridir Çatalhöyük'te yapılan kazılarda da odaların duvarları boyunca yerleştirilmiş sekilerin altından hoker durumunda iskeletler ortaya çıkarılmıştır Bakırtaş dönemindeyse yerleşmelerde mezar bulunmaması, yerleşme dışı (extra mural)gömme geleneğinin yaygınlaştığını gösterir; yalnız birkaç buluntu yerinde yerleşme içi mezarlara rastlanmıştır Ölüler pişmiş topraktan küpler ya da çömlekler içinde sol yanına yatmış, hoker durumunda gömülmüştür, ilk Tunç çağın başlarına tarihlenen Alacahöyük kral mezarları küçük, bağımsız beyliklerin yöneticilerine aittir Taş duvarla çevrili, dikdörtgen odalarda, zengin armağanlarla birlikte ölüler hoker durumunda gömülmüş, mezarın üstü kalaslarla örtülüp toprakla kapatılmıştır

Gedikli höyük ilk Tunç çağda Anadolu'daki gömme geleneğini yansıtan önemli bir merkezdir Burada yapılan kazılarda ölü külleri bulunan kapların gömülü olduğu bir mezarlık ortaya çıkarılmıştır Bunlar Anadolu'daki ölü yakma geleneğini yansıtan en eski örnekler olarak nitelenmektedir (İÖ III binyıl) Buluntulara göre cesedin bir bölümü yakılmış, sonra bir sıvıyla söndürüldükten sonra geride kalanı bir beze sarılıp iğnelerle tutturulmuş, sonra ölü armağanlarıyla birlikte bir kaba yerleştirilmiştir Ölü küllerinin bulunduğu kaplar, yan yana ya da üst üste gömülüdür Bu mezarlıkla ilgili iki ölü yakma ocağı da ortaya çıkarılmıştır Gedikli höyük mezarlığında ayrıca doğrudan toprağa gömülmüş iskeletler de bulunmuştur

Mezarlıkta ayrıca küçük taşlardan örülmüş, dikdörtgen planlı, üstü tek parça büyük bir taşla örtülmüş oda mezarlar vardır ilk Tunç çağda yerleşme dışı gömme geleneğinin belirlendiği bir başka merkez, B Anadolu'daki Karataş-Semayük'tür Burada yerleşmenin 200 m dışında küp mezarlardan oluşan bir mezarlık saptanmıştır Ölüler, ağzı D'ya bakan çok büyük küpler içine hoker durumunda yatırılmıştır Küpler içinde birden tazla iskelet bulunması aile mezarlığı olduğunu düşündürmektedir Küplerin içinde ve çevresinde pişmiş toprak kaplar, tunç takılar ve yassı idollerden meydana gelen ölü armağanları bulunmuştur Yortan mezarlığı da bu dönemdendir

Burada da büyük küp mezarların içinde ve çevresinde çok çeşitli ölü armağanları vardır Afyonkarahlsar yakınındaki Yanarlar, Orta Tunç çağda da küp mezar geleneğinin sürdüğünü göstermektedir Burada küplerin ağızları büyük yassı taşlarla kapatılmış, küplerin içine ve çevresine çeşitli armağanlar bırakılmıştır Asur ticaret kolonileri çağında, Karum Kaneş'te (Kültepe) ölüler genellikle evlerin içine, döşemelerin altına gömülmüştü Kimi kemiklerdeki yanıklar, cesetlerin yakıldığını da göstermektedir

Ölülerin bir bölümü sırtüstü uzatılmıştır; bir bö-lümüyse hoker durumdadır Hitit yazılı belgelerinde ölü gömme ve yakma törenlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler verilmektedir Eski krallık döneminde ölülerin yakılmadan toprağa gömüldüğü görülür (Alişar, Boğazköy) Hitit kralı Hattuşili I, vasiyetnamesinde, karısından doğrudan toprağa gömülmesini ister, imparatorluk dönemindeyse, ölüler yakılmaya başlanmıştır Bu dönemde toprak vazolar yanında, oda mezarlara ve küp mezarlara rastlanır (Gâvur kalesi, Boğazköy) Hitit metinlerinde kralların on üç gün süren gömme törenleri anlatılır

Urartular'ın gömme geleneklerine ilişkin yazılı belgeler yoktur, ancak arkeolojik araştırmalar hem olağan gömme, hem de yakma geleneğinin varlığını gösterir Mezarlar ya oda ya da ev biçiminde yapılmış, ölümden sonra yaşamın sürdüğüne inanıldığından, ölüler günlük eşyalarıyla birlikte gömülmüştür Van kalesi'nde kayalara oyulmuş pek çok mezar odası bulunmuştur Büyük bir salonun çevresinde yer alan odalarda, cesedin yatırıldığı sekiler, duvarlardaysa ölü eşyalarının ve armağanların konulduğu nişler vardır

Yakma geleneği hem soylular hem de halk arasında yaygındır Ceset yakıldıktan sonra külleri bir çömleğe konarak ağzı yassı bir taşla kapatılmıştır K-B iran'da, Karnıyarık tepe'de ortaya çıkarılan urartu mezarlığında, çömleklerin yerleştirildiği yan yana çukurlar vardır Çömleklerin gövde-sindeki iki küçük deliğin, ölünün ruhunun dışarıya çıkabilmesi için açıldığı sanılmaktadır

Phrygialılar'da soylular kaya mezarlara ya da tümülüslere (yığma tepe) gömülüyordu Gordion çevresinde yüz kadar tü-mülüs vardır Bunlar toprağa açılan çukurlara yapılmış ahşap mezar odalarının üstünün büyük yığma tepelerle kapatılmasından oluşuyordu (İÖ VIII-VI yy'lar) Önceleri ahşap sedirler üzerine yatırılan ölüler İÖ VII yy'dan sonra yakılmaya başlandı Halk ise gösterişsiz, basit mezarlara gömülüyordu

Boğazköy ve Pazarlida bu döneme ilişkin yerleşme içi mezarlar ortaya çıkarıldı Pazarlı'da kale İçindeki basit mezarlarda ölüler sırt üstü yatırılmıştı Ayrıca Pazarlı ve Boğazköy'de ölülerin yakılarak küpler içinde gömüldüğü görülür Buralardaki yerleşme içi mezarlara karşılık, Ankara'da, tümülüslerin yanı sıra, kent dışında ölülerin küllerinin bulunduğu küp mezarlar ortaya çıkarıldı

Lydialılar döneminde halk, yumuşak kayalara oyulmuş küçük mezar odalarına gömülüyordu Soylular ve krallar için de Mermnad sülalesiyle birlikte tümülüsler yapılmaya başlandı Sardeis'in K'inde ve Bintepeler'de yüz kadar tümülüs bulundu Bunlar arasında Alyattes, Gyges ve Ardys tümülüsleri, boyutlarının büyüklüğüyle dikkati çeker Bazıları dromoslu olan bu tümülüslerde mezar odalarına ölüler tavandan indiriliyordu Gömülen kişinin önemi, mezar odasının üstüne yığılan toprağın çokluğuyla belirleniyordu Lydialı soyluların ölümden sonra da yaşamlarını sürdürdüklerine inanıldığından bu mezar odaları büyük bir özenle hazırlanıyordu