İlk Antropologlar

İlk antropologlar



Toplumsal evrimciler adı verilen ilk antropologların bilimsel incelemeleri ile insan toplumunun kökenleri 18ve 19 yüzyılda ele alınmaya başlamıştıBu bilim adamları Adam Ferguson,Lewis HMorgan,JJBachofen,Edward BTylor,Andrew Lang ve JFMcLennan gibi isimlerden oluşuyorduBu bilim adamları herhangi bir topluluğu incelemeye başlarlarken,o topluluğu oluşturan temel birimleri ve bu temel birimlerin birbirleriyle olan ilişkisini göz önünde tutmak zorundaydılarBu bakımdan en başta aile kurumu incelemeye alındıİlkel toplulukların en önemli yönü olan yakınlar arasındaki cinsel ilişkilere ait tabular ile akrabalık gibi temel ve evrensel kurumlar da inceleme alanına giriyorduBu araştırmalar ile ilk insan toplumunun modeli kuruldu
*
Bütün klasik evrimcileri oluşturan bilim adamları arasında en etkili kuramları ileri süren kişinin Lewis HMorgan olduğu söylenebilir1877 yılında kaleme aldığı ‘Ancient Society’ (Eski Toplum) adlı eseri,Marx’çı kuramın gelişmesine katkıda bulunmuştur
Tribü,ilkel bir topluluk formudurBir kişinin bir topluluğun mülkiyetine ortak olması ve üründen bir pay alması için o kişinin Tribü’ye ait olması gerekirBir diğer kavram da ‘Kan bağının sınıflandırılması’ olup yakın aile üyelerinin ve daha uzak akrabaların aynı adla çağrılması anlamına gelir ve tribü örgütlenmesinin temelini oluştururMorgan, ‘Ancient Society’ adlı eserinde bu iki kavramla, aynı zamanda, daha sonra yapılacak olan antropoloji çalışmalarına etkide bulunacaktır
*
İnsan toplumunun kökenleri konusuna önemli katkılarda bulunan diğer bir bilimadamı da Edward BTylor olmuşturEkzogami denilen dışarıdan evlenme veya grup içi evlenme yasağı evrensel bir uygulamadırBu evrensel uygulamanın nedenlerini arayan Tylor,dışarıdan evlenmenin daha geniş bir işbirliği ve yardımlaşma sağladığını iddia ediyorduBöylece mutlaka kendi üyelerine ve kendi kaynaklarına dayanmak yerine,öteki yerel gruplarla kurulan evlilik bağları ve akrabalık aracılığı ile başkalarını yardıma çağırmak mümkün oluyordu Tylor’un ileri sürdüğü gibi dışarıdan evlenme, bir ölüm-kalım meselesi olacak derecede önemliydi
*
İlk antropologların kısa süre sonra yanlış olduğu ortaya çıkan görüşleri de vardıBunlardan birisi toplumsal evrim ile ilgiliydiBuna göre ilkel insan akıl yoluyla toplumsal kurallar ve gelenekler yaratır,böylece aile aşağıdan yukarıya,veya basitten karmaşığa doğru en yüksek biçime doğru bir evrim geçirirYani toplumsal evrim,bir zihin süreci gibi açıklanmıştıOysa bugün biliyoruz ki aile kurumu klasik evrimcilerin iddia ettikleri şekilde bir evrimden geçmemiştirHatta tam tersi olmuş,eskiden aile tarafından yürütülen işlevler toplumun diğer kurumları tarafından devralınmış,aile daha da basit bir yapıya indirgenmiştir
*
İlkel insan nasıl bir tipti,neye benzerdi?Hangi araçları kullanmıştı?Ne yemiş ne içmişti?En azından tarım öncesi dönemde avcılık ve toplayıcılık yaptığı apaçık bir gerçektiDaha ayrıntılı bilgiler arkeoloji ve fosil araştırmaları ile elde edildiDiğer taraftan tarım öncesi ilkel yaşamın canlı örnekleri halen varlıklarını sürdürmekte idilerKalahari Çölü’nde yaşamakta olan Boşimanlar ile Avustralya’da yaşayan yerliler çeşitli incelemelere müsait canlı müze gibiydilerNitekim çalışmalar bu topluluklar üzerinde yoğunlaştıEvet,bunlar avcı ve toplayıcı idilerTeorik olarak ileri sürüldüğü gibi ilk bakışta biraz karmaşık gözüken ama evrensel olan insana ait birtakım kurumları sistemli biçimde oluşturmuşlardıAile içi yakınlar arası cinsel ilişki tabuyduTemel olarak belirlenen bir gruptan daha büyük bir grup belirleniyor,bunun haricinde kalan gruplardan evlenme şart koşuluyordu(Ekzogami)Çeşitli kan bağına dayanan akrabalıklar bir nevi kategori şeklinde belirlenmişti ve insanlar birbirlerine belirli kurallara uygun olarak davranyorlardıEvlilikler, hem çocukları meşru olan hem de karı kocanın aileleri arasında hısımlık bağları yaratan özellikteydiAile kurumu ekonomik alanda temel birimdiİşbölümü cinsiyete ve yaşa göreydiHer türlü mal ve yiyecek paylaşıma açıktı
*
İlkel toplulukların en can alıcı özelliği olan cinsellik ,klasik evrimcileri oluşturan bilim adamlarını en çok uğraştıran konu olmuşturAile üyeleri arasındaki cinsel rekabetin,aile üyeleri arasında özgürce uygulanması durumunda aile örgütünü dağıtacağı,böyle bir rekabetin yıkıcı bir güç oluşturacağı belli bir şeydirBelki çok eski çağlarda aile içindeki cinsel ilişkiler insan toplulukları içinde çok ciddi sorunlar yaratmıştıBelki de bu sorun,aile içi evliliği veya aile içi cinsel ilişkiyi yasaklayan tabu ile çözüme ulaştırılmıştıZaten şimdi incelenen ilkel topluluklarda durum böyleydi
Evliliğin evrensel bir insan kurumu olduğu her toplumda söylene gelmektedirEvlilik kurumunun biçimi değişse bile işlevleri bakımından,en basit topluluklardan en karmaşık toplumlara kadar her yerde pek az farklılık göze çarparPek iyi bilinmeyen çok eski insan toplulukları hariç bilinen bütün toplumlarda aile içi evlilik tabusu geçerlidir
*
‘Soya ilişkin Kurallar’ adı verilen bir sosyal kurum eski dönemlere ait bir özelliktirOrtak bir akrabadan olan erkekler yoluyla oluşmuş baba yanlı soyağacı vardırAynı şekilde kadınlar yoluyla oluşmuş ana yanlı soyağacı da mevcutturBu esasa göre çizilen soy şeması,bir kişiyi,üyeliği önemli haklar ve sorumluluklar getiren bir ya da birkaç gruba sokarBu şema altında bulunan insanlar aynı soy grubundan olan bir başkasıyla evlenemezlerBaba yanlı sistemde veraset ve aile reisliği erkek yoluyla geçerKocanın karısı ve çocukları üzerinde ekonomik hakları vardır

Ana yanlı soy sisteminde ise bir gruba üyelik,ana yoluyla geçerAncak bu durum kadınların yönetimi anlamında değildirNitekim bu sistemde temel kişi genellikle dayıdır
Çağımızda yaşayan ilkel toplulukların bir başka özelliğine verilecek örnek,iktisadi karakterdedirAvustralya yerlilerine ait gelenekler,hak ve görevlerin akrabalık statüsüne bağlı olduğunu gösterirBir kanguru öldüren avcı,hayvanın belirli parçalarını belirli akrabalarına vermek zorundadırÖrneğin kuyruk ve omurganın bir bölümü ana-babasına,sırtı büyük kız kardeşe,boyun altı küçük kız kardeşe ve arka sağ bacak büyük erkek kardeşe verilir
*
İlkel toplulukların içindeki çeşitli grupların kadınlara ve maddi servete ilişkin çatışmaları da tehlikeli görülmüştürBu tehlikenin çözümü de dışarıdan evlenmeyle kurulan aile bağları ile sağlanmaya çalışılmıştırBu tür bağların en basit biçimi,erkek gruplarının kuşaklar boyunca kız kardeş alış verişinde bulunmalarıdırBiraz daha karmaşık sistem içeren toplumlarda bir topluluk,kadın aldığı gruba kadın vermezBu tip alış veriş için daha fazla sayıda gruba gerek vardırBöylece daha geniş bir bağlantılar sistemi kurulur
KAYNAK:
The Joy of Knowledge Encyclopaedia