Aşık Edebiyatı

Aşık edebiyatı şiirlerini söyleyenler bellidir Usta çırak ilişkisine göre yetişir Din dişi konular işlenir Ölüm, gurbet, doğa, ayrılık, yoksulluk başlıca temalardır “Aşık” denen saz şairlerinin çoğu okuma-yazma bilmez Eğitim görenlerinin bir bölümü Divan edebiyatından etkilenip aruzu da kullanmıştır Şiirlerin son dörtlüğünde aşıklar, adlarını kullanırlar Aşık edebiyatı şiirleri, meraklılarınca bir tür antoloji sayılabilecek “cönk” adı verilen defterlerde toplanmıştır Aşık edebiyatının başlıca sanatçıları şunlardır:

Köroğlu, Karacaoğlan, Kayıkçı Kul Mustafa, Aşık Ömer, Ercişli Emrah, Gevheri, Dertli, Bayburtlu Zihni, Erzurumlu Emrah, Seyrani, Dadalaoğlu, Ruhsatı, Aşık Veysel

• Halk Edebiyatı
• Halk Edebiyatı Özellikleri
• Tasavvuf (Tekke) Edebiyatı
• → Aşık Edebiyatı
• Anonim (Ortak) Halk Edebiyatı

Halk Edebiyatı

Kaynağı halk kültürüdür Geleneğe bağlı olarak gelişen sözlü bir edebiyattır Kökleri Türklerin İslamiyeti kabul edişi öncesine kadar dayanır Bugün de varlığını az çok sürdürmektedir Bu edebiyat halkın duygu ve düşüncelerini, yaşama ve dünyaya bakışını yansıtır Halk diliyle oluşturulmuşturYaratıcıları belli olan Aşık ve Tekke edebiyatı ürünleri, sözlü gelenekte ortaya çıkan ve halkın ortak malı olmuş ninniler, türküler, bilmeceler, masallar, halk öyküleri, seyirlik halk oyunları (Karagöz, Ortaoyunu, Meddah ) bu edebiyatın içinde yer alır

Halk edebiyatı üç ana bölümde incelenir:
1 Anonim (Ortak) Halk Edebiyatı
2 Aşık Edebiyatı
3 Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı

Halk Edebiyatı Özellikleri

1 Hem şiir hem de düzyazı alanında ürünler verilmekle birlikte, şiir daha da ağırlıktadır
2 Halk öykülerinin, eski destanlarından, halk şiirlerinin koşuk ve sagulardan İzler taşıdığına bakarak, bu edebiyatın, İslamiyet öncesi Türk edebiyatının bir devamı olduğunu düşünebiliriz
3 Masal ve destanlardaki olağanüstülükler dışında konular genelde somut ve gerçekçidir Halk edebiyatında biçimden çok konu önem taşır
4 Aşk, doğa sevgisi, gurbet, ayrılık, özlem, din ve tasavvuf, kahramanlık, mizah Halk edebiyatının başlıca konularıdır
5 Şiirler işlenen konulara göre güzelleme, taşlama, ağıt, koçaklama gibi adlar alır
6 Dil halkın konuştuğu Türkçe olmakla birlikte, bazı ozanların dilinde yöresellik de gözlenir
7 Koşma, türkü, mani,destan semai gibi değişik nazım biçimleri kullanılmıştır
8 Nazım birimi dörtlük, kullanılan ölçü hecedir Hecenin daha çok 7′li, 8′li ve 11′1İ kalıpları kullanılmıştır
9 Halk ozanlarından bazıları, birtakım etkilenmeler bir sonucu aruzu da kullanmıştır Divan ve tasavvuf şiirinden etkilenen halk ozanlarının şiirlerinde Arapça ve Farsça sözcükler daha çoktur
10 Anlatım canlı, yalın ve içtendir
11 Şiirler bir saz eşliğinde, bir hazırlık olmaksızın doğaçlama olarak söylenmiştir
12 Kimi şiirlerde, Divan şiir ölçüsünde olmamakla birlikte zaman zaman söz sanatları ve kalıplaşmış sözler de kullanılmıştır Ancak bunter genellenmeyecek kadar azdır

Tasavvuf (Tekke) Edebiyatı

Anadolu’da 13yüzyıldan sonra yayılmaya başlamıştır Kurucusu 12yüzyılda Türkistan’da yaşayan Ahmet Yesevi’dir Tasavvufun etkisiyle doğan Tekke edebiyatının amacı da tasavvuf düşüncesini insanlara benimsetmektir Şairieri hecenin yanında aruzu, dörtlüğün yanında beyiti de kullanılmıştır Arapça - Farsça sözcükler, Halk edebiyatının en çok bu bölümünde kullanmıştır Bunların bir bölümü tasavvuf terimleridir İlahi, sathiye, nutuk, devriye Tekke şiirinin başlıca nazım türleridir Şimdi de “tasavvuf düşüncesi üzerinde kısaca duralım:

Tasavvuf:

Tasavvuf dinsel bir düşünce sistemidir İslam dininin özgün bir yorumu olarak da değerlendirilebilir, islamiyeti yorumlarken islamiyet öncesinde oluşan Doğu ve Batı öğretileri de etkilidir

Tasavvuf, Tanrı ve evrenin ne olduğuna, evrenin niçin yaratıldığına, insanın evren içindeki konumuna İlişkin yorumlar getirir Tasavvufa göre evren Tanrısal güzelliğin bir yansımasıdır Tanrının en belirgin görüntüsü insandır

Temel gerçek, iyilik ve güzelliktir Gerçek insan güzelliğe, iyiliğe, dolayısıyla da Tann’ya yönelen insandır Tann’ya da akıl yoluyla değil, aşk yoluyla ulaşılır Tekke edebiyatında dünyanın gericiliği, nefsin kötülüğü, Tanrı ve insan sevgisi; Hazret-i Ali’ye duyulan sevgi, Hazret-İ Muhammet’e bağlılık gibi temel konular işlenmiştir

Tekke edebiyatının başlıca sanatçıları şunlardır:
Yunus Emre, Hacı Bayram Veli, Kaygusuz Abdal, Pir Sultan Abdal, Eşrefoğlu Rumi…

Aşık Edebiyatı Nedir ?

Aşık edebiyatı şiirlerini söyleyenler bellidir Usta çırak ilişkisine göre yetişir Din dişi konular işlenir Ölüm, gurbet, doğa, ayrılık, yoksulluk başlıca temalardır “Aşık” denen saz şairlerinin çoğu okuma-yazma bilmez Eğitim görenlerinin bir bölümü Divan edebiyatından etkilenip aruzu da kullanmıştır Şiirlerin son dörtlüğünde aşıklar, adlarını kullanırlar Aşık edebiyatı şiirleri, meraklılarınca bir tür antoloji sayılabilecek “cönk” adı verilen defterlerde toplanmıştır



Aşık edebiyatının başlıca sanatçıları şunlardır:


Köroğlu, Karacaoğlan, Kayıkçı Kul Mustafa, Aşık Ömer, Ercişli Emrah, Gevheri, Dertli, Bayburtlu Zihni, Erzurumlu Emrah, Seyrani, Dadalaoğlu, Ruhsatı, Aşık Veysel