Ahlak Felsefesi

Ahlak Felsefesi

Ahlak Felsefesinin konusu insanın hareketleri,yapıp etmeleridirİnsanın yalnızca iradeli hareketleri ahlak felsefesinin konusudur
Ethik: İnsanın ahlaksal davranışları ile ilgili sorunları ele alan felsefe dalıdır
AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI

İYİ:İnsanın yapması gereken davranışlardırAhlakça değerli olandır
KÖTÜ:İnsanın yapmaması gereken davranışlardır
ÖZGÜRLÜK:İrade ile “iyi” ve “kötü” davranışlardan birisini seçme gücüdür
ERDEM (FAZİLET):İyi olana yönelmedir
SORUMLULUK:İnsanın kendi eylemlerinin ya da yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir
VİCDAN:Tutum ve eylemlerimizin ahlakça değerli olup olmadığını yargılama bilincidirBir çeşit iç mahkemedir
AHLAK YASASI:uyulması ahlak açısından gereken,genel-geçer kurallardır
AHLAKİ KARAR:Ahlak kurallarına özgürce uymaktır
AHLAKİ EYLEM:Ahlaka uygun davranışı gerçekleştirmedirAhlaka uygun eylem davranış olarak dışa yansırEylemin dışa yansımayan yönü ise tutumdur

ÖRNEK:Derse geç gelen öğrencinin öğretmene gerekçeyi belirtirken doğruyu söylemesi “İYİ”, yalan söylemesi “KÖTÜ”, bu davranışlardan birini seçmesi “ÖZGÜRLÜK”, Doğru söylemeyi seçmesi “ERDEM” dir

AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI

1-Ahlaki eylemin amacı var mıdır?Varsa nedir?
2-Toplumca belirlenen,insana zorla kabul ettirilen eylem biçimleri gerçekten “iyi” midir?
3-İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür?
4-İnsanın doğası ahlaklı olmasına elverişlimidir?
5-Tüm insanların ortaklaşa benimseyebilecekleri evrensel ahlak yasaları var mıdır?

İNSAN AHLAKİ EYLEMDE BULUNURKEN ÖZGÜR MÜDÜR?

Ahlak konusunda bazı filozoflar,insanın özgür olduğunu, bazı filozoflar özgür olmadığını savunur

1-Özgür olmadığını savunanlar:

DETERMİNİZM (gerekircilik);
Deterministlere göre, insanın irade ve eylemleri içten ve dıştan gelen nedenlerle belirlenmiştirBireyin içinde bulunduğu şartlar iradeyi belirler ve kişinin özgür karar vermesini engeller Bu nedenle insan ahlaksal eylemde özgür değildir


2-Özgür olduğunu savunanlar :

İNDETERMİNİZM (gerekirci olmayanlar); İndeterministlere göre,insan ahlaki eylemde tamamıyla özgürdürİnsan kendini özgür hissettiği için toplumdaki ahlak yasalarına özgürce uyar

Bu görüşlerden her ikisi de insan gerçekleri ile bağdaşmadıklarından üçüncü bir görüş ortaya çıkmıştır

OTODETERMİNİZM: Otodeterministler, iradeyi ve ahlaki eylemleri bir kişilik ürünü olarak görürler İnsan bilgi birikimini zenginleştirerek,kişiliğini geliştirerek ve aklını kullanarak özgürleşmiştir Sonuç olarak kişiliği gelişmiş olanlar, gelişmemiş olanlardan daha özgürdür


AHLAK YARGISINI DİĞER YARGI TÜRLERİNDEN AYIRAN NİTELİKLER

Bir iddiayı dile getiren söz dizisine yargı denir Yargılar ikiye ayrılır;

1-Gerçeklik yargıları;Nesneler dünyasına ilişkin yargılardırKişiden kişiye değişmez nesneldir”Doğru” ve ya “yanlış” olurlar

2-Değer yargıları; Bir gerçekliği değil, bir değerlendirmeyi içeren yargılardır,özneldirKişiden kişiye değişirDeğer yargılarının alanı geniştir

Mantık yargıları-“doğru”,yanlış”
Sanat yargıları-“güzel”,”çirkin”
Din yargıları –“sevap”,”günah”
Ahlak yargıları-“iyi”,”kötü” şeklindedir

Bilim yargıları herkes tarafından kabul edilir,din yargıları (o dine inana kişilerce kabul edilir ve kişilere göre) değişmez,ahlak yargıları değişir


ETİK’İN PROBLEMATİĞİ VE YAKLAŞIMLAR


A- KİŞİ VİCDANI KARŞISINDA EVRENSEL AHLAK YASASININ OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ


1-EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI REDDEDENLER


a)HEDONİZM (haz ahlakı): Kurucusu Aristippos’turO’na göre haz veren şey “iyi”,haz vermeyen “kötü”dürİnsan sadece kendi yaşadığı hazzı bilebilirBaşkalarının hazzını bilemezBu nedenle evrensel ahlak yasası yoktur


b)Fayda ahlakı: Bireye yarar sağlayan davranış “iyi”,sağlamayan “kötü”dürYararlı olan kişiden kişiye değiştiği için evrensel ahlak yasası yoktur


c)Bencillik (egoizm):Bencillik, başkalarını dikkate almadan sadece kendi çıkarını düşünme anlamına gelirİnsanın yalnızca kendi “ben”ine uygun olanı “iyi”nin ölçütü sayan düşüncedir

Hobbes’a göre insanı yönlendiren ‘kendini sevme’ ve ‘kendini koruma’ içgüdüsüdürBu yaklaşıma göre evrensel ahlak yasası yoktur


d)Anarşizm: Başta devlet olmak üzere tüm baskıcı kurumların ortadan kalkması gerektiğini öne süren öğretidirTemsilcisi Max Stiner ‘dirEvrensel ahlak yasasını reddederO tüm ahlaki değerlerin bir takım soyutlamalardan ibaret olduğunu düşünür


e)FNietzche: O’na göre yapılması gereken;insanlığı ahlaktan kurtarmaktırİnsan doğasına yaraşan, güçlü,korkusuz,acımasız olmaktırOysa tüm ahlaklar insanın güdülerini köreltir,onu pasifliğe yöneltir
Nietzche’ye göre;toplumda iki tür insan ve bunların oluşturduğu iki tür sosyal sınıf vardır Birincisi Halk Sınıfı;sürü durumundadırDin ve ahlak kuralları bu sınıf için yeterlidirİkincisi Seçkin Sınıf;Seçkin sınıfa yakışan ahlak, insanın doğasına uygun olan,bireyci,bencil,acımasız ahlaktırAmaç,”üstün insan”a ulaşmaktırÜstün insan; sıradan,korkak,zayıflığı öğütleyen vicdan ahlakından kurtulup “iktidara doğru giden güç”ahlakına ulaşmakla oluşurO’na göre “güç” enyüce iyi;yenilgi,kaybetmek,zayıflık ise kötüdürİnsan için gerekli olan güçlü olmaktır


f) JPSartre(Existansiyalizm-varoluşçuluk): İnsanın kendi varoluşunu ancak özgürce davranarak gerçekleştirebileceğini savunurAncak bu özgürlük sınırsız değil,sorumlulukla belirlenmiştirSartre’a göre insan insanlığını kendisi yapar,değerlerini kendisi yaratır,yolunu kendisi seçerBu nedenle seçiminde tek başınadır ve sorumluluklar da kendisinindir


2-EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI KABUL EDENLER


a)Ahlak Yasasının Varlığını subjektif (öznel) Temelde Açıklayanlar
Bu düşünceyi savunanlara göre evrensel bir ahlak yasası vardırAncak bu yasa varlığını insandan,insanın özel dünyasından alırİnsanın karşısına bir buyruk biçiminde çıkar Dürüst ol,insanları sev, gibi

Utilitarizm (Faydacılık) JSMill JBentham: Onlara göre insan doğası gereği acıdan kaçınır,hazza yönelir,mutluluğa erişmek isterAncak kişinin mutluluğu,çevresindeki insanların mutluluğu ile ilişkilidirKişi mutluluğu ancak üyesi bulunduğu yarar sağlayan şeyi yapmakla bulabilirO halde; ‘tek insan için değil,herkes için faydalı olan’ yasa olarak kabul edilmelidir

Ahlak Felsefesi

Ahlak Felsefesinin konusu insanın hareketleri,yapıp etmeleridirİnsanın yalnızca iradeli hareketleri ahlak felsefesinin konusudur
Ethik: İnsanın ahlaksal davranışları ile ilgili sorunları ele alan felsefe dalıdır

AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI

İYİ:İnsanın yapması gereken davranışlardırAhlakça değerli olandır
KÖTÜ:İnsanın yapmaması gereken davranışlardır
ÖZGÜRLÜK:İrade ile “iyi” ve “kötü” davranışlardan birisini seçme gücüdür
ERDEM (FAZİLET):İyi olana yönelmedir
SORUMLULUK:İnsanın kendi eylemlerinin ya da yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir
VİCDAN:Tutum ve eylemlerimizin ahlakça değerli olup olmadığını yargılama bilincidirBir çeşit iç mahkemedir
AHLAK YASASI:uyulması ahlak açısından gereken,genel-geçer kurallardır
AHLAKİ KARAR:Ahlak kurallarına özgürce uymaktır
AHLAKİ EYLEM:Ahlaka uygun davranışı gerçekleştirmedirAhlaka uygun eylem davranış olarak dışa yansırEylemin dışa yansımayan yönü ise tutumdur

ÖRNEK:Derse geç gelen öğrencinin öğretmene gerekçeyi belirtirken doğruyu söylemesi “İYİ”, yalan söylemesi “KÖTÜ”, bu davranışlardan birini seçmesi “ÖZGÜRLÜK”, Doğru söylemeyi seçmesi “ERDEM” dir

AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI

1-Ahlaki eylemin amacı var mıdır?Varsa nedir?
2-Toplumca belirlenen,insana zorla kabul ettirilen eylem biçimleri gerçekten “iyi” midir?
3-İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür?
4-İnsanın doğası ahlaklı olmasına elverişlimidir?
5-Tüm insanların ortaklaşa benimseyebilecekleri evrensel ahlak yasaları var mıdır?

İNSAN AHLAKİ EYLEMDE BULUNURKEN ÖZGÜR MÜDÜR?

Ahlak konusunda bazı filozoflar,insanın özgür olduğunu, bazı filozoflar özgür olmadığını savunur

1-Özgür olmadığını savunanlar:

DETERMİNİZM (gerekircilik);

Deterministlere göre, insanın irade ve eylemleri içten ve dıştan gelen nedenlerle belirlenmiştirBireyin içinde bulunduğu şartlar iradeyi belirler ve kişinin özgür karar vermesini engeller Bu nedenle insan ahlaksal eylemde özgür değildir


2-Özgür olduğunu savunanlar :

İNDETERMİNİZM (gerekirci olmayanlar); İndeterministlere göre,insan ahlaki eylemde tamamıyla özgürdürİnsan kendini özgür hissettiği için toplumdaki ahlak yasalarına özgürce uyar

Bu görüşlerden her ikisi de insan gerçekleri ile bağdaşmadıklarından üçüncü bir görüş ortaya çıkmıştır

OTODETERMİNİZM:

Otodeterministler, iradeyi ve ahlaki eylemleri bir kişilik ürünü olarak görürler İnsan bilgi birikimini zenginleştirerek,kişiliğini geliştirerek ve aklını kullanarak özgürleşmiştir Sonuç olarak kişiliği gelişmiş olanlar, gelişmemiş olanlardan daha özgürdür


AHLAK YARGISINI DİĞER YARGI TÜRLERİNDEN AYIRAN NİTELİKLER

Bir iddiayı dile getiren söz dizisine yargı denir Yargılar ikiye ayrılır;

1-Gerçeklik yargıları; Nesneler dünyasına ilişkin yargılardırKişiden kişiye değişmez nesneldir”Doğru” ve ya “yanlış” olurlar

2-Değer yargıları; Bir gerçekliği değil, bir değerlendirmeyi içeren yargılardır,özneldirKişiden kişiye değişirDeğer yargılarının alanı geniştir

Mantık yargıları-“doğru”,yanlış”
Sanat yargıları-“güzel”,”çirkin”
Din yargıları –“sevap”,”günah”
Ahlak yargıları-“iyi”,”kötü” şeklindedir

Bilim yargıları herkes tarafından kabul edilir,din yargıları (o dine inana kişilerce kabul edilir ve kişilere göre) değişmez,ahlak yargıları değişir


ETİK’İN PROBLEMATİĞİ VE YAKLAŞIMLAR


A- KİŞİ VİCDANI KARŞISINDA EVRENSEL AHLAK YASASININ OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ


1-EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI REDDEDENLER


a)HEDONİZM (haz ahlakı): Kurucusu Aristippos’turO’na göre haz veren şey “iyi”,haz vermeyen “kötü”dürİnsan sadece kendi yaşadığı hazzı bilebilirBaşkalarının hazzını bilemezBu nedenle evrensel ahlak yasası yoktur


b)Fayda ahlakı: Bireye yarar sağlayan davranış “iyi”,sağlamayan “kötü”dürYararlı olan kişiden kişiye değiştiği için evrensel ahlak yasası yoktur


c)Bencillik (egoizm):Bencillik, başkalarını dikkate almadan sadece kendi çıkarını düşünme anlamına gelirİnsanın yalnızca kendi “ben”ine uygun olanı “iyi”nin ölçütü sayan düşüncedir

Hobbes’a göre insanı yönlendiren ‘kendini sevme’ ve ‘kendini koruma’ içgüdüsüdürBu yaklaşıma göre evrensel ahlak yasası yoktur


d)Anarşizm: Başta devlet olmak üzere tüm baskıcı kurumların ortadan kalkması gerektiğini öne süren öğretidirTemsilcisi Max Stiner ‘dirEvrensel ahlak yasasını reddederO tüm ahlaki değerlerin bir takım soyutlamalardan ibaret olduğunu düşünür


e)FNietzche: O’na göre yapılması gereken;insanlığı ahlaktan kurtarmaktırİnsan doğasına yaraşan, güçlü,korkusuz,acımasız olmaktırOysa tüm ahlaklar insanın güdülerini köreltir,onu pasifliğe yöneltir

Nietzche’ye göre;toplumda iki tür insan ve bunların oluşturduğu iki tür sosyal sınıf vardır Birincisi Halk Sınıfı;sürü durumundadırDin ve ahlak kuralları bu sınıf için yeterlidirİkincisi Seçkin Sınıf;Seçkin sınıfa yakışan ahlak, insanın doğasına uygun olan,bireyci,bencil,acımasız ahlaktırAmaç,”üstün insan”a ulaşmaktırÜstün insan; sıradan,korkak,zayıflığı öğütleyen vicdan ahlakından kurtulup “iktidara doğru giden güç”ahlakına ulaşmakla oluşurO’na göre “güç” enyüce iyi;yenilgi,kaybetmek,zayıflık ise kötüdürİnsan için gerekli olan güçlü olmaktır

f) JPSartre(Existansiyalizm-varoluşçuluk): İnsanın kendi varoluşunu ancak özgürce davranarak gerçekleştirebileceğini savunurAncak bu özgürlük sınırsız değil,sorumlulukla belirlenmiştirSartre’a göre insan insanlığını kendisi yapar,değerlerini kendisi yaratır,yolunu kendisi seçerBu nedenle seçiminde tek başınadır ve sorumluluklar da kendisinindir


2-EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI KABUL EDENLER


a)Ahlak Yasasının Varlığını subjektif (öznel) Temelde Açıklayanlar
Bu düşünceyi savunanlara göre evrensel bir ahlak yasası vardırAncak bu yasa varlığını insandan,insanın özel dünyasından alırİnsanın karşısına bir buyruk biçiminde çıkar Dürüst ol,insanları sev, gibi

Utilitarizm (Faydacılık) JSMill JBentham: Onlara göre insan doğası gereği acıdan kaçınır,hazza yönelir,mutluluğa erişmek isterAncak kişinin mutluluğu,çevresindeki insanların mutluluğu ile ilişkilidirKişi mutluluğu ancak üyesi bulunduğu yarar sağlayan şeyi yapmakla bulabilirO halde; ‘tek insan için değil,herkes için faydalı olan’ yasa olarak kabul edilmelidir