Tüm Sırlarıyla UYKU

Doğduğumuz andan itibaren yaşamımızın üçte birini uykuda geçiriyoruz Uzun yıllardır sürdürülen araştırmalara rağmen hâlâ neden uyuduğumuzdan emin değiliz

Cheryl Dinges, 29 yaşında bir çavuş St Louis doğumlu İşi, askerleri yakın mesafe çarpışmaya hazırlamak Jujitsu uzmanı Dinges, orduda yakın mesafe çarpışma alanında ikinci seviye sertifikaya sahip birkaç kadından biri olduğunu söylüyor "İkinci derece, iki saldırganın bir kişiye saldırdığı durumlar için yoğun eğitimi hedef alıyor" diye açıklıyor Burada umut edilen şey ise "sağ çıkan kişinin siz olması" Dinges önümüzdeki yıllar içinde daha da zorlu bir mücadeleyle yüz yüze kalabilir Ölümcül Ailesel Uykusuzluk (ÖAU) hastalığı genini taşıyan bir ailenin üyesi Kısaca ÖAU olarak bilinen hastalığın ana semptomu, uykuya dalabilme özelliğini kaybetmek İlk önce şekerleme kayboluyor Sonra da tam bir gece uykusu çekme Ta ki hasta uyuma kabiliyetini tamamen yitirinceye kadar Sendrom, genellikle hasta 50'li yaşlarındayken ortaya çıkıyor, ortalama bir yıl sürüyor ve adından da anlaşılacağı gibi daima ölümle son buluyor Dinges, bu geni taşıyıp taşımadığının anlaşılması için gereken testi yaptırmayı reddetmiş "Eğer bu geni taşıdığımı öğrenirsem yaşama bugün olduğu kadar sıkı sıkı sarılamamaktan korktum Mutlaka pes ederdim" ÖAU kötü bir hastalık Nasıl geliştiği konusunda çok az şey biliyor olmamız hastalığı daha da korkunç kılıyor Yıllar süren çalışmaların sonucunda araştırmacılar, bir ÖAU hastasında prion adı verilen kusurlu proteinlerin, hastanın beyninin derinlerindeki talamusa saldırdıklarını ve zarar gören talamusun da uykuyu kötü etkilediğini ortaya çıkardılar Ancak bu tür bir şeyin neden yaşandığını, nasıl durdurulabileceğini ya da ölümcül semptomlarını nasıl yavaşlatacaklarını bilmiyorlar ÖAU'nun araştırılmaya başlanmasından önce araştırmacıların çoğu talamusun uyku ile ilişkisi olduğunu dahi bilmiyordu ÖAU nadir görülen bir hastalık Dünya genelinde sadece 40 ailede varlığı saptandı Ancak bir açıdan da, günümüzde milyonlarca kişiyi etkileyen daha az tehlikeli uykusuzluk (insomniya) hastalığına çok benziyor ki, o da bir muamma Neden uyuyamadığımızı bilmiyor olmamızın sebeplerinden biri de, kısmen, aslında uykuya neden gereksinim duyduğumuzu bilmememiz Uyuyamamamız durumunda uyku ihtiyacı duyduğumuzu biliyoruz Ne kadar karşı koymaya çalışırsak çalışalım uykunun en sonunda bizi ele geçirdiğini biliyoruz Bir kez uykuya teslim olduktan 7-9 saat sonra çoğumuzun yeniden ayağa kalkmaya hazır olduğunu ve bundan 15-17 saat sonra da yeniden yorgunluk hissettiğimizi biliyoruz Ve 50 yıldır biliyoruz ki, uykumuzu derin uyku ile beynin uyanık olduğumuz zamandaki kadar aktif ve istemli kasların paralize olduğu, hızlı göz hareketi (rapid eye movement, REM) denilen uyku periyodları arasında bölüştürüyoruz Bütün memeli hayvanların ve kuşların uyuduğunu biliyoruz Yunuslar, beyinlerinin yarısı uyanık halde uyuyor ve böylelikle çevrelerinde neler olup bittiğini takip edebiliyorlar Yeşilbaşlar, tek sıra halinde uyuduklarında, iki uçtaki ördekler gelebilecek tehlikelere karşı beyinlerinin yarısını uyanık ve gözlerinden birini de açık tutuyorlar Balıklar, sürüngenler ve böceklerin hepsi de bir şekilde uyku uyuyorlar Bu dinlenme süresinin bir bedeli var Uzun süre hareketsiz kalan hayvanlar, saldırganlar için çok kolay bir av haline geliyor Peki bu tür bir risk almanın karşılığında elde edilen şey ne olabilir? "Eğer uykunun hayatı idame ettirmede gerçekten yaşamsal bir işlevi yoksa" demişti bir defasında tanınmış uyku bilimci Allan Rechtschaffen, "O zaman bu, evrimin yaptığı en büyük hata" Uyku konusundaki en baskın teori, beynin uykuyu istediği yolunda Bu fikir bir yanıyla temelini sağduyulu düşünceden alıyor İyi uyku çekilmiş bir gecenin ardından kimin kafası daha net çalışmaz ki? Ama mesele, bu varsayımı gerçek verilerle kanıtlamak Uyku beyne nasıl hizmet ediyor? Bu sorunun cevabı, ne tür bir uykudan bahsedildiğine bağlı Kısa bir süre önce Harvard'da, Robert Stickgold önderliğindeki araştırmacılar öğrencileri çeşitli yetenek testlerine tabi tuttular, biraz şekerleme yapmalarına izin verip ardından testleri tekrarladılar REM uykusu uyuyanların, gramer gibi "patern tanıma" çalışmalarında daha iyi sonuçlar verdiklerini, daha derin uyku uyumuş olanların ise ezberlemede daha iyi olduklarını ortaya çıkardılar Diğer bazı araştırmacılar ise uykudaki beynin (sanki o gün öğrendiklerini uzun dönemli hafızaya aktarıyormuşcasına) deneye tabi olan kişide uyanıkken oluşan nöron ateşleme tarzını tekrarladığını buldular Bu tür araştırmalar, uykunun fonksiyonlarından birinin hafızayı pekiştirmek olduğu görüşünü ileri sürüyor Wisconsin Üniversitesi'nde uyku araştırmacısı olan Giulio Tononi birkaç yıl önce bu teoriden yola çıkarak ilginç bir görüş yayınladı Araştırmaları, uyku sırasında beynin fazla ve gereksiz sinapsları ya da bağlantıları ayıkladığını gösteriyordu Dolayısıyla uykunun nedeni, önemsiz olanı ayıklama yoluyla bize neyin önemli olduğunu hatırlatmak olabilirdi Uykunun, büyük olasılıkla fizyolojik bir amacı da söz konusu: ÖAU hastalarının hiçbir zaman uzun yaşamamasının muhtemelen bir anlamı var Tam olarak onları neyin öldürdüğü konusuna yoğun bir ilgi var Ama neden hâlâ belli değil Gerçek anlamda uykusuzluktan mı ölüyorlar? Eğer neden bu değilse, uykusuzluk onları öldüren koşullar üzerinde ne derecede etkili oluyor? Bazı araştırmacılar uykusuzluğun farelerde yaraların iyileşmesini geciktirdiğini ortaya çıkarırken, bazıları da bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ve enfeksiyonu kontrol altında tuttuğunu ileri sürüyor Ancak bu araştırmaların sonuçları kesin değil Rechtschaffen, neden uyuduğumuzu ortaya çıkarma konusundaki en ünlü girişim olan ve 1980'lerde gerçekleştirilen bir çalışmada, Chicago Üniversitesi'ndeki laboratuvarında su dolu bir tankın üzerindeki bir mile tutturulmuş disk üzerine koyduğu fareleri uyanık kalmaya zorlamıştı Eğer fareler uyursa disk dönerek onları suya atıyor ve suya düşen fareler hemen uyanıyorlardı Yaklaşık iki hafta süren bu katı uykusuzluk uygulaması sonucunda farelerin hepsi ölmüştü Ancak Rechtschaffen hayvanlar üzerinde otopsi yaptığında önemli bir sağlık sorunları olmadığını bulmuştu Organlarında hiçbir hasar yoktu, yorgunluktan -yani uyuyamamaktan- ölmüş gibi duruyorlardı Bunu takip eder nitelikte 2002 yılında daha gelişmiş araçlarla yapılan bir diğer araştırmada da aynı şekilde farelerin ölmesi için "belirli bir neden" bulunamadı Stanford Uyku Hekimliği Merkezi'nin kurucularından biri olan ve REM uykusunu keşfeden isimler arasında yer alan William Dement'i Stanford Üniversitesi'nde ziyaret ettim 50 yıllık araştırmaların sonunda, uyku uyuma nedenimiz hakkında bildiklerini sordum "Bildiğim kadarıyla" diye cevap verdi, "Uyku uyumamızın tam anlamıyla gerçek nedeni, uykumuzun gelmesi" Ne yazık ki bunun tersi her zaman doğru değil Yani uyku uyumamız gerektiğinde her zaman uykumuz gelmiyor Uykusuzluk, gelişmiş ülkelerde salgın denilebilecek derecede yaygın 50-75 milyon Amerikalı, yani nüfusun yaklaşık beşte biri, uyku ile ilgili problemlerden yakınıyor 2008'de, önceki dört yıla oranla yüzde 54'lük bir artışla uyku ilaçları için 56 milyon adet reçete yazılmış Buna rağmen uykusuzluğun temelindeki nedenlerin anlaşılması için çok az şey yapılmış durumda Tıp öğrencilerinin çoğu uyku bozuklukları konusunda dört saatten fazla eğitim görmüyor, bazıları ise hiç eğitim almıyor Uykusuzluğun gerekli şekilde tedavi edilmemesinin yol açtığı sosyal ve ekonomik maliyetse çok büyük boyutlarda Ulusal çapta bağımsız bir bilimsel danışma grubu olan Amerikan Tıp Enstitüsü'nün varsayımlarına göre, ciddi araba kazalarının yüzde 20'sinin nedeni sürücülerin uykusuzluğu ile ilgili Enstitü toplam uyku açığının on milyarca dolara eşit olduğunu söylüyor İş verimliliğinin düşmesinin maliyeti ise daha da yüksek Bu arada bir de, zarar gören ya da biten ilişkiler, yorgun insanların başvuru yapmadığı işler, hayatın zevklerinden tad almama gibi maliyetler var

Missouri'den Blaine Eggemeyer (15) bir önceki gece oynadığı futbol maçının ardından, cumartesi sabahı geç saatlerde yatakta Annesi Cindi, "On saat uyku uyumadan yapamıyor" diyor

Uykuyu bilinçlilik halinden ayıran nedir? Wisconsin Üniversitesi araştırmacılarından Simone Sarasso bu sorunun cevabını uyku halindeki hastalara yavaş beyin dalgaları vererek bulmaya çalışan bir aletin çalışmasını gösteriyor Transkranial Manyetik Stimülasyon olarak adlandırılan bu teknik, uyku bozukluğu olan hastaların derin uykularını düzeltmekte de yardımcı olabilecek

New York'un Riverdale semtindeki Yahudi Yurdu'nda dinlenme gözetmeni Karena Larrequi (sol başta) geceyi burada geçirmiş hastalara bir sabah egzersizi için yol gösteriyor Bunama ve Alzheimer hastalıklarına yakalanmış kişilerin zaman duygusundaki karışıklığa bağlı olarak çoğu kez sabaha doğru saat ikide ve üçte uyanmaları nedeniyle, bu yurt evde yatan hastalara akşam saat yediden sabah yediye kadar gece boyunca süren etkinlikler sunuyor Böylece evdeki bakıcılar bir süre rahatlarken, hastayı bir huzurevine yatırma gereği de ertelenmiş oluyor "Onların saati tersine dönmüş durumdadır," diyor program direktörü Deborah Messina "Bu nedenle sadece zaman bakımdan yer değiştirmiş olarak bir gündüz programı uyguluyoruz"

Florida'nın Miami kentinde uykuya dalmış yedi aylık Miles Juste

Uykuluyken araba sürmek yılda en az 100 bin kazaya yol açıyor Washington Eyalet Üniversitesi'ndeki bir simulatör, uzmanlara uyku yoksunluğunun araba sürme ve dikkat üzerindeki etkilerini incelemede yardımcı oluyor Uyku ve Performans Araştırma Merkezi'nin baş araştırmacısı Bryan Vila, "Ani hatalardan kaynaklanan bir durum söz konusu," diyor "Aşırı yorgun olduğunuzda beyniniz beklenmedik biçimde devreden çıkar Dikkat eksikliğiniz bir ineğin yoldan geçişiyle çakıştığında, başınıza bir iş açılır"

Koyun beyni ana rahminde insan beynine benzer bir gelişim gösteriyor ve bu da Friedrich Schiller Üniversitesi'nden Matthias Schwab'a koyunları doğum öncesi uyku konusunda yol gösterici olarak kullanma olanağı tanıyor

Schiller, kuzu cenininin beynine elektrodlar bağlayıp, yeniden rahme yerleştiriyor Araştırmaları, cenin uykusunun büyük bölümünün bir zamanlar düşünüldüğü gibi REM uykusu değil, derin uyku olduğunu gösteriyor

Dört kardeş Miami, Florida'daki evlerinde öğle uykusu sırasında En üstten saat yönünde: Alexis Johnson (5), Frederika Wright (8), Amelia Johnson (3) ve Connie Johnson (4)

Washington Eyalet Üniversitesi'ndeki Uyku ve Performans Araştırma Merkezi, uykudan yoksunluğun polis memurları üzerindeki etkisini araştırmak üzere, temsili suç işleme olaylarının yer aldığı video çekimlerine tepkilerinin niteliğini ve hızını ölçüyor Polis memurlarının yüzde 90'dan fazlası rutin olarak yorgun düştüğünü belirtiyor; yüzde 85'ine göre uykulu halde araba sürme onları kaza riskiyle karşı karşıya getiriyor ve bu kazalar suçluların saldırılarına oranla daha fazla memurun canına mal oluyor "Tıpkı pilotlar ve tren makinistleri gibi, polislerin de mesai saatlerine kısıtlama getirecek kurallara ihtiyacımız var," diyor incelemeyi yürüten Bryan Vila

Retinadaki hücreler beynin sirkadyen saatini kurmak için ışığı kullanıyor Boston'daki Brigham and Women's Hastanesi'nde yapılan araştırmalar mavi ışığın vücut saatini daha iyi ayarladığına işaret ediyor Jet lag olanlar ve uykulu gece çalışanları için bir umut ışığı

Virginia Calzadilla (89) Hollywood'daki huzurevinde her gün öğleden sonra yarım saat uyuyor

Zor bir gecenin sabahı, saat 1630'dan sabah 0310'a kadar çalışan polis memuru Brian Eckersley'i zorluyor Uyku yetersizliği çok sinsi 24 saat uyanık kalmak, bir saatte üç bardak viski içmekle eşit derecede bir zayıflık yaratıyor

Gece takkesi: Madison'daki Wisconsin Üniversitesi'ne bağlı Uyku ve Bilinç Merkezi'nde öğrenci David Poser'ın başına bağlanan bu kablolar bir uyku incelemesi için Poser yatağa girmeden önce birkaç saat video oyunları izlemiş EEG ağı onun uyuduğu sırada daha önce video oyunlarıyla uyarılmış olan belirli beyin bölgelerindeki aktiviteyi izliyor

Boston'daki Brigham ve Women's Hastanesi'nde araştırma uzmanları uykudaki deneklerin beyin aktivitesini izleyip analiz ediyor Harvard Tıp Okulu profesörlerinden Charles Czeisler (arka planda telefonla konuşan kişi), beyinde uykuyu ve uyarılmayı düzenleyen biyolojik saati daha verimli biçimde yeniden kurmak üzere yapay ışık kullanımına dönük bir araştırmayı yönetiyor Ona göre, bu tür araştırmalar "içsel zamanımızı haftanın yedi günü aralıksız işleyen bir toplumun gereklerine pratikte uyumlu hale getirme yolu"na kapıyı açacak nitelikte

Carolyn Schear (sağdaki) ve Cheryl Dinges'in genetik kayıtları, bu iki kızkardeşi ölümle sonuçlanan bir uyku hastalığı olan ölümcül ailesel uykusuzluk riskine maruz bırakıyor Schear geni taşımadığını öğrenmiş Dinges test yaptırmayı reddediyor