Psikomotor Beceriler ve öğretimi

PSIKOMOTOR BECERILER VE ÖĞRETIMI



Duyu organları,zihin ve kasların birlikte çalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar, psikomotor olarak adlandırılırBireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde psikomotor be-ceriler çok önemlidirFen bilimleri,resim,müzik,tıp,mühendislik bilimlerinde ve diğer pek çok alanda psikomotor beceriler hemen hemen bilişsel yeterlikler kadar, hatta bazen daha da önemlidirPsikomotor becerilerin kazanılması süreklilik gerektirir

Psikomotor beceriler,günlük hayatta önemli yer tutarBu davranışların bir kısmını, gün içerisinde çevremizdeki kişileri model alarak kendiliğimizden ya da çevremizdeki kişilerin rehberliğinde öğrenirizYürüme,konuşma,yemek yeme, futbol vb bu biçimde öğrenilebilir Psikomotor davranışlar okulda da planlı eğitim faaliyetleri sonunda öğrenilirÖzellikle sanat ve meslek okullarında önemli yer tutar

Psikomotor davranışların geliştirilmesi tüm yaşam boyu sürerBu nedenle, yüksek öğre-time devam eden öğrenciler,devam etmeyen akranlarına göre daha çok yeni beceri kazanma ve daha önce kazandıkları becerileri geliştirme olanaklarına sahiptirler

Psikomotor beceriler ,bir işin yapılması sırasında kullanılan,bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiği koordineli kas etkinlikleridirÖrneğin; el yazısı yazma,daktilo yazma,piyano yaz-ma birer psikomotor beceridirMotor yetenek,vücudun bir ya da birden fazla organının katıldığı kas hareketi ya da işlemidir

Psikomotor öğrenme çocuğun doğumundan sonra psikomotor yeteneklerin gelişmesine bağlı kalarak ve yaşı ilerledikçe hızlanarak devam ederÇocuk doğduğu anda hareket edebilecek ve bazı psikomotor davranışları yapabilecek durumdadırHatta ana rahmindeyken bile bazı hareketler yaptığı dış etkilere karşı bazı yalın tepkiler gösterdiği bilinmektedirBuna bakarak eğitimciler eğitim-öğretimin doğumdan önce başladığını söylerlerDoğumdan sonra psikomotor yetenekler hızla gelişirPsikomotor öğrenme bu yeteneklerin gelişmesine bağlı-dır Bu psikomotor yetenekler şunlardır;

KUVVET

Bütün psikomotor davranışların öğrenilmesi bir kuvvet gerektirirKoşma,at-lama,tırmanma,yürüme hatta bir parmağın kıpırdatılması bile kuvvet isterBütün vücudun genel bir kuvvetinin olması gerektiği gibi gövdenin kol ve bacakların elin ve parmakların öğrenilecek psikomotor davranışları yapabilecek kuvvete sahip olması gerekir

HAREKETE HAZIR OLMA

Vücudun etkilere karşı tepki göstermeye hazır olması gereklidir Etki ile bu etkiye yapılan tepkinin arasında geçen zaman reaksiyon zamanıdırReaksiyon zamanı ne kadar kısa olursa psikomotor öğrenmede o kadar hızlı olurPsikomotor öğrenmede genel olarak bütün vücudun tepkiye hazır olması gereklidirÖzellikle kol ve bacakların ve elin tepki yapabilecek olgunluğa ulaşması gerekir

HIZ

Psikomotor davranışların kendine özgü bir yapılış hızı vardırBir davranışın gerekti-ğinden az hızda veya çok hızda yapılması halinde organizma tehlikeye girebilir Örneğin bir makinede çalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket edememesi onun kolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilirPsikomotor öğrenmede özellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir

DURGUN DIKKAT

Birçok psikomotor öğrenme bir olayın veya işin devamlı ve keskin bir şekilde dikkatli olarak izlenmesini gerektirirÖğrenci birçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli bir şekilde uzun süre durmak zorunda kalacaktır

DINAMIK DIKKAT

Bazı davranışlar öğrencinin hareket halindeyken bir olaya dikkat et-mesini ve olaya uygun davranışlar yapmasını gerektirecektirÖrneğin voleybol oynayan bir öğrencide dinamik bir dikkatin olması gerekirÇocukta dinamik dikkat gelişmemişse bu psikomotor öğrenmeyi yapamaz

KOORDINASYON

Psikomotor öğrenmenin pek çoğu birden fazla organların çalışmasını gerektirirEn yalın bir davranışta bile göz el kol veya ayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içinde çalışması oldukça zordurÖğrenilecek davranışları yapacak organları arasında yeterli koordinasyonu kuramıyorsa çocuk o davranışı öğrenemez

ESNEKLIK

Vücudun gerektiği zaman öne yana geriye ve istenen yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidirGövdenin bacakların yeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışları öğrenmek mümkün değildir

Psikomotor yetenekler bütünlük halinde bulunurlarÇocuk doğduğu zaman bu psikomotor yeteneklerin ancak kendi gelişimi oranındaki yapabilirBu nedenle ancak kendine özgü bazı becerileri yapabilecektir

Öğrenci ilkokula başladığı zaman birçok psikomotor davranışları öğrenmiştirİlk olarak çocuk oturmayı sonra emeklemeyi daha sonra da bir yere tutunarak ayağa kalkmayı ve sonra da yürümeyi öğrenmiştirÇocuk yürümeyi öğrendiğinde hayatının önemli bir devresini bitirmiş sayılırYürüme psikomotor davranışlarının ilk devresidirÇocuk bundan sonra hızla diğer devrelere girerYalnız her toplumda bu aynı sırada devam etmezÖrneğin;Yeni Gine’de bulunan Manus Kabilesinde çocuklar yürümeyi öğrendikten sonra yüzmeyi öğrenirlerÇünkü bu kabilenin geçimi balıkçılıkla sağlanmaktadır ve bu nedenle yüzmek yürümek kadar önemlidir Okula gelen bir öğrenci geldiği çevreye göre bir çok değişik psikomotor beceriyle gelecektirÇocuklar çevrelerinin gerektirdiği becerileri kendi psikomotor yetenekleri içinde yaparak birçok beceriler edinerek okula gelmektedirler

Psikomotor öğrenmede duyu organlarının rolü çok büyüktürDuyu organlarındaki kusurlar hastalıklar veya gelişim eksiklikleri çocuğun psikomotor öğrenimini engellerDuyu organlarının böyle bir engellemesi olduğu zaman çocuğun algıları becerileri yapabilecek kadar gelişmiş olamazÇocuk psikomotor etkinlikleri yönünden zorlukla karşılaşıyorsa yine bir yandan seviyesine uygun görevler verirken bir yandan da psikomotor yeteneklerini geliştirici tedbirler alınmalıdır

Psikomotor etkinlikler üç türde görülür:

1- Öğrenilecek psikomotor davranış öğrenci için yeni olabilir,
2- Öğrenilecek psikomotor davranışın bir kısmı yeni ,diğer bir kısmı ise öncekilerle birleştirilecek türden olabilir
3- Psikomotor davranış eskiden öğrenilmiş fakat daha fazla özen isteyen yönlerinin geliştirilmesi gerekebilir

Öğretilecek beceri tümüyle yeni ise o zaman yapılacak çalışmalarda kolaydan zora gidilmeli-dirBir kısmı yeni ise önceki becerilerle bağdaşacak türde çalışmaların düzenlenmesi gerekebilir Son tür için yapılacak çalışma yalnızca geliştirilecek ise beceri elverişli zamanlarda yeter dere-cede tekrarlarla geliştirilir

Bir psikomotor davranışın öğrenilmesinde iki öğe vardır:

1- Becerilerin öğrenciler tarafından kavranması gerekir,
2- Becerilerin yapılması gerekir

Psikomotor davranışın kavranması duyu organları ve algıların yoluyla olurBecerinin uygu-lanması da yeter gelişim,hazır olma ve güdüleme varsa, kasların harekete geçmesiyle olurPsikomotor beceri gösterme,içsel koşullar,dışsal uyarıcıları algılama ve motor etkinliklerin etkileşimlerinin bir ürünüdürBecerilerin kapsadığı motor ve algısal özelliklerin miktarı,beceriden beceriye değişiklik gösterir(Şema 1)Örneğin;yürüme,dans etme,koşma, bisiklet sürme,yüzme,jimnastik gibi etkinlikler yüksek motor ve daha düşük düzeyde algılamayla yapılabilecek etkinliklerdirBazı becerilerde yüksek düzeyde algılamayla ilgilidir



Düşük Hızlı Okuma Yüksek

Sözlük kullanma
Motor Algısal
Öğe Steno yazma Öğe
Bir enstrüman
çalma

Müziğe uygun dans etme
Yüksek Düşük
Yürüme
İnsanların belli bir alanla ilgili psikomotor davranışlarındaki yeterlik düzeyleri arasında önemli farklılıklar vardırInsanların bir beceriye ne derecede sahip olduklarını belirlemek amacıyla,genellikle becerinin sonucuna yani ürüne beceriyi gösterme sürecine ya da her ikisine birden bakılırNorman; tenisçi,pilot gibi belli alanda uzmanlaşmış kişilerle amatörlerin davranışlarını karşılaştırdığında amatörle uzmanı ayıran beş değişken belirlemiştirBu değişkenler;

a Rahatlık: Uzman kişiler beceriyi kolay,rahat,pürüzsüz ve amatörlere göre daha az çaba harcayarak gösterirler
b Otomatiklik : Uzman kişiler beceriyi gösterirken genellikle bilinçli olarak ne yaptıklarını düşünmezler
c Zihinsel Çaba : Beceri geliştikçe zihinsel çaba azalırYapılan iş bireye daha kolay gelir ve birey zihinsel olarak yorulmaz
d Stres : Amatör ya da acemi kişiler beceriyi sergilerken stres altında kalırlar ustalar bu stresi hissetmezler
e Bakış Açısı: Acemiler bir beceriyi gösterirken yaptıkları eylemlerin hepsine dikkat eder-ler

BECERILERIN TEMEL OLARAK ŞU ÖZELLIKLERI TAŞIMASI BEKLENIR:


1) Kasların kullanılmasında incelik,yerindelik ve uygunluk
2) Birkaç organın hareketlerinin aynı anda koordine edilmesi
3) Değişen duruma göre anında en uygun ve doğru hareketleri seçme
4) Değişen amca ve hıza göre hareketlerin uyumunu sağlama,
5) zamanında tepkide bulunma
6) El kol bilek ayak Vücudun diğer kaslarını rahatlıkla kullanma ustalığı

Becerilerin organize edilmiş bir sıra içinde yapılması gerekirTek bir kas hareketi beceri olarak tanımlanamaz

__________________
Müslüm Doğan
İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi
İnsan Kaynakları Yönetimi Programı
Yüksek Lisans Öğrencisi