Madenler Hakkında Bilgi

Maden, yer kabuğunun iç ve dış doğal etkenlerle oluşan, ekonomik yönden değer taşıyan minerallere verilen addır

Türkiye madenler bakımından zengin bir ülkedir Ayrıca bazı madenler bakımından dünyanın önemli ülkeleri arasındadır Türkiye'nin madenlerinin tamamı henüz belirlenmemiştir Her yıl yeni maden yataklarının bulunması bunun kanıtıdır

Ülkemizin madenciliğinin şu andaki üretimi, tümüyle kendi endüstri kuruluşlarımızın gereksinimine yönelik değildir Bir kısmı ham olarak ya da yarı işlenmiş halde dışarı satılmaktadır

Bir madenin işletilmesinin karlı olabilmesi için; "cevher oranı" Yedekleriyle birlikte belirtilen miktarı fazla olmalıdır

Anadolu, madenciliğin eskilere dayandığı bir yerdir Ancak cumhuriyetin ilanından sonra kurulan maden teknik ve arama (MTA) enstitüsü, madenciliğimizi ciddi biçimde ele alınmasına yönelik olan bir kuruluştur Bu kuruluş, arama çalışmaları gerçekleştirirken yine cumhuriyet döneminde kurulan Etibank, işletme ve pazarlama işlerini yürütmeye başlamıştır Bu devlet kuruluşlarından başka, özel sektör kuruluşları da bulunmaktadır

DEMİR

Türkiye'nin birçok yerinde çıkarılan bir madendir Demir çıkarımının %80'ini Doğu Anadolu bölgesi içerisinde kalan Divriği sağlar Balıkesir'de Eymir ve Çarmık, Ege Bölgesinde Ayazmana ve Torbalı, Kahramanmaraş ile Kayseri arasında Faraşa ve Karamadazı, Sivas Hekimhan arasında Hasan çelebi ve Doğu Marmara'da Çamdağı, önemli demir alanlarıdır Demir, endüstride en çok kullanılan maden cevheridir Bu nedenle demir-çelik endüstrisinde ana maddedir

KROM

Sert, paslanmaz ve iyi parlatılan bir madendir Kaplamacılık ve çelik yapımında yaygın olarak kullanılır Türkiye'de yaygın olarak çıkarılan madenlerden biride kromdur En zengin krom yatakları; Elazığ'da Guleman, Batı Akdeniz'de (Fethiye, Marmaris arasında) Dalaman havzası, Kütahya ile Bursa arası ve Eskişehir'in doğusundaki Seyitgazi'de yer alır Adana'nın kuzeyindeki Akdağ yöresinde de yeni krom yatakları bulunmuştur Akdağ krom yatakları, Dünyanın en zengin yataklarıdır Türkiye, krom çıkarımında dünyada 3 sıradadır Türkiye, çıkardığı kromu büyük ölçüde cevher olarak satmaktadır Bu nedenle çıkarımını dış taleplere bağlı olarak ayarlamaktadır

BAKIR

Kolay işenen bir madendir Elazığ'da maden (Ergani bakır işletmeleri), Artvin'de Murgul (Göktaş) ve Kastamonu'da Küre bakır çıkartılan yerlerdir Rize Çayeli'de yeni bakır yatakları bulunmuştur

BOR

Kullanım alanı yaygın olan bu maden,boraks ve asitborik elde edilmesi bakımından da önemlidir Balıkesir'de Sultançayırı ve Bigadiç Eskişehir'de Seyitgazi ve Kütahya çevresi önemli çıkarım alanlarıdır Türkiye, bor minerallerinde dünyanın en zengin ülkesidir

BOKSİT


Konya'nın Seydişehir ilçesi ile Antalya'nın Akseki ilçesinde çıkarılır Bu iki çıkarım alanı da Antalya bölümünde yer alır Alüminyumun hammaddesidir

KÜKÜRT

Isparta'nın Keçiborlu ilçesi ile Denizli'nin Sarayköy ilçesinde bulunmaktadır

CIVA

İzmir'in Ödemiş ve Karaburun, Konya'nın Sarayönü çevresinde ve ayrıca Niğde
civarlarında çıkartılır

MANGANEZ


Zonguldak'ın Ereğli ve Artvin'in Borkça (Göktaş) çevrelerinde çıkartılır Denizli Tavas'ta yeni yatakları bulunmuştur TUZ
Çeşitli yollarla elde edilen bir doğal kaynaktır Kaya tuzu olarak çıkartıldığı gibi, deniz suyundan ve açık işletme olarak Tuz gölünden de elde edilir En fazla tuz üretimi İzmir'deki Çamaltı tuzlasında, deniz suyundan elde edilir Çankırı, Erzurum, Kars, Nevşehir, Kırşehir, Yozgat ve Konya'da işletilmektedirTürkiye, birçok madende zengin bir ülkedir Bu madenlerden bazıları turistlik eşya yapımında önem taşır Lületaşı (Eskişehir'de) ve oltutaşı (Erzurum'da) bu özellikte olanların en önemlileridir

TAŞ KÖMÜRÜ


Yurdumuzda tüketilen enerji kaynakları arasında taş kömürünün önemli bir yeri vardır Ayrıca demir-çelik ve kimya sanayilerinin önemli ham maddesidir Başlıca taş kömürü yataklarımız; Zonguldak ve çevresindedir Burası Türkiye'nin tek maden kömürü havzasıdır Bir milyon tonu aşan rezervi vardır LİNYİT
Yaygın olarak hemen her bölgemizde çıkarılır Ege bölgesi linyitleri oldukça kalitelidir Manisa'da Soma, Kütahya'da Tavşanlı, Tunçbilek ve Değirmisaz, Amasya'da Çeltek ve Erzurum en önemli çıkarım yerleridir Kahramanmaraş'ın Elbistan, Muğla'nın Yatağan linyitlerinin kalori değeri düşüktür Bu nedenle termik santrallerde kullanılır

PETROL


Günümüzde önemli bir enerji kaynağı olan petrol, aynı zamanda kimya sanayinin de ham maddesidir Yurdumuzdaki petrol yatakları fazla zengin değildir Mevcut petrol yataklarımız daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Batman, Siirt ve Diyarbakır'dadır Adıyaman, Şanlı Urfa ve Mardin'de de petrol yatakları vardır Üretilen petrol, ihtiyacımızın çok az bir kısmını (1/7) karşılamaktadır Geri kalan kısmını dışarıdan karşılamaktayız

Yurdumuzda ham petrolün arıtılması için rafineriler kurulmuştur Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde üretilen ham petrolün bir kısmı Batman Rafinerisine, bir kısmı da Batman-İskenderun boru hattı ile Dörtyol'a gönderilmektedir Buradan da tankerlerle Ataş, İzmir ve İzmit rafinerilerine taşınmaktadır İskenderun Körfezi ile Kırıkkale arasındaki petrol boru hattı ile de Kırıkkale Rafinerisine ham petrol aktarılmaktadır Ayrıca Türkiye-Irak boru hattı ile Irak petrollerinin bir kısmı Yumurtalık Limanı'na taşınmaktadır Bu taşımacılıktan Ülkemiz önemli bir gelir sağlamaktadır Azerbaycan petrolünün de yapılacak boru hattı ile İskenderun Körfezi'ne getirilmesi planlanmaktadır Yurdumuzda petrol aramalarına hızla devam edilmektedir
Türkiye'de su gücünden elde edilen elektrik enerjisi üretimi her geçen gün artmaktadır Barajlara dayalı elektrik üreten pek çok hidroelektrik santralimiz vardır Bunların başlıcaları; Atatürk, Karakaya, Keban, Hasan Uğurlu, Demirköprü, Hasan Polatkan, Oymapınar ve Hirfanlı hidroelektrik santralleridir Bunların yanında yapımı devam eden hidroelektrik santrallerimiz de vardır

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ile Fırat ve Dicle üzerinde 21 baraj, 17 hidroelektrik santrali yapımı öngörülmektedir Bu proje ile elde edilecek hidroelektrik enerji, Türkiye'deki mevcut hidroelektrik enerjiden çok daha fazla olacaktır

Ayrıca, Denizli yakınlarında Sarayköy'de yüksek sıcaklıktaki su buharından enerji elde edilmektedir Bu tür enerjiye "Jeotermal enerji" denir Birçok yerinde çeşitli sıcaklıkta termal kaynaklar bulunan yurdumuz, bu enerji kaynağı açısından da şanslı görülmektedir Yine yurdumuzun çeşitli yerlerinde güneş enerjisinden ısı enerjisi olarak yararlanılmaktadır Yurdumuzda doğal gazdan da faydalanılmaktadır Bir miktar yerli üretimin yanı sıra Rusya Federasyonu'ndan borularla, Cezayir'den de deniz yolu ile doğal gaz getirilmektedir Özellikle büyük kentlerimizde daha çok kışın ısınmada kullanılan doğal gaz, hava kirliliğini de büyük ölçüde önlemektedir

ALTIN

Altın, kimyada Au sembolü ile gösterilen yumuşak, parlak sarı renkte metalik bir element Altının parlak sarı rengi, asitlere karşı dayanıklılığı, doğada serbest halde bulunabilmesi ve kolay işlenebilmesi gibi özellikleri, insanların ilkçağlardan beri ilgisini çekmiştir Altın, parlak sarı rengi ve ışıltısıyla göz alan çok ağır bir metaldir Üstelik kolay kolay tepkimeye girmeyen çok kararlı bir element olduğu için havadan ve sudan etkilenmez Bu yüzden hiçbir zaman paslanmaz, kararmaz ve donuklaşmaz Bir başka özelliği de saf haldeyken çok yumuşak olmasıdır; bu nedenle kolayca dövülerek biçimlendirilebilir Altın bütün bu özellikleriyle tarih boyunca en değerli metallerden sayılmıştır

GÜMÜŞ

Gümüş, elementlerin periyodik tablosunda simgesi Ag olan, beyaz, parlak, kıymetli bir metalik element Atom numarası 47, atom ağırlığı 107,87 g dır Ergime noktası 961,9°C, kaynama noktası 1950°C ve özgül ağırlığı da 10,5 gr/cm3 tür Çoğu bileşiklerinde +1 değerliklidir Ag sembolü Latince argentum kelimesinden gelir

MERMER

Mermer, metomorfizma olayı sonucunda kalker ve dolomitik kalkerlerin yeniden kristalleşmesiyle meydana gelmiş bileşimdir Bileşimlerinin %90-98'i CaCO3'ten (Kalsiyum karbonat) oluşmaktadır Düşük oranda MgCO3 (Magnezyum karbonat) içermektedir CaCO3 kristallerinden oluşan mermerlerde esas mineral “Kalsit” tir Aynı zamanda az miktarda silis, silika, feldspat, demiroksit, mika, flüorin ve organik maddeler bulunabilir Renkleri genellikle beyaz ve grimsidir Fakat yabancı maddeler nedeniyle sarı, pembe, kırmızı, mavimtırak, esmerimsi ve siyah gibi renklerde de olabilirler Mikroskop altında incelendiğinde, birbirine iyice kenetlenmiş "Kalsit Kristalleri"nden oluştuğu görülür

Endüstriyel anlamda “mermer”; kesilip parlatılabilen her cins taş mermer olarak kabul edilmektedir Taşın cinsi ve içeriği ne olursa olsun büyük ebatta blok elde edilebilme, kesilme ve cilalanma gibi özellikler göstermesi, o taşın mermer olarak kabul edilmesine kafi gelmektedir Bunlardan granit, diyabaz, lösitli siyenit, fanolit ve serpantinler gibi magmadan türeyen kayaçlar da bu suretle mermer tanımının içine girmektedir

5 Haziran 2004 tarihli ve 25483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Kanununda Mermer; II Grup madenler; Mermer, Dekoratif taşlar, Traverten, Kalker, Dolomit, Kalsit, Granit, Siyenit, Andezit, Bazalt ve benzeri taşlar içerisinde yer almaktadır

ELMAS

Elmas, bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır Karbon elementinin bir modifikasyonu grafit, diğeri ise elmastır

Elmasın saf karbon olduğu ilk olarak Fransız kimyacı Lavoisier tarafından keşfedilmiştir Lavoisier, elması yakmış ve yanma gazının sadece karbondioksit olduğunu görünce elmasın karbon olduğu hükmüne varmıştır Elmas 247 derecede erir
En belirgin özelliği sertliğidir Mineralojide kullanılan mohs sertlik göstergesinde en yüksek rakamla (10) gösterilir Bu, diğer bütün mineralleri çizebilmesi demektir Sertliğinden dolayı endüstriyel aletlerde kullanılması büyük önem kazanmıştır Keza dayanıklılığından ve ışığı çok iyi kırmasından dolayı kıymetli bir ziynet eşyasıdır Elmas mineralinin her cihetteki sertliği aynı değildir Fakat X ve Gama ışınları ile en sert yönüne doğru yönlendirilerek, aletlerde kesici olarak kullanılması sağlanır Endüstriyel kullanım amaçlı yapay elmas üretilir, fakat elmasın yapay ya da doğal olduğu kolayca anlaşılır ve yapay olanının ziynet eşyası olarak bir değeri yoktur

Elmas, ametalik özellikler gösterir Ergime noktası 3547°C’dir Yoğunluğu yaklaşık 3,5 gr/cm³tür Havada 850 °C’de yanar Havasız ortamda 1500 °C’de grafite dönüşür Oda sıcaklığında hiçbir madde etki etmez Florla 750 °C’de, karbon tetra flüorür (CF4) bileşiğini meydana getirir Diğer halojenlerle birleşmez Elmas izometrik bir sistemde kristalleşir Her karbon atomu kendisini çevreleyen dört karbon atomuyla düzgün dörtyüzlü meydana getirecek şekilde bağlanmıştır Daha doğrusu iki tane kare tabanlı piramidin taban tabana gelmiş şekli görünümündedir 12 yüzlü ve kübik kristal yapıları da vardır Kristallerin rengi beyaz, kahverengi, siyah veya renksiz olabilir Mineralin içinde yabancı atom mevcudiyeti de söz konusu olabilir Fakat her 10000 karbon atomu başına ancak bir tane yabancı atom bulunur Hatta güzel tabii elmasta 100000 atom başına ancak 1 tane yabancı atom bulunur

Elmasın tartılmasında ölçü birimi olarak kırat kullanılır (1 kırat 205 miligrama eşittir)

Elmasın optik özellikleri ona güzellik ve kıymetli ziynet eşyası özelliğini vermektedir Işığı kırma indisi çok yüksektir (2,417) Yani içeri kabul ettiği ışın yansıttığı ışına göre fazladır Keza ışını disperse etme (yani, beyaz ışını renklere ayırma) kabiliyeti de oldukça yüksektir Radyasyonları tutma özelliklerine göre iki tiptedirler

Birinci tip, görünen ışını absorbe edenler (soğuranlar, emenler); ikinci tip ise, morötesi ve kızılötesi ışınları absorbe edenlerdir İkinci tip elmaslar tabii hâlde mavi renklidirler

Elmas, mükemmel bir elektrik izolatörüdür Keza ısı iletkenliği en yüksek olan maddedir Bu özelliğinden dolayı zarar görmeden kesilebilir

Elmasın 57 fasetli özel kesilmiş haline pırlanta denirPırlanta üzerinde 57 faset bulunur Faset, ışığı yansıtan açılı yüzeylere verilen isimdir

ZÜMRÜT

Zümrüt (Be3Al2SiO6) beril mineralinin bir türü Yeşil renkli, saydam değerli bir taşBerilin Mohs skalasında sertliği sekizdir

Işığı kırma ve saçılıma uğratma gücü çok yüksek olmayan zümrüt, yakın değerdeki diğer değerli taşlara oranla fazla parıldamaz Britanya Kraliyet Mücevherleri de dahil, en kaliteli zümrütler Kolombiya'dan ihraç edilmektedir Burada zümrütler damarlar içinde kalsit ve pirit ile beraber oluşmuştur Saf zümrütler çok nadirdir, zümrüt kristalleri genellikle başka mineraller (kapanımlar) ve küçük lekeler içerir Bunun sonucunda sentetik zümrüt üretimine istek artmıştır Bu sentetik zümrütlerin özgül ağırlıkları ve refraktiv indeksleri doğal zümrütlere göre biraz daha düşüktür

Ural zümrüdü diye tanınan taş aslında zümrüt değil, grenadır Brezilya zümrüdü ise aslında yeşil turmalin, Cape zümrüdü ise prehnittir Ayrıca akşam zümrüdü olarak da anılan taş peridottur ve zümrüt değildir

YAKUT

Yakut, erime noktası 2050ºC olan değerli bir taştır Kırmızının çeşitli tonlarında olabilmektedir Yakuta kırmızı rengini veren içindeki krom elementidir

Doğal olmayan yakutlar da bulunmaktadır Sentetik olarak yapılanları ucuza maledilebilmektedir

Yakutun sertliği 90'dır Diğer bütün doğal değerli taşlar içinde daha sert olan tek taş
elmastır