Sinemaskop(CinemaScope) Nedir ? Tarihçesi

SinemaScope 1953 - 1967 yılları arasında kullanılmış olan bir geniş perde sinema formatıdır Kelime Türkçe'de, okunduğu şekliyle yani Sinemaskop şeklinde kullanılmıştır

1953 yılına kadar sinemada bir standart haline gelmiş geleneksel çerçeve oranı olan 133:1 aşılmış, ve CinemaScope teknolojisi ile filmleri beyaz perdeye 266:1 gibi geniş bir çerçeve oranı ile yansıtmak mümkün olmuştur 1950'li yıllarda henüz renklenmediği halde hızla yaygınlaşan televizyona kaptırılmış olan seyircinin sinema salonlarına geri döndürülebilmesi için geniş perde gibi yeni ve göz alıcı teknolojilere gereksinim doğmuştu CinemaScope Hollywood'un televizyona karşı açtığı savaşta ilk kullandığı silahlardan biriydi Her ne kadar kısa bir süre sonra CinemaScope sistemi de yerini daha gelişkin başka sistemlere bırakacak olsa da, bu teknolojinin oluşturduğu temeller bugün bile hala geçerliliğini korumaktadır

Filmde yanlardan sıkıştırılmış görüntü (altta) ekrana dağıtılarak-yayılarak yansıtılıyor ve geniş ekran görüntü elde ediliyordu (üstte) Yine standart 35mm film şeridi kullanılıyordu



Teknolojinin temeli standart 35mm film formatında değişiklik getirmiyordu, sadece çekimde ve projeksiyonda kullanılan özel anamorfik mercekler sayesinde görüntü yanlardan sıkıştırılmış bir şekilde negatife aktarılıyor, gösterim sırasında ise yine benzer anamorfik mercekler aracılığı ile sıkıştırılmış görüntü açılarak/yayılarak geniş ekrana yansıtılıyordu

CinemaScope film karesinin diğer bazı anamorfik olmayan (düz sistem) geniş format teknikleri ile kıyaslanması


Konu başlıkları

• 1 Tarihçesi
• 2 Rakipleri
  • 21 Anamorfik rakipleri
  • 22 Düz sistem rakipleri
• 3 Teknik sorunlar
• 4 Türkiye'de Sinemaskop
• 5 Kaynaklar
• 6 Dış bağlantılar
• 
  

Tarihçesi

Henri Chrétien adında bir Fransız astronomi profesörünün 1920'lerin sonunda geliştirdiği ve Anamorphoscope adı ile patentini aldığı teknolojinin haklarını 20th Century Fox şirketi satın alarak onu daha da geliştirdi Zaten Fox şirketi de o yıllarda Fox Grandeur
Fox şirketi CinemaScope lisansını başta Walt Disney olmak üzere Columbia, Warner Bros, Universal, MGM gibi birçok büyük film stüdyosuna verdi Walt Disney'in Jules Verne uyarlaması Denizler Altında 20000 Fersah (1954) filmi bu teknikle çektikleri göz alıcı ilk yapımlardan biridir

CinemaScope tekniğinde kullanılan anamorfik mercek sistemi En arkada yer alan merceğin oval şekli dikkat çekicidir




Başlarda tekniğin başarısından tam da emin olamayan film şirketleri, ne olur ne olmaz diyerek filmi eş zamanlı olarak bir de normal merceklerle çekiyorlardı Fox şirketi ise sadece A - Filmlerinde CinemaScope ticari adını kullanmayı yeğliyordu, siyah beyaz B -Film'lerini "RegalScope" adını verdikleri başka bir marka ile lisanslıyordu
CinemaScope tekniği ile çekilen en son film ise 1967 tarihli, Doris Day ve Richard Harris'in başrollerini oynadıkları Frank Tashlin filmi Caprice olmuştur

Rakipleri

CinemaScope'tan önce de piyasada Cinerama ve 3-D gibi yüksek tanımlamalı başka sinema sistemleri de mevcuttu Cinerama, CinemaScope'tan fazlaca etkilenmedi, zira günümüzün IMAX sistemleri gibi sadece bazı özel salonlarda gösterilebilen kaliteye dayalı kendi janrında bir sistemdi Oysa üç boyutlu sistem 3-D bundan oldukça fazla etkilendi, çünkü Fox şirketinin CinemaScope ile artık özel gözlüklere gereksinim kalmayacağıyla ilgili reklamları çok etkili olmuştu Üstelik CinemaScope sistemi sinema salonlarına fazladan büyük bir maliyet getirmiyordu, mevcut projeksiyon cihazlarının önüne anamorfik merceği yerleştirmek yeterli oluyordu

CinemaScope'un geniş perde görüntü sunan rakipleri iki gruba ayrılabilir Bunlardan ilki tıpkı CinemaScope gibi anamorfik sistemler, diğeri ise düz sistemlerdi

Anamorfik rakipleri

(1929-1931) adında başka bir geniş perde sistemi üzerinde deneysel çalışmalar yapıyordu ama sistem henüz kullanıma verilmekten çok uzaktı Fox, Prof Chrétien'in icadını satın alır almaz henüz başladıkları The Robe (1953) filminin çekimlerini durdurarak baştan CinemaScope tekniği ile çekmeye başladılar Richard Burton, Jean Simmons ve Victor Mature'un başrollerini paylaştıkları bu tarihi film CinemaScope çekilerek gösterime verilmiş ilk film olma ünvanını kazandı Gerçi bu teknikle ilk çekilen film Milyoner Avcıları (How To Marry A Millionaire) idi ama diğeri piyasaya daha önce çıkmıştı

• ArriScope (Almanya)
• Cinepanoramic (Fransa)
• Cinescope (İtalya)
• Hammerscope (İngiltere)
• Naturama (ABD)
• Panavision (ABD)
• Todd-AO 35 (ABD) 1955
• Vistarama (ABD)
• WarnerScope (ABD)

1950'lerin bir başka geniş perde sistemi olan "Todd-AO"'nun kamerası Kameranın yanında ünlü görüntü yönetmeni Robert Surtees görülüyor


Düz sistem rakipleri

• Cinerama (1952)
• Nisan 1953'te kısaca "Geniş Ekran" ("wide-screen") adı verilen teknik geldi Bu teknik anamorfik değil düz film tekniğiydi, görüntü sıkıştılmıyor, film alttan ve üsten maskelenerek çerçeve oranı geniş ekran yapılıyordu
• Techniscope
• VistaVision (1954) Paramount Pictures
• Superscope (1954)

Teknik sorunlar

Başlangıçta karşılaşılan en önemli sorun yanlardan sıkıştırılmış görüntü ekrana genişlerilerek verilirken ortaya çıkan grenlenme (kumlanma) ve yoğunluktaki düşüşe bağlı olarak parlaklıkta meydana gelen azalmaydı Bu sorunu aşmak için önceleri daha büyük formatlı film kullanılması gündeme geldi Carousel ve Kral ve Ben (The King and I) gibi filmler 35 yerine 55mm eninde negatiflere çekildiler ancak maliyet çok yükselmişti (Bu sisteme de CinemaScope 55 adı verilmişti) Daha sonra çok düşük grenli yüksek kaliteli film şeritlerinin ve yüksek duruluktaki merceklerin üretilmesiyle bu sorun aşılabildi

CinemaScope merceklerinin bir kusuru da özellikle yakın çekimlerde ortaya çıkan "fıçılaşma tarzında bozunum" ya da bükülme oluşturmalarıydı (barrel distortion) Yakın çekimlerde veya telefoto ile yakınlaştırılmış çekimlerde oyuncuların suratları deforme oluyordu Bu kusurdan kaçınmak için yönetmenler filmleri çoğunlukla geniş açılı panoramik çekimlerle doldurmayı yeğliyorlardı Benzer nedenlerden dolayı bu teknik çizgi filmler için de çok uygun sayılmıyordu Bununla birlikte Walt Disney Lady and the Tramp (1955) gibi bazı animasyon filmlerini CinemaScope'la çekti

Türkiye'de Sinemaskop

Yönetmen ve kameraman İlhan Arakon (d 1916 - ö 2006) 1953 yılında ilk renkli Türk belgesel filmini ve ilk konulu Türk filminin çekimlerinin yanısıra ilk sinemaskop film çekimini de gerçekleştirdi

Ne çekimler sırasında ne de sinemalarda gösterilirlerken filme büyük bir maliyet bindirmemesine rağmen Türk sinemacılar Sinemaskop tekniğine pek sıcak bakmadılar 1970'lerde çevrilen birkaç film dışında Türk sinemasında bu teknikle çevrilmiş pek fazla film yoktur Son yıllarda çevrilen filmlerden Organize İşler'de de Türk sinemasında ilk kez 1:2,35 sinemaskop gösterim formatı uygulandığı bildirilmiştir

Kaynaklar

• widescreenmuseumcom
• filmsiteorg, Film History of the 1950s
• en:CinemaScope