Zeka Nedir?

ZEKA NEDİR




Kavramlar ve algılar yardımıyla soyut ya da somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme* soyut düşünme* muhakeme etme ve bu zihinsel işlevleri uyumlu şekilde bir amaca yönelik olarak kullanabilme yetenekleri zeka olarak adlandırılmaktadır
Zekanın farklı tanımlarının olmasına karşılık zekaya ilişkin kuramların tümü zekanın geliştirilebilecek bir kapasite ya da potansiyel olduğu ve biyolojik temellerinin bulunduğu noktalarında birleşir Buna göre zeka* bireyin doğuştan sahip olduğu* kalıtımla kuşaktan kuşağa geçen ve merkez sinir sisteminin işlevlerini kapsayan; deneyim* öğrenme ve çevreden kaynaklanan etkenlerle biçimlenen bir bileşimdir
Zeka bir çok zihinsel yeteneğin değişik durum ve koşullarda kullanılmasını içerir Bu yetenekler arasında başlıcaları:

Sözel Anlayış: sözcükleri tanıma ve anlama*
Sözel Akıcılık: sözel ve yazılı olarak sözcük ve ifadeleri çabucak bulabilme*
Sayısal Yetenek: aritmetiksel işlemleri çabuk ve doğru olarak yapabilme*
Alansal ve Uzay ilişkileri: iki ve üç boyutlu görsel algılamayı yapabilme*
Bellek: işitsel ve görsel olarak belleme gücü*
Algısal Hız: karmaşık bir nesnenin ayrıntılarını görebilme* zemin şekil ilişkisini ayırt edebilme* benzerlik ve farklılıkları doğru olarak algılayabilme*
Mantıklı düşünme: muhakeme yürütebilme*
olarak sayılabilir
Bir kişinin zeka seviyesi diğer koşullar eşit tutulduğunda ne kadar zor işler başardığı* veya aynı güçlükteki işlerden ne kadar çoğunu başarabildiği* veya ne kadar kısa sürede doğru sonuca ulaşabildiği ile belli olur
:: Zekanın Biyolojik Temelleri
Zeka ile beyin arasıda çok yakın bir ilişki vardır Zekanın beyinde yer aldığı kabul edilir Bir insan beyninde 10 milyardan fazla sinir hücresi bulunmakta* her bir hücre ortalama 10000 hücre ile bağlantı içerisinde çalışmaktadır Nöron adı verilen bu sinir hücrelerinde sinyaller çok karmaşık elektro-kimyasal olaylar zinciriyle oluşan ve sayısı saniyede 1000 taneye kadar çıkabilen titreşimler halinde iletilmektedir
Beynin ne biçimde çalıştığı henüz çözümlenebilmiş değildir Belleğin işleyiş mekanizması* beyin algılama yaparken gösterdiği esneklik yeteneği gibi konular bilim adamlarını yıllarca uğraştırmış hala da uğraştırmaktadır
Bir kısım bilim adamları belirli işlerden beynin belirli bölgelerindeki hücreleri sorumlu tutarak konuya açıklama getirirken* ünlü nörolog Karl Pribram hologram teorisini beyinle bağdaştırmak üzere yaptığı çalışmalarda beynin çevresi hakkındaki bilgileri sınıflandırılmamış bir karmaşık düzen içerisinde aldığı* alınan bu bilgilerin holografik* yani üst üste bindirilmiş dalgalar ve onların girişimleriyle oluşan modele dayalı bir biçimde kaydedildiği ve daha sonra dışarıdan gelen frekanslara göre bilgilerin alışkın olduğumuz mekan-zaman için düzenlenerek* bilinen algı dünyasının oluştuğunu söylemektedir

:: Zekanın Yaşa Göre Gelişimi

Zeka yaşamın ilk on yılında büyük bir gelişme kaydetmektedir Bu süre içinde en hızlı gelişme ilk iki yılda gerçekleşir Başlangıçta davranışı birkaç refleksten oluşan insan* iki yıl sonunda kendi başına yürüyebilen* konuşabilen* bazı basit problemleri çözebilen* neden sonuç ilişkisi kurabilen* basit planlamalar yapabilen* hatırlayabilen bir kişi hale gelir

Sembollerle düşünebilme 11 yaşında başlar 12 yaştan sonra zekanın hızında azalma olsa da gelişmeye devam eder Gelişmenin en üst düzeyine 14-18 yaşlar arasında varılır Zihinsel güç 30 yaşa kadar bu düzeyde kalır Daha sonraki yaşlarda yeni malzeme öğrenmedeki başarı yavaş olarak azalmaya başlar* ancak öğrenilen bilgiler kaybolmaz tam tersine yaş ilerledikçe* deneyimden dolayı edinilen bilgiyi kullanmadaki beceri artar

:: Zekanın Soyaçekim ile İlgisi

Doğuştan gelen zekanın değerlendirilmesi için bilinen bir yöntem yoktur Kalıtımla çevre arasındaki ilişki birbirinden ayrı ve uzakta yetiştirilen ikizlerin davranış ve başarılarının incelenmesiyle bir ölçüye kadar belirlenebilir Tek yumurta ikizlerinin kalıtımı* birbirlerinin aynıdır Doğumdan itibaren birbirlerinden farklı çevrelerde yetişen tek yumurta ikizlerinin ve aynı evde yetişen çift yumurta ikizlerinin zeka puanlarının karşılaştırıldığı bir araştırmada* değişik çevrelerde yetişseler bile* kalıtımı aynı olan tek yumurta ikizlerinin zekalarının* aynı çevrede yetişip* kalıtımları birbirinden farklı olan çift yumurta ikizlerinin zekalarından daha çok birbirlerine benzediği ortaya çıkmıştır
Bir başka araştırmada ise* bebek iken evlat edinilen çocukların zekalarını* üvey anne-babalarının zekaları ve ayrıca doğal anne-babalarının zekaları ile karşılaştırmışlar ve bu çocukların zeka puanlarının doğal ana-babalarınkine daha çok benzediği görülmüştür Bunun gibi çok sayıda yapılan araştırmalar* kalıtımın zeka gelişmesinde önemli bir rol oynadığını ortaya koymuştur

:: Zeka ve Çevre

Zekanın kalıtımla ilişkisi çok belirgindir* ancak çevrenin de zekaya önemli etkisi vardır Tek yumurta ikizleri birbirinden ne kadar farklı çevrelerde yetişirlerse aralarındaki zeka farkı da o denli fazla olmaktadır
Ana-baba evi zihinsel gelişmeyi etkilediği istatistiklerle gösterilmiştir Çeşitli eğitim seviyesine sahip ailelerden gelen çocukların bir arada okudukları okullarda yapılan araştırmalarda* yüksek eğitim düzeyli ailelerden gelen çocukların diğerlerine göre daha başarılı oldukları saptanmıştır

1700 ve 1910 yılları arasında yaşayan 4421 ünlü kişinin kökenini inceleyen bir araştırma sonucunda bu kişilerin % 83'ünün üst tabakadan ve ancak %16'sının alt tabakadan geldiğinin ortaya çıkması* çevre faktörünün önceki yüzyıllarda çok daha önemli bir etken olduğunu ortaya koymaktadır Her ne kadar başarı ve zeka birbirinden farklı olsa da* başarıda zekanın önemli bir payı olduğu göz önüne alınacak olursa bu bize zeka hakkında da bilgi verir
Zekaya çevrenin etkilerinin arasında çevreden etkilenen kişilik yapısı* sosyo-psikolojik çevre* dil yeteneği ve güdü sayılabilir Kaygılı ve korkak çocuklar problem çözerken yapılan işe dikkatlerini vermede güçlük çekerler ve dolayısı ile zeka testlerindeki başarı düşük olur

Bir başka etken de* ailelerinin beklentilerinden dolayı orta ve yüksek sosyo-ekonomik düzeyden gelen çocukların diğerlerine göre daha güdülü olmaları ve test sırasında daha fazla gayret sarf etmeleridir
Diğer koşullar eşit tutulduğunda orta ve yüksek sosyo-ekonomik düzeyden gelen kişilerin zeka puanları* düşük sosyo-ekonomik düzeyden gelen kişilere kıyasla daha yüksek olmaktadır En düşük ile en yüksek sosyo-ekonomik düzey arasındaki puan farkı 20'ye kadar çıkmaktadır
Zekası yüksek kişiler daha iyi eğitim görmekte* kazançlı meslek sahibi olarak daha yüksek bir ekonomik düzeye erişmektedir Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ailelerin çocukları daha fazla öğrenme olanağına sahiptir* bunlar ilerisi için daha iyi başlangıç koşulları elde edebilmektedir Zeka testlerinde sözel bölümlerin bulunması* eğitim seviyesi yüksek kişilerin daha yüksek puan almasına yardım etmektedir Dolayısı ile burada hem kalıtımsal hem de yetişme tarzından gelen bir avantaj söz konusudur

:: Zeka ve Başarı

Üstün zekalı bir bireyin toplumda bununla orantılı olarak başarılı olacağı varsayılırsa da* kimi zaman denetlenemeyen dış etkenler nedeniyle uzun vadeli tahminler geçersiz çıkabilir Zekanın toplumsal başarıya dönüştürülebilmesini sağlayan mekanizma henüz yeterince anlaşılamamıştır Çocukluk döneminde yapılan başarı testlerinin aynı dönemde yapılan IQ testleri ile benzer sonuçlar verdiği görülürse de* yaşamın ileri ki yıllarında ortaya çıkacak davranış kalıplarının tamamen bu sonuçlarla belirlenmesi mümkün değildir

:: Çeşitli Zeka Alanları

Günümüzde en yaygın testler olan Stanford-Binet ve WAIS-R testlerinde zeka ölçümü için Binet'in geliştirdiği yöntem kullanılmasına karşın* zekanın ne olduğunun tanımlanmasında eksiklikler bulunmaktadır Binet ekolünde zeka* kişinin test sonuçlarında aldığı derece ile ölçülmektedir Bu zekayı ölçmek için pratik bir yaklaşımdır ve kişilerin performanslarını anlamaya yöneliktir* ancak bu testler zekanın doğasını anlamak için fazla ipucu vermezler Araştırmacılar zekanın doğasını anlamak üzere de çalışmaktadırlar En çok sorulan sorulardan biri zekanın tek bir faktörden mi yoksa bir kaç bileşenin bir araya gelmesiyle mi oluştuğudur İlk psikologlar* zekanın ve genel bir g-faktörü olarak adlandırılan genel bir mental faktörden oluştuğunu varsayıyorlardı Bu faktörün* zekanın her bir yöndeki performansını etkilediğini varsayarak* zeka testinin bu g-faktörünü ölçmeye yönelik olduğunu kabul ediyorlardı Daha sonraki araştırmacılar akıcı zeka ve kristalize zeka olmak üzere zekanın iki çeşidi bulunduğunu öne sürdüler Akıcı zeka* yeni problemleri ve durumları başarıyla ele alabilme yeteneğini* kristalize zeka ise bilginin saklanması* beceriler* akışkan zekanın kullanılması ve tecrübelerden elde edinilen stratejileri kapsamaktadır
Diğer bir kısım bilim adamı ise zekanın daha çok bölümlerden oluştuğunu ileri sürmüştür Örneğin* Howard Gardner belirli alanlarda olağandışı başarılar sergileyen insanların yeteneklerini inceleyerek yedi değişik zeka alanı olduğunu savunmuştur Aşağıda açıklanan bu zeka alanlarının her biri diğerinden bağımsız olmasına karşın* herhangi bir aktivite bu zeka alanlarından bir kaçının aynı anda aktif hale geçirilmesiyle oluşmaktadır:

1 Müziksel Zeka: Müzik alanlarındaki beceri

2 Bedensel Kinestetik Zeka: Tüm bedenin veya çeşitli bölümlerinin bir problemin çözümünde* bir üretim veya gösteri sırasında kullanılması ile ilgili becerilerdir; dans etme* atletizm* aktörlük* operatörlük gibi beceriler buna örnek gösterilebilir
3 Mantık-Matematik Zekası: Problem çözme ve bilişsel düşünmedeki beceriler
4 Dilsel Zeka: Bir dilin kullanımı ve o dilde eserler üretme ile ilgili beceriler
5 Uzaysal-Konum Zeka: Mimarların* ressamların* heykeltıraşların veya uzay-konum durumlarını anlamadaki becerileri
6 Kişiler Arası Iletişim: Diğer kişilerle etkileşimde diğerinin ruh halini* isteklerini* niyetlerini anlamadaki beceriler
7 İçeyönelik Zeka: Bir kişinin iç dünyasındaki yönelimlerini anlaması* duygularına erişebilmesi becerisidir
Gardner'in her bir zeka alanını açıklamak üzere verdiği örnekler arasında Yehudi Menuhin* TS Elliot* Anne Sullivan* Virginia Wolf gibi ünlüler yer almaktadır
Yehudi Menuhin San Fransisco Orkestrasının konser salonuna gizlice sokulduğunda 3 yaşındaymış Orada Louis Persinger'in violin çalışından çok etkilenen Menuhin* yaş gününde bir violin alınması ve Louis Persinger'in hocası olması için inatla direnmiş Her ikisini de elde eden Menuhin* 10 yaşına geldiğinde uluslararası üne sahip bir yorumcu olmuştu

TS Eliot 10 yaşındayken* Fireside adında bir magazini tek başına çıkarmış* üç günlük bir kış tatili sırasında derginin 8 sayısını hazırlamıştı
Anne Sullivan sağır ve kör Helen Keller'in eğitimine başladığında bu iş* diğer kişilerin yıllarca vaktini alacak zorluktaydı Bu işe girişmesinden daha iki hafta sonra büyük ilerleme kaydetti* bu süre içerisinde vahşi bir yaratık narin bir çocuğa dönüşmüştü
Virginia Wolf "A sketch of the Past" adlı eserinde* kendi iç yaşamına bakışın iyi bir örneğini sergilemekte* bu eserinde çocukluğundan kalan ve olgunlaşmasına rağmen hala şok etkisinden kurtulamadığı bir çok özel anısına yönelip* onlara karşı tepkilerini başarılı bir biçimde açıklamaktadır

:: Üstün Zeka Nedir?

Zeka dağılım eğrisinin bir ucunda zeka geriliği gösteren kişiler yer alırken diğer ucunda ise üstün zekalı kişiler yer almaktadır Toplumu oluşturan kişilerin ancak %2'lik bir bölümü 130 ve üstündeki IQ derecesine sahiptir IQ derecesi 140'ın üzerine çıkıldığında bu oran % 02 ye düşmektedir

Üstün zekalıların tipik örnekleri onları sakar* utangaç* sosyal açıdan akranlarıyla uyumsuz gibi gösterse de bir çok araştırma onların tam tersine bir çok şeyi ortalama insandan çok daha iyi yapabilen* iyi uyumlu* sevilen kişiler olduğunu ortaya koymuştur
Lewis Terman tarafından yapılan ve 1920 yılında başlatılan bir çalışma halen devam etmektedir Bu çalışmada IQ derecesi 140'ın üzerinde olan 1500 üstün zekalı çocuktan oluşan bir grup 60 yıl boyunca düzenli aralıklarla takip edilmektedir Başından itibaren bu gruptaki kişiler fiziksel* akademik ve sosyal açıdan* normal akranlarına göre daha ileride olmuşlardır Genellikle daha sağlıklı* daha uzun* daha ağır ve daha kuvvetli oldukları gözlenmiş* okulda daha başarılı olmuşlar ve normal kişilere göre daha iyi sosyal uyum sergilemişlerdir Bütün bu avantajlar* kariyer başarısına dönüşmüş* bu kişiler normal insanlara göre daha çok ödül almış* daha fazla maddi gelir elde etmiş* sanat ve edebiyata daha fazla katkıda bulunmuşlardır Örneğin bu gruptaki kişiler 40 yaşına geldiklerinde* toplam olarak 90 kitap* 375 oyun ve kısa hikaye* 2000 makale yazmışlar* 200 üzerinde patente imza atmışlardır Hepsinden önemlisi bu kişiler hayattan tatmin olduklarını diğer kişilere göre daha fazla belirtmişlerdir

Bu çalışma diğer yandan* üstün zekalı olmanın her zaman başarılı bir grafik çizmeyi garantileyemeyeceğini de göstermiştir Terman'ın incelediği grupta bazı önemli başarısızlıklara da rastlanmıştır Başka çalışmalardan da anlaşıldığı üzere üstün zeka her alanda düzgün bir dağılım göstermemektedir Yüksek IQ derecesine sahip bir kişinin akademik konularda ille de başarı göstermesi gerekmemekte* ancak konulardan bir veya bir kaçında olağandışı bir üstünlük sergileyebilmektedir Yüksek bir IQ derecesi* her şeyde başarı anlamını kesinlikle taşımamaktadır

IQ

İlk zeka testlerinin dayandığı nokta* belirli işler veya test elemanları üzerindeki performansın yaş ile birlikte arttığı* ve bu performansın belirli bir yaş grubunda yer alan daha zeki kişilerin daha az zeki kişilerden ayırt etmede kullanılabileceği varsayımıydı Alfred Binet'in bu prensipten yola çıkarak* hazırladığı ilk zeka testi* düşük zeka seviyesindeki çocuklara daha iyi bir eğitim sağlayabilmek üzere onları tespit edebilmeyi amaçlıyordu

Binet* bu zeka testlerini öğretmenleri tarafından ileri ya da geri olarak nitelendirilen aynı yaştaki çeşitli öğrenciler üzerinde uygulamaya başladı Eğer bir problem ya da iş* ileri olarak nitelenen çocuklar tarafından yapılabiliyor ama geri çocuklar tarafından yapılamıyorsa* bu soru o yaş için test maddesi olmaya uygun kabul ediliyordu* diğer durumda ise test maddesi olarak göz önüne alınmıyordu Bu işin sonunda Binet* aynı yaştaki ileri ve geri grupları ayırt etmek üzere bir çok sorudan oluşan testler elde etmiş oldu

Binet testinde* test uygulanan çocukların zeka yaşlarını göstermek üzere bir sayı kullanılıyordu Zeka yaşı* uygulanan testte aynı puanı alan çocukların ortalama yaşına karşılık gelmektedir Örneğin* 10 yaşındaki bir çocuk testten 45 puan aldıysa* ve bu puan 8 yaşındaki çocukların ortalama puanına karşılık geliyorsa* bu durumda bu ******n zeka yaşı 8'dir Benzer şekilde 14 yaşındaki bir çocuk eğer testten 88 puan aldıysa ve bu puan 16 yaşındaki çocukların ortalama puanıysa* bu durumda bu ******n zeka yaşı 16 demektir
Öğrencilere bu şekilde bir zeka yaşı verilmesi* onların aynı yaştaki diğer çocuklara göre nasıl olduklarını gösteriyordu* ancak böyle bir sayı aynı yaşta olmayan kişilerin zeka derecelerini karşılaştırmakta problem yaratıyordu Dolayısıyla* zeka derecesini belirlemek üzere zeka yaşı yerine* zeka bölümü* yani IQ (Intelligence Quotient) olarak adlandırılan bir değer kullanılmaya başlandı IQ* zeka yaşının* doğum tarihine göre belirlenen gerçek yaşa bölümünün yüzle çarpılmasıyla elde edilmekteydi Yani

IQ = ( Zeka Yaşı / Gerçek Yaş ) x 100
formülü ile bulunmaktadır

Daha önceki örneklerimize bu formülü uygulayacak olursak* birinci öğrenci için IQ=(8/10)x100=80* ikinci öğrenci içinse IQ=(16/14)x100=1142 olarak bulunacaktır
Yukarıdaki formülden de kolayca anlaşılacağı gibi* eğer bir kişinin gerçek yaşı ve zeka yaşı aynıysa IQ derecesi 100 olacaktır* zeka yaşı gerçek yaşından büyük olanlar için 100'den daha büyük diğerleri içinse daha küçük bir IQ derecesi elde edilecektir
IQ derecesinin hesaplanmasında temel kavramlar aynı olmasına karşın* günümüzde IQ dereceleri standartlaştırılmış bir grubun ortalama sonuçlarının ve standart sapmalarının kullanıldığı istatistiksel ve matematiksel bir takım hesaplamalar içeren karmaşık bir yöntemle daha anlamlı bir biçimde bulunmaktadır

İnsanlarda ortalama Zeka Bölümü 100 olarak kabul edilmiştir Kabaca bir sınıflama yapılacak olursa* 130'un üstündeki IQ değerleri üstün zeka* 70'in altındaki IQ değerleri ise geri zeka olarak nitelendirilir IQ derecelerinin yüzde olarak dağılımına ilişkin çizelge aşağıdadır En çok görülen IQ derecesi ortalamaya karşılık gelen 100'dür Insanların %683'ü 85 ve 115 arasında ortalamaya yakın bir IQ derecesine sahiptir

kısacası bende fazlaca olan bişey :D:D:D:D:D

teşekkürler

zeka



İnsan gelişmesinin en temel öğelerinden biridir Çok değişik tanımları olmasına karşın, bireyin doğuştan sahip bulunduğu, gelişmeye açık zihinsel bir işlev olduğu konusunda psikologlar görüş birliği içindedir Ayrıca zekânın kalıtımla kuşaktan kuşağa geçtiği; deneyim, öğrenme ve çevre etkisiyle biçimlendiği ve geliştiği de kabul edilmektedir (bak KALITIM VE Genetik) Beslenme, eğitim, aile yaşamı gibi toplumsal ve ekonomik etmenlerin genetik özelliklerle etkileşerek zekâ düzeyini belirlediği düşünülmektedir Zekâ, nesneler arasındaki ilişkiyi kavrama, yeni durumlara uyabilme, soyut düşünebilme, sorunlara çözüm bulma yeteneği olarak da tanımlanır Ancak gelişkin bir beyni olan canlılar düşünebilir ve insan beyni hayvan türleri içinde en gelişmiş olanıdır (bak BEYİN) Hiç eğitim görmemiş bir insan da zeki olabilir; zekâ birbirinden değişik insanlarda farklı biçimlerde kendini gösterir

1850'lerde Herbert Spencer ve Sir Francis Galton'ın zekâ ile ilgili araştırmaları bu konuda sistemli çalışmaların başlamasına yol açtı 19 yüzyılın sonunda ve 20 yüzyılın başlarında psikologlar kuşaktan kuşağa üstün zekâlı bireylerin yetiştiği aileleri incelediler, öğrencilerin derslerdeki başarısının ya da başarısızlığının nedenlerini araştırdılar Fransız psikolog Alfred Binet 1905-11 arasında, Theodore Simon ile birlikte, değişik yaşlardaki çocukların zekâsını ölçmek için testler geliştirdi Çocukların vücut yapısı, el yazısı ve kişisel özelliklerine ilişkin gözlemleriyle bu testleri zenginleştirdiler Binet belirli bir yaş grubundaki çocukların becerilerini ve zihinsel yetkinliklerini saptayarak zekâ yaşı kavramını ortaya attı Buna göre, örneğin takvim yaşı (kronolojik yaş) 10 olan bir çocuk test sonucu 11 yaşındaki bir çocuğun başarısını göstermişse, zekâ yaşı 11 olarak değerlendiriliyordu Bunun tersi ise, takvim yaşı 10 olan bir çocuğun ancak 7-8 yaşındaki bir çocuğun başarısını göstermesiydi

Zekâ yaşı, farklı takvim yaşındaki çocukların zekâlarını ve yeteneklerini karşılaştırmada sağlıklı bir ölçüt olmadığından, daha sonra zekâ yaşının takvim yaşına bölünerek 100 ile çarpılmasından elde edilen zekâ katsayısı (IQ) kullanılmaya başlandı IQ, İngilizce intelligence (zekâ) ve quotient (bölüm) sözcüklerinin başharflerinden oluşur Buna göre, yaşı ne olursa olsun, ortalama zekâlı bir çocuğun IQ'su 100 olarak kabul edilmiştir 130'un üstünde puan alanlar üstün zekâlı, 70'in altındakiler ise geri zekâlı olarak nitelendirilir

Zekâ konusunda uzun dönemli tahminlerde bulunmak güçtür Çocukluk döneminde uygulanan zekâ testlerinin sonuçlarına bakarak kişinin ileride başarılı bir insan olacağına ilişkin kesin bir şey söylemek olası değildir Daha sonraki yıllarda çevre koşullarının yanı sıra, psikolojik etkiler ve bazı bilinmeyen nedenler başarı yönündeki gelişmeyi engelleyebilir Zekânın çevre ve kalıtımla ilişkisini saptamanın bir yolu, birbirinden uzakta olup farklı çevrelerde yetişen tek yumurta ikizleri üzerinde inceleme yapmaktır {bak İKİz) Ne var ki, kalıtımla aktarılan bütün özellikleri özdeş olan bu çocukların birbirinden ayrı yetişmesi ender rastlanan olaylardandır

Günümüzde çağdaş eğitimin yönlendirilmesinde yararlı olduğuna inanılan zekâ testleri, öğrenim kurumlarında genellikle sınav gibi uygulanmakta, öğrencilerin ders ve meslek seçimlerinde yol gösterici olmaktadır Bir grup öğrenciden, belirli bir süre içinde bir dizi soruya yanıt vermeleri istenen bu testlerde, sorular büyük ölçüde bazı sözcüklerin anlamını, sayı dizileri arasındaki ilişkiyi, şekiller arasındaki bağlantıyı bulabilmeyi içerir Öğrencilerin toplumsal ve ekonomik durumunun, öğrenim olanaklarının ve testin uygulandığı koşulların sonuçları etkilediği düşünülerek, son zamanlarda kültürel yapıdan etkilenmeyecek ve bireyin doğuştan gelen yeteneklerini doğruya en yakın biçimde yansıtacak testlerin geliştirilmesine çalışılmaktadır Zekâ testlerinin sonucuna bakarak bir çocuk hakkında hemen karar vermek sakıncalıdır Zihinsel gelişme ile ilgili sağlıklı bir sonuç ancak uzman kişilerce belirli tarihlerde uygulanan, güvenilirliği kanıtlanmış zekâ testleriyle elde edilir

Hayvanların zekâdan kaynaklandığı sanılan bazı davranışları içgüdüseldir {bak Hayvan DAVRANIŞI) Ancak gelişmiş bir beyni olan bazı hayvanlar öğrenme yeteneğine sahiptir ve öğrendikleri davranışlarla güç durumların üstesinden gelmeyi başarırlar Bu da zekâ belirtisidir