Yurttaşlık Hakları

Yurttaşlık Hakları

Yurttaşlık ya da vatandaşlık bir kişiyle bir devlet arasındaki hukuki bağdır Bu bağ devlet ile bireyin karşılıklı hak ve ödevlerini içerir Bu hak ve ödevlerin kapsamı, her ülkenin kendi anayasası ve yasalarıyla belirlenmiştir Bir devletin yurttaşı olmak, o ülkede yürürlükte olan yasalara uymak, siyasal ve sosyal haklardan yararlanmak ve o devletin koruması altında bulunmak demektir Bir ülkenin yurttaşı olmak her insanın temel hakkıdır 1948 tarihli İnsan Haklan Evrensel Bildirisi'nin 15 maddesinde, herkesin yurttaşlık hakkı olduğu, hiç kimsenin keyfi olarak yurttaşlığından ya da yurttaşlık değiştirme hakkından yoksun bırakılamayacağı belirtilmiştir Bireyin hangi devletin yurttaşı olduğu, genellikle doğduğu ülkeye ya da anne-babasının yurttaşlık durumuna bağlıdır Bir kişi birden çok devletin yurttaşı da olabilir

Örneğin, ABD'de doğmuş, ama babası İngiliz olan bir kimse her iki ülkenin de yurttaşı sayılır Yabancıyla evlenen bir kişi, eşinin bağlı bulunduğu devletin yurttaşlığına geçse bile, kendisi tersini istemedikçe ülkesinin yurttaşlığını da korur Buna çifte vatandaşlık ya da çifte uyrukluk denir Uluslararası hukuk kapsamında uyrukluk, bir kişinin hangi devletin yurttaşı olduğunu, hangi devletin koruması altında bulunduğunu anlatan bir terimdir Gemilerin, uçakların ve şirketlerin de uyrukluğu vardır, ama bu terim genellikle insanlar için kullanılır Yurttaşı olduğu ülkenin dışında yaşayan ya da yabancı bir ülkeyle ekonomik ya da hukuki ilişkisi olan kişi, uyruğu olduğu ülkenin koruması altındadır Uyrukluk, özellikle uluslararası hukuk açısından büyük önem taşır Örneğin, suçluların geri verilmesiyle ilgili olarak, bazı ülkelerin yasaları başka bir ülkede suç işlemiş kendi uyruğundaki kişileri geri vermeyi engeller Türkiye'de de Türkiye Cumhuriyeti uyruklu kişilerin suç nedeniyle yabancı bir ülkeye geri verilemeyeceği anayasal bir hükümdür Ayrıca, bir devlet yabancı uyruklu bir kişiyi sınır dışı ederse, uyruğu olduğu devletin onu kabul etme zorunluluğu vardır

Ülkeler, yabancı uyruklu kişilere malvarlığı edinme ve hukuki güvencelerden yararlanma gibi haklar tanımıştır Ama yabancı uyruklular, kendi yurttaşlarının sahip olduğu oy verme, kamu görevinde bulunma ya da parlamentoya girme gibi siyasal haklardan genellikle yararlandırılmazlar Son dönemlerde, özellikle Avrupa birliğini oluşturma çabalarının etkisiyle, bazı Avrupa ülkeleri yabancı işçilere yerel yönetim seçimlerinde oy kullanma ve bu yönetimlere seçilme hakkı vermiştir

Bazen savaş yüzünden ya da siyasal, dinsel ve etnik baskılarla, bazı kişiler kendi ülkelerini terk ederek başka ülkelere sığınır ve mülteci olurlar Mülteciler kendi ülkelerinin yurttaşlığını yitirir ve kendi devletlerinin korumasından çıkarlar Başka bir ülkenin yurttaşlığına kabul edilinceye kadar vatansız kalırlar Bu süre içinde mültecilerin bazı siyasal ve yasal haklardan yararlanabilmelerini sağlamak Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin görevleri kapsamındadır