Vedat Tek - Mimar

Vedat Tek - Mimar




Birinci Ulusal Mimarlık Akımı'nın en önemli temsilcilerinden olan (1873-1942) Vedat Tek İstanbul'da doğdu Mekteb-i Sultani'deki (bugün Galatasaray Lisesi) öğrenimini yarıda bırakarak 1888'de Paris'e gitti Bir süre resim eğitimi gördü, mühendislik derslerine katıldı Daha sonra Paris Güzel Sanatlar Yüksekokulu'nun mimarlık bölümünü bitirerek 1897'de İstanbul'a döndü

1899'da İstanbul Şehremaneti (Belediyesi) mimarlığına getirildi 1900'de de Sanayi-i Nefise Mektebi'nde (sonradan Güzel Sanatlar Akademisi; bugün Mimar Sinan Üniversitesi) mimarlık tarihi dersleri vermeye başladı 1905'te Posta ve Telgraf Nezareti mimarlığına atandı 1908'de de nezaretin başmimarlığına getirildi Bu görevde iken ulusal mimarlık anlayışının ilk örneklerinden sayılan Defter-i Hakani Nezareti (bugün Tapu ve Kadastro Müdürlüğü; Sultanahmet, İstanbul), Büyük Postane (Sirkeci, İstanbul) gibi yapıların planlarını çizdi

I Dünya Savaşı (1914-18) sırasında Harbiye Nezareti baş mimarlığında bulundu Cumhuriyetin ilanından sonra Ankara'ya giderek yeni başkent için önemli yapılar tasarladı Bunlar arasında Gazi Köşkü (bugün Gazi Müzesi), ikinci Türkiye Büyük Millet Meclisi binası ve Ankara Palas başta gelir 1925'te İstanbul'a dönerek Sanayi-i Nefise Mektebi'nde öğretmenliği sürdürdü Ayrıca Yüksek Mühendis Mektebi'nde (bugün İstanbul Teknik Üniversitesi) de ders verdi




1930'da Güzel Sanatlar Akademisi'ndeki görevinden ayrılarak serbest mimarlık yapmaya başladı Bu dönemde daha çok işhanı, apartman, villa, köşk gibi yapılar üzerinde çalıştı Vedat Tek, Kemaleddin Bey'le birlikte Birinci Ulusal Mimarlık Akımı'nın hem düşünsel temellerini oluşturmuş, hem de bu yolda mimari yapıtlar vermiştir Tanzimat döneminde yabancı mimarlarla azınlık mimarlarının elinde büyük ölçüde batı etkisi altına giren Türk mimarlığına Osmanlı mimarlığının özgün yanlarından yararlanarak ulusal bir kimlik kazandırmak istemiştir 1930'dan sonra daha çok akılcı-işlevci mimarlık anlayışını yarısı tan denemelere de girişmiştir Eğitimci yönüyle de mimarlığın çağdaş bir uğraşı durumuna gelmesine önemli katkıda bulunmuştur (Ayrıca bak Kemaleddin BEY)

Moda İskelesi


Moda İskelesi, Moda Caddesi’nin denize doğru uzantısında, İskele Yolu üzerinde, Ferit Tek Sokağı’nın karşısında bulunmaktadır




İskele Mimar Vedat Tek tarafından 1916–1917 yıllarında tek katlı olarak yapılmıştır Dikdörtgen planlı olan bu yapının üzeri teras çatı ile örtülmüş, bu bakımdan diğer iskelelerden ayrı bir görünümdedir İlk yapılışında ahşap bir konstrüksiyonla kapalı olarak tasarlanmış, sonradan bu bölüm gazino olarak kullanıldığından üst örtüsündeki ahşap konstrüksiyonu sökülmüştür Günümüze yalnızca terasın çevresini kuşatan, köşeleri sütunlu korkulukları gelebilmiştir

İskelenin zemin katı yolcu salonu, personel odaları ve gişeye ayrılmıştır Altı ayak üzerine oturtulmuş terası taşıyan yolcu salonu üç bölümlüdür Moda yönünde üçlü bir girişle başlayan bu salon Kalamış-Adalar yönünde üçlü bir çıkışla son bulmaktadır Sağ taraf ön cepheye bir kapı ile bağlantılı bekleme salonu olarak yapılmıştır Sol cephesinde üç oda ve bir de tuvaleti vardır Ön cepheye bir kapı ile açılan köşedeki memur odasının önüne de sonraki dönemlerde bazı eklemeler yapılmış, bir koridor, çımacı odası ile iki de gişe yerleştirilmiştir Bu eklemeler yapılınca iç kısımda ana aks ters L biçimine dönüşmüştür

İskelenin dört cephesi de birbirinden farklı görünümdedir Ön cephede, diğerlerinden daha geniş olan ana kapı yer almaktadır Sivri kemerlerle birbirine bağlanmış ve iki ayak arasına oturtulmuş kapının kemer tablası üzerine kitabe yerleştirilmiştir Beyaz mermere oyulmuş, iki yanı bitkisel bezemelerle doldurulmuş bu kitabede Arap harfleri ile “Moda 1335” yazısı okunmaktadır Bu kapının iki tarafında sivri kemerli ikişer kapı daha bulunmaktadır Bunların üstü bir kemer tablası ile birbirine bağlanarak bir bütünlük sağlanmıştır

Binanın yan cephelerinde de ana kapıya benzer kapılar bulunmaktadır Sol cephe bir kapı ve iki dikdörtgen pencere vardır Sağ cephede ise yolcu salonuna açılan bir kapı ve onun da iki tarafında birer pencereye yer verilmiştir Arka cephenin ortasında ise diğerlerinden farklı basık kemer gözler içerisine oturtulmuş üç demir kapı ile iki tarafına da birer pencere yerleştirilmiştir Bu pencerelerin alınlıkları lacivert çinilerle bezenmiştir Dikdörtgen şekilde turkuvaz çiniler köşe dolgularına konulmuş ve buradaki kilit taşı da turkuvaz renginde bir kabara ile belirlenmiştir İskeledeki çiniler Kütahya işi çinileridir

Moda İskelesi 1985’ten sonra ulaşıma kapatılmıştır Günümüzde terk edilmiş olan bu yapı XIX yüzyıl sonu ve XX yüzyıl başlarına ait Neo-Klasik üsluptaki iskele binalarının en tanınmış örneklerinden birisidir