Texas-Tarihi-Ekonomisi

Texas-Tarihi-Ekonomisi





ABD'nin güneyinde, Meksika Körfezi kıyısında yer alan Texas, ülkenin Alaska' dan sonra en büyük eyaletidir Texas denince akla önce petrolün gelmesine karşılık, bu eyalet kovboyları ve pamuk tarımıyla da ünlüdür Texas'ın bir başka önemli özelliği de ABD'ye katılmadan önce bağımsız bir cumhuriyet kuran tek eyalet olmasıdır




TEXAS'A İLİŞKİN BİLGİLER

YÜZÖLÇÜMÜ: 691027 km>

NÜFUS: 17451000 (1989)

DAĞLAR: Guadalupe, Davis, Delavvare ve Santiago En yüksek doruğu Guadalupe Tepesi'dir (2667 metre)

IRMAKLAR: Brazos, Pecos, Colorado, Sabine, Red, Neches, Trinity, Rio Grande, Canadian ve Nueces

KENTLER: Houston, Dallas, San Antonio, El Paso, Fort VVorth, Austin (başkent), Corpus Christi Yüzölçümü 691027 km2 olan Texas'ın başkenti Austin'dir Nüfusu 17451000'dir (1989) Doğal Yapı Texas'ın sınırlarının büyük bölümünü ırmaklar ve deniz belirler Güneydoğusu Meksika Körfezi'ne bakar; güneybatı sınırını, eyaleti Meksika'dan ayıran Rio Grande çizer Doğuda Sabine Irmağı, Louisiana ile arasındaki sınırın büyük bölümünü oluşturur Batıda New Mexico ve kuzeydoğuda Arkansas eyaletleri yer alır Kuzeyde Oklahoma ile Texas'ı Red Irmağı ayırır




Doğudan batıya en geniş yeri 1239 km, kuzeyden güneye ise 1290 km dolayında olan Texas'ın kuzeydoğusunda Mississippi vadisinin tarım alanları bulunur Güneydoğusu yarı tropiktir Batıya gidildikçe toprak çoraklaşır ve yükseklik artar Texas doğal bölgelere ayrılmıştır Meksika Körfezi'nden başlayarak içerilere uzanan Körfez Kıyı Ovası eyalet topraklarının yaklaşık yüzde 40'ını kaplar Büyük Ovalar'ın bir uzantısı olan Merkez Ovası Oklahoma'nın hemen güneyinde yer alır Merkez Ovası batıda, kuzeye doğru dikdörtgen biçimli bir çıkıntı yapan Panhandle bölgesini de kapsayan Yüksek Ovalar ile sınırlanır Pecos Irma-ğı'nın batısına geçildiğinde dağlık bölgeye ulaşılır





Burası aşınmış dağ sıralarının ve çölleşmiş vadilerin bulunduğu eyaletin en yüksek bölgesidir Texas'ın en yüksek doruğu olan Guadalupe Tepesi bu dağlardadır Texas'ın iklimi de arazisi gibi önemli farklılıklar gösterir Kuzeydoğuda yazlar kurak ve sıcak, kışlar ılık geçer Körfez Kıyı Ovası'nda ise yazlar sıcak ve nemlidir Kış ise hemen hiç olmaz Ama, bazen Rio Grande vadisinde beklenmedik don olayları görülür Panhandle bölgesinde kışlar çok sert, yoğun kar yağışlı ve çok soğuk geçebilir Batıdaki bölgelerde yazlar çok sıcak, kışlar çok soğuktur En yoğun yağışı kuzeydoğu bölgesi alır




En kurak yerler ise batı ovalan ve Pecos Irmağı'nın batısında yer alan Trans-Pecos bölgesidir Halk Texas'ta değişik kökenlerden gelen insanlar yaşar Avrupalılar bölgeye gelmeden önce burada 20'den fazla Yerli kabilesi yaşardı Günümüzde Yerliler kentlerin yanı sıra, biri El Paso'da, öbürü doğuda Louisiana sınırında bulunan iki yerleştirme kampında barınmaktadır Çoğu Meksika'dan gelmiş olan İspanyol kökenliler eyalet nüfusunun yaklaşık yüzde 20'sini oluşturur





Texas'ta ikinci büyük etnik grup, 1800'lerden beri eyalette önem kazanmış olan Siyahlar'dır Ayrıca, Norveç, Almanya, İsveç, Çekoslovakya, Polonya ve İrlanda kökenli çok sayıda insan yaşar Ekonomi Güçlü petrol sanayisi çoğu zaman, Texas'ın tarımsal üretimde en önemli eyaletlerden biri olduğunu unutturur Sığır yetiştiriciliği ve pamuk üretimi petrol bulunmadan önce eyalet ekonomisinin temelini oluştururdu Günümüzde Texas, ABD'de tarımsal üretim alanında dördüncü, pamuk üretiminde ise birinci sırayı alır Öbür ürünleri arasında pirinç, buğday, turunçgiller, pekancevizi, tatlıpatates, soğan, havuç, yerfıstığı ve mısır sayılabilir Et sığın ve koyun yetiştiriciliğinin yanı sıra at, kümes hayvanları ve keçi beslenir ABD'nin tüm tiftik üretimi Texas'ta gerçekleştirilir

Temel sanayilerinin başlıca hammaddesi petrol ve doğal gazdır Büyük bir petrokimya sanayisi kurulmuştur ve ABD'nin en büyük petrol antma tesisleri buradadır Öteki mineral ürünleri helyum, kükürt, çimento, magnezyum, alçıtaşı, kum, çakıl, tuz ve kireçtir Texas'ta ilk sanayiler pamuk eğirme, pamuk yağı üretimi, et paketleme, meyve ve sebze konserveciliği ile un fabrikalarıydı Günümüzde en önemli sanayiler arasında ev eşyası, makine, klima, mobilya, deri eşya ve giyim bulunmaktadır Texas Cumhuriyeti döneminden bu yana eğitim devlet tarafından desteklenmiştir

Bugün eyalette kamu ve özel kuruluşlara bağlı çok sayıda yükseköğretim kurumu vardır Devlet destekli en büyük eğitim kurumu Austin'deki Texas Üniversitesi'dir Ayrıca, kiliseler ve özel kuruluşlarca desteklenen birçok yüksekokul da vardır Bunlardan, 1845'te kurulan Baylor Üniversitesi Texas Cumhuriyeti döneminden kalmadır Dallas ve Houston'da ünlü orkestralar ve tiyatrolar bulunur Ayrıca Houston'daki Astrodome Stadyumu dünyaca ünlü bir spor merkezidir Tarih Hernân Cortes, 1519-21 arasında Meksika'yı İspanya adına fethettiği zaman Texas da bu toprakların içindeydi 1690'da bölgede İspanyollar yerleşim yerleri kurmaya başladılar San Antonio 1718'de kuruldu

Meksika 1821'de İspanya'ya karşı bağımsızlığını kazandığında Texas bu ülkenin bir parçası oldu Aynı yıl körfez kıyısına yerleşmeye başlayan ABD'li göçmenler de bölgede koloni kurdular Koloniciler ile Meksika hükümeti arasında anlaşmazlık çıktı 1836'da Bağımsızlık Bildirgesi'ni açıklayan koloniciler, aynı yıl bağımsız Texas Cumhuriyeti'ni kurdular 1839'da Austin başkent ilan edildi Texas 1845'te ABD'ye katılmak için başvurdu ve ülkenin 28 eyaleti oldu

Texas 1861'de, Amerikan İç Savaşı sırasında Güney eyaletleri arasında oluşturulan Amerikan Konfederasyonu'na katılarak Bir-lik'ten ayrıldı Savaştan sonra 1869'da yeniden ABD'ye katıldı İzleyen yıllarda sığır yetiştiriciliğinde ülkenin en önemli bölgelerinden biri ve batıda ekonomisi en güçlü eyalet oldu 1865-85 arasında sığırların uzun yollar aşılarak Kansas'a götürülmesi Amerikan kovboyu efsanesini yarattı Bu efsane şarkılara, öykülere ve filmlere konu oldu 1901de petrolün bulunmasıyla, Texas'ın ekonomik yapısı hızla değişti ve gelişti