İngiliz Tiyatrosu

İngiliz Tiyatrosu

Tiyatro sanatı ortaçağda İngiltere'de yalnızca kilisede düzenlenen mucize oyunlarıyla sınırlıyken, Rönesans'la birlikte büyük bir canlanma gösterdi 16 yüzyılda Kraliçe i Elizabeth dönemi İngiliz edebiyatının, özellikle tiyatro alanında altın çağı oldu Bu dönemde, başka hiçbir dönemde olmadığı kadar iyi oyunlar yazıldı John Lyly'nin (yaklaşık 1554-1606) o sırada yeni bir biçim olan düzyazıyla kaleme aldığı oyunları bu çağı başlattı Lyly'yi Christopher Marlowe (1564-93) izledi Oyunlannda uyaksız koşuk dilini kullanan bu genç yazarın etkileri Shakespeare'in ilk yapıtlarında çok belirgindir Marlovve'un en önemli yapıtları arasında, bilgi ve güç edinme karşılığında ruhunu şeytana satan bir doktoru anlatan Doktor Faustus (The Tragicall History of Dr Faustus; 1604) ile zenginlik hırsını işleyen The Famous Tragedy of the Rich Jew of Malta (1633; "Maltalı Zengin Yahudi'nin Ünlü Trajedisi") sayılabilir

Elizabeth dönemi tiyatro sanatı en güzel ifadesini, gelmiş geçmiş oyun yazarlarının en büyüğü olan ve adı tüm dünyada hayranlıkla anılan William Shakespeare'de (1564-1616) buldu Shakespeare'in oyunları, içerdikleri olağanüstü şiirsellik ve düş gücünün yanı sıra, insan doğasını adeta inanılmaz bir bilgelikle irdeler Trajedi ve komedilerindeki karakterler benzersiz bir ustalıkla çizilmiştir İngiltere'de I James ile başlayan Stuart hanedanı döneminde ün kazanan oyun yazarları John Webster (yaklaşık 1580-1625), John Fletcher (1579-1625) ve Ben Jonson'dır (1572-1637) Jonson oyunlarında yarattığı karakterlerle insanı acı ve alaycı bir bakışla ele almıştır 17 yüzyılın sonlarına doğru ise ya duygusal ya da yergi türünde oyunlar yazıldı

Bunlar arasında en önemlileri John Dryden (1631-1700) ve William Congreve'in (1670-1729) oyunlarıdır 18 yüzyılda Oliver Goldsmith'in (1730-74) Yanlışlıklar Gecesi (She Stoops to Conquer; 1773) ve Richard Brinsley Sheri-dan'ın (1751-1816) The School for Scandal (1777; "Skandal Okulu") adlı oyunları dönemin törelerini alaya alan başka bir oyun türünü ortaya çıkardı 19 yüzyılda Oscar Wilde (1854-1900), töre komedisi adı verilen bu türde oyunlar yazmayı sürdürdü Bunlar arasında Wilde'ın The Importance of Being Earnest (İS95;"Ciddi Olmanın Önemi") adlı oyunu bir klasik niteliğindedir 20 yüzyılın başlarında Henry Arthur Jones (1851-1929) ve Sir Arthur Wing Pinero (1855-1934) İngiltere'deki yukarı orta sınıftan insanlarla ilgili, ciddi sorunları da ele alan komediler yazdılar Romancı John Galsvvorthy (1867-1933) ise toplumsal ve ahlaksal içerikli oyunlar kaleme aldı

İrlanda asıllı George Bernard Shaw (1856-1950) oyunlarında bir yandan geleneksel İngiliz komedi tarzını benimsemiş, bir yandan da düşünsel içeriğe önem vermiştir Herkesçe tanınan oyunları arasında Kandida (Candida; 1897) ve Jan Dark (Saint Joan; 1923) sayılabilir İnce bir güldürü anlayışına dayanan töre komedileri kaleme alan Noel Covvard'ın (1899-1973) Kırmızı Biberler (Red Peppers; 1934) ve Sözde Melekler (Fallen Angels; 1915) adlı oyunları ülkemizde de sahnelenmiştir

II Dünya Savaşı'ndan sonra bir grup oyun yazarı Toplumsal Gerçekçilik Akımı doğrultusunda oyunlar yazdı Johrî Osborne (doğumu 1929) "Öfkeli Kuşak"ın ilk temsilcisi olarak tanındı Arnold Wesker'in (doğumu 1932) Chicken Soup with Barley (1958; "Ar-palı Tavuk Suyu Çorbası") ve Osborne'un Öfke (Look Back in Anger; 1956) adlı oyunları çağdaş İngiliz yaşamında karşılaşılan güçlükleri dile getiriyordu Harold Pinter (doğumu 1930) ise yerleşik tiyatro anlayışından değişik oyunlar kaleme aldı 1950'lerden sonraki önemli oyun yazarları arasında Tom Stoppard (doğumu 1937), David Storey (doğumu 1933) ile ikiz kardeşler Peter ve Antony Shaffer (doğumları 1926) sayılabilir İrlanda'dan da başarılı oyun yazarları çıktı Bu yazarlar İrlanda'daki sıradan insanlarla ilgili oyunlar yazdılar 1904'te Dublin'de açılan Abbey Tiyatrosu'nda, aralarında John Millington Synge'in (1871-1909) Babayiğit {The Playboy ofthe Western World; 1907) adlı oyunu da olmak üzere birçok önemli yapıt sahnelendi

Bu oyunun İrlanda köylüsüne bakış açısı tepkilere yol açtı Sean O'Casey (1880-1964) Dünyanın Düzeni (Juno and the Paycock; 1924) ve The Plough and the Stars (1926; "Saban ve Yıldızlar") adlı oyunlarıyla ün kazandı 1950 ve 1960'larda Brendan Behan (1923-64) İngiliz aleyhtarı siyasal içerikli oyunları, özellikle de Gizli Ordu {The Hostage; 1958) ile tanındı Samuel Beckett (1906-89) hem İngilizce, hem de ikinci yurdu olarak benimsediği ülkenin diliyle, yani Fransızca oyunlar yazdı Godot'yu Beklerken {En attendant Godot; 1952) adlı oyunu, içerdiği kara mizah öğeleriyle Uyumsuzluk Tiyatrosu' nun en çarpıcı örneklerindendir