Eski Yunan Tiyatroları

Eski Yunan Tiyatroları



Eski Yunan tiyatrolarına ilişkin bilgiler daha çok arkeolojik kazılardan ve oyunlardaki sahne düzenine ilişkin bilgilerden kaynaklarıır Eski Yunan'da her önemli kentin bir tiyatrosu vardı Bu tiyatro bir tepenin eteğinde, eskiden Dionysos şenliklerinin yapıldığı, ortasında bir sunak bulunan ve orkhestra (orkestra) adı verilen yuvarlak dans yerlerinden geliştirilmişti {bak DİONYSOS) Çevredeki tepelerin yamaçlarında toplanan halk gösterileri izlerdi Başlangıçta bir tapınaktan başka yapının bulunmadığı tiyatrolarda, oyuncuların sayıca artması sonucu birtakım değişiklikler yapıldı

Orkestra yuvarlağı tepenin yamacına yaklaştırılarak, oyuncuların maske değiştirmelerini sağlamak ve giriş çıkışlarını hızlandırmak için, tapınak ile orkestra arasına, skene denen uzunca, tahta bir yapı yapıldı Sonraları taştan yapılan skene'nin izleyiciye bakan duvarına dekor işlevi gören saray, orman ya da bir ırmak kıyısını canlandıran resimler yapılıyordu Tepenin orkestraya bakan kesimi oyularak, izleyicinin orkestra yuvarlağının dörtte üçünü kuşatacak biçimde oturması sağlandı






Yamaçlara ahşap sıralar yerleştirildi Ayrıca izleyicinin oyuncuları daha iyi görebilmesi için skene'nin önüne bir platform eklendi 1-2 metre yüksekliğindeki platformun izleyiciye bakan yanı süslü bir duvarla çevriliydi Böylece bugünkü tiyatrp sahnesınırı ilk biçimi ortaya çıkmış oldu Eski Yunan tiyatrosunun en önemli özelliği bir, açık hava tiyatrosu oluşuydu Görüş açısı ve akustik bakımından çok yetkin olan bu tiyatroların en ünlüleri Yunanistan'da 20 bin kişilik Epidauros Arkadia'da Megalopolis, Eretria, Delos, Korint (Korinthos) ve Delfi, Batı Anadolu'da Efes (Ephesos), Bergama (Pergamon), Assos ve Priene tiyatrolarıdır

Eski Yunan'da tiyatro, şarap tanrısı Dionysos'u kutsamak için düzenlenen şenliklerle başladı Oyunlar yalnızca kutsal amaçlarla oynanır, tiyatro neredeyse tapınak kadar kutsal sayılırdı Dionysos şenliklerinde erkekler korosu tanrıyı öven ilahiler söylerdi İÖ 6 yüzyılda Atinalı şair Thespis korobaşıyla karşılıklı konuşmaya girerek tarihteki ilk oyuncu olmuştu Eski Yunan tiyatrosunun altın çağı Aiskhy-los'un (İÖ 525-456) trajedileriyle başladı Bunların çoğu birer üçleme oluşturur

Üçlemedeki her oyun kendi başına bir bütün olmakla birlikte öbür iki oyunla aynı konuyu işler İlk olarak Aiskhylos'un oyunlarında oyuncular boyalı maskelerden yararlandılar Daha sonra yazılan oyunlarda ise maske oyunun bir parçası oldu Maskeyi yüzünün önünde tutan oyuncu başka bir karakteri canlandıracağı zaman maskesini değiştirirdi Oyunlar çok büyük açık hava tiyatrolarında oynandığı için bu maskeler herkesin görebileceği kadar büyük yapılırdı Eski Yunan oyunları, Sofokles'in (İÖ 496-406) trajedileriyle teknik yetkinliğe ulaştı

Sofokles'in o zamandan bu yana pek ulaşılamayan düzeyde bir denge ve güzelliğe sahip olan oyunları şiirsel bakımdan birer başyapıt niteliğindedir Sofokles oyunlarında dekor kullanan ilk tiyatro yazarıydı Eski Yunan trajedisinin üçüncü büyük yazarı ise Öripides' tir (İÖ 484-406) Aiskhylos, Sofokles ve Öripides konularını Yunan mitolojisinden alan oyunlar yazdılar {bak EFSANE VE MİTLER) Bu üç yazar, sonradan Aristo'nun Poetika adlı yapıtında belirlediği kurallara uygun oyunlar yazdılar Bu kurallardan biri zaman, yer ve eylemde birlikti; yani, oyunlardaki olay örgüsünün aynı yerde ve bir günde geçen tek bir olay ya da birbirine bağlı zincirleme olaylar dizisinden oluşması kuralı geçerliydi Eski Yunan komedisinin en tanınmış yazarı ise, oyunlarında dönemin siyaset adamlarının ve düşünürlerinin yanlış tutumlarını alaya alan Aristofanes'tir (İÖ 448-380)